Οι γονείς διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ολόπλευρη ανάπτυξη και εξέλιξη του παιδιού. Οι τρόποι ανατροφής και διαπαιδαγώγησης που επιλέγουν να εφαρμόσουν, επηρεάζουν την ανάπτυξη του σε σωματικό, γνωστικό, κοινωνικό, συναισθηματικό, ηθικό, και ψυχολογικό επίπεδο.
Η άσκηση του γονικού ρόλου με δημοκρατικό τρόπο, έχει συνδεθεί με πολύτιμα οφέλη στην σωματική και ψυχική υγεία του παιδιού, στην λειτουργικότητά του, και γενικότερα στην διαμόρφωση μιας θετικής εξέλιξης και πορείας (Baumrind, 1966, 1978).
Όμως, ποιος μπορεί να χαρακτηριστεί ως δημοκρατικός γονιός;
Ο δημοκρατικός γονιός ενθαρρύνει την αυτονομία του παιδιού. Επικροτεί την ανάληψη πρωτοβουλιών, την λήψη αποφάσεων και επιλογών, οι οποίες συνάδουν με το αναπτυξιακό του επίπεδο. Επικοινωνεί μαζί του μέσω διαλόγου, του επιτρέπει να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, και το βοηθάει να τα διαχειριστεί με κατάλληλους τρόπους.
Επιδεικνύει στοργή, ζεστασιά, άνευ όρων αποδοχή, και θέτει όρια με ευελιξία (Παππά, 2017). Για παράδειγμα, μπορεί ο κανόνας να είναι το παιδί να διαβάσει τα μαθήματα αμέσως μετά το μεσημεριανό φαγητό, όμως εάν επιστρέψει πολύ κουρασμένο επειδή είχε έντονη αθλητική προπόνηση, ο γονιός του επιτρέπει να ξεκουραστεί περισσότερη ώρα από το σύνηθες.
Αναγνωρίζει τα δικαιώματα του παιδιού, αλλά και τα δικά του ως γονιός, και ενθαρρύνει την ανάπτυξη υπευθυνότητας. Το παιδί είναι υπεύθυνο να τακτοποιήσει το δωμάτιο του και να ολοκληρώσει τα μαθήματά του. Ο δημοκρατικός γονιός μπορεί να το καθοδηγήσει, να του δείξει τρόπους να μελετά πιο αποτελεσματικά, αλλά όχι να κάνει τις εργασίες του. Αποδίδει έμφαση στην ιεραρχία και στους διακριτούς ρόλους (Παππά, 2017).
Ο γονιός είναι εκείνος ο οποίος θέτει τα αναγκαία όρια και διαμορφώνει τις βάσεις για μια λειτουργική σχέση με το παιδί. Εξηγεί την σκοπιμότητα κάθε κανόνα ή ορίου που θέτει, όπως για παράδειγμα το χρονικό περιθώριο έκθεσης σε ηλεκτρονικά μέσα, με σαφή και κατάλληλο τρόπο. Ενδεικτικά, αυτό που θα μπορούσε να πει στο παιδί είναι: Είναι προτιμότερο μία ώρα πριν κοιμηθείς να μην χρησιμοποιείς το laptop γιατί ίσως σου προκαλέσει υπερένταση και δημιουργήσει ζητήματα με τον ύπνο.
Ο δημοκρατικός γονιός διεκδικεί ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά του, δηλαδή να συμμετέχουν ενεργά σε δραστηριότητες που απολαμβάνουν από κοινού, όπως παιχνίδια με μπάλα, ποδήλατο, βόλτες στο πάρκο, ή οτιδήποτε άλλο τους ευχαριστεί. Ενθαρρύνει την προσπάθεια του παιδιού, και όχι το αποτέλεσμα. Ένα παράδειγμα αποτελεσματικού επαίνου εστιασμένο στην προσπάθεια του παιδιού είναι: Μπράβο σου. Βλέπω ότι προσπάθησες πολύ να ολοκληρώσεις αυτό το παζλ.
Με αυτόν τον τρόπο ενδυναμώνονται τα εσωτερικά του κίνητρα (Henderlong & Lepper, 2002). Το παιδί θέτει προσωπικούς στόχους, δεσμεύεται σε αυτούς, προσπαθεί και επιμένει για την επίτευξή τους. Του επιτρέπει να κάνει λάθη, το ενθαρρύνει να βρίσκει εναλλακτικές λύσεις, και να αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεών του.
Διαβάστε σχετικά: Δεκτικοί και μη δεκτικοί γονείς: Πως σχετίζονται με την αποδοχή του ίδιου τους του εαυτού, του ρόλου τους ως γονείς και των παιδιών τους;
Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, τα παιδιά δημοκρατικών γονέων συγκεντρώνουν πολλά θετικά χαρακτηριστικά. Είναι ανεξάρτητα, αυτόνομα, με επαρκείς κοινωνικές δεξιότητες, αυτοέλεγχο, ικανότητα ρύθμισης των συναισθημάτων τους, εμπιστοσύνη στις δυνατότητές τους, και υψηλή αυτοεκτίμηση. Τους αρέσει να συνεργάζονται και να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και ευθύνες.
Διαθέτουν εσωτερικά κίνητρα , με αποτέλεσμα να έχουν και περισσότερες πιθανότητες να επιτύχουν στόχους σε ακαδημαϊκό, κοινωνικό, ή επαγγελματικό επίπεδο. Έχουν μάθει να μην τα παρατάνε εύκολα, να προσπαθούν με αφοσίωση και υπομονή να εκπληρώσουν τους προσωπικούς τους στόχους. Χαρακτηρίζονται από ψυχική ανθεκτικότητα, προσαρμοστικότητα, υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη, ωριμότητα, ανοχή στην ματαίωση, διεκδικητικότητα, και αίσθημα υπευθυνότητας (Παππά, 2013, 2017).
Συνοψίζοντας, ο δημοκρατικός γονιός διαθέτει υψηλό βαθμό ανταπόκρισης και υψηλό βαθμό απαιτήσεων, οι οποίες διαμορφώνονται με γνώμονα την αναπτυξιακή φάση που διανύει το παιδί (Maccoby & Martin, 1983). Είναι τρυφερός και στοργικός, χωρίς να παραλείπει να θέτει όρια με σταθερό και ευέλικτο τρόπο.
Είναι αυθεντικός, υποστηρικτικός, διακατέχεται από ενσυναίσθηση, υπομονή και κατανόηση. Αγαπάει το παιδί του για αυτό που είναι, και όχι για αυτό που θα ήθελε εκείνος να είναι ή να γίνει. Με αυτόν τον τρόπο επιδεικνύει έμπρακτα την αποδοχή και τον σεβασμό του προς το παιδί.
Σαφώς χρειάζεται χρόνος, προσπάθεια, επιμονή, για να μπορέσει να εφαρμοστεί στην πράξη ένας δημοκρατικός τρόπος ανατροφής. Εκτός από την γνώση και την ενημέρωση αναφορικά με τις πρακτικές διαπαιδαγώγησης, ένας βασικός παράγοντας που συμβάλλει στην άσκηση του γονικού ρόλου με αποτελεσματικό τρόπο είναι η αυτογνωσία.
Είναι ωφέλιμο ο κάθε γονιός να γνωρίσει, να αγαπήσει τον εαυτό του με τα προτερήματα και τις αδυναμίες του, και να προσπαθήσει να αποδεχθεί ότι κανένας δεν είναι τέλειος, και ότι έχει δικαίωμα να κάνει λάθη, χωρίς να ενοχοποιείται. Ένας αρκετά καλός γονιός επιλέγει να εξελίσσεται, να προβληματίζεται χωρίς να εφησυχάζεται, και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του παιδιού και στις δικές του με αγάπη και σεβασμό.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Baumrind, D. (1966). Effects of authoritative parental control on child behavior. Child Development, 37(4), 887-907. Doi: 10.2307/1126611
- Baumrind, D. (1978). Parental disciplinary patterns and social competence in children. Youth & Society, 9(3), 239-267 doi: https://doi.org/10.1177/0044118X7800900302
- Henderlong, J., & Lepper, M., R. (2002). The effects of praise on children’s intrinsic motivation: A review and synthesis. Psychological Bulletin, 128(5), 774-795 doi: 10.1037/0033-2909.128.5.774
- Maccoby, E. E., & Martin, J. A.(1983). Socialization in the context of the family: Parent-child interaction. In P. H. Mussen, (Ed.), Handbook of child psychology (4th edition). New York: Wiley.
- Παππά, Β. (2013). Η Λογική των Συναισθημάτων. Συναισθηματική Ανάπτυξη και Συναισθηματική Νοημοσύνη. Αθήνα: Οκτώ.
- Παππά, Β. (2017). Επάγγελμα Γονέας. Τύποι Γονέων και Συμπεριφορά Παιδιών και Εφήβων. Αθήνα: Οκτώ.
