Συναισθηματική ορφάνια: Όταν οι γονείς δεν καλύπτουν τις συναισθηματικές μας ανάγκες

Η πεποίθηση της κοινωνίας είναι ότι τα παιδιά και οι γονείς θα πρέπει να αποδέχονται οι μεν τους δε «όπως και να έχει», θα πρέπει να συγχωρούν οι μεν τους δε «όπως και να έχει» και θα πρέπει να μαθαίνουν να τα πηγαίνουν καλά «όπως και να έχει». Για κάποια παιδιά όμως αυτό είναι αδύνατο γιατί βιώνουν κακοποίηση και ασέβεια.

Το σκεπτικό αυτό έχει τις ρίζες του στο γεγονός ότι δεν «είναι φυσιολογικό» για τους γονείς και τα παιδιά να μην έχουν στενές σχέσεις.

Τα παιδιά που δεν έχουν την ψυχολογική υποστήριξη των γονιών τους μπορεί να σκέφτονται Αν οι ίδιοι μου οι γονείς, που υποτίθεται ότι με αγαπάνε και είναι εκεί για μένα περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον στον κόσμο δεν με στηρίζουν, τότε ποιος θα το κάνει; Η δυστυχία είναι διπλή όταν υπάρχει έλλειψη ψυχολογικής υποστήριξης και από τους δύο γονείς.

Οι λόγοι που οδηγούν σε αποσύνδεση από τους γονείς μπορεί να οφείλονται σε διαπροσωπικά ή προσωπικά τραύματα, στην απουσία συναισθηματικής νοημοσύνης, προβλήματα ψυχικής υγείας και άλλα. Όταν προκύπτουν τέτοιες καταστάσεις μπορούν να οδηγήσουν σε διακοπή των οικογενειακών σχέσεων, σε αποστασιοποίηση και αποξένωση.

Τα παιδιά καταλήγουν συχνά να αισθάνονται μοναξιά, νιώθουν ότι κάτι δεν πάει καλά με αυτά ή ότι είναι διαφορετικά και ότι δεν τα καταλαβαίνουν σε βάθος. Αυτά τα συναισθήματα εντείνονται κατά τη διάρκεια μεγάλων εορτών, όπως την ημέρα της Γιορτής της Μητέρας και του Πατέρα και σε άλλες ξεχωριστές περιστάσεις. Όταν η οικογένεια μαζεύεται στο σπίτι για να γιορτάσει και να έρθει κοντά, αυτά τα άτομα αναρωτιούνται πώς θα αντέξουν συναισθηματικά τις γιορτές και με ποιον θα επιλέξουν να περάσουν αυτές τις ημέρες.

Οι θεραπευόμενοί μου μιλάνε για τέτοιου είδους προσωπικές τους δυσκολίες. Μία γυναίκα θυμάται ότι αισθανόταν αγχωμένη όταν ο πατέρας της κάπνιζε μαριχουάνα στο δωμάτιό του και ο καπνός περνούσε από τον εξαερισμό στο δωμάτιο των παιδιών της. Είπε Σαν να μην έφτανε που έπρεπε να αναγκαστώ να τον παρακαλέσω να σταματήσει να καπνίζει, μου ξύπνησε αναμνήσεις και συναισθήματα που σχετίζονταν με την εποχή που ήμουν στην εφηβεία και ο πατέρας μου έκανε χρήση κοκαΐνης. Αισθανόμουν πάλι μόνη, μπερδεμένη και ανασφαλής.

Ένας άλλος θεραπευόμενος θυμήθηκε που έδειξε στον πατέρα του ένα άρθρο του που δημοσιεύτηκε σε ένα περιοδικό και όπου υπήρχε και η φωτογραφία του. Θυμάται τον πατέρα του να του λέει Αυτή η φωτογραφία σου είναι χάλια, δεν μπορούσαν να δημοσιεύσουν κάποια καλύτερη; Δεν μπορούσα να πιστέψω ότι αυτό ήταν το πιο σημαντικό που είχε να πει. Δεν μπήκε καν στη διαδικασία να με ρωτήσει ποιο ήταν το θέμα του άρθρου και να με συγχαρεί γι’ αυτό. Αυτό που δεχόμουν πάντα απ΄αυτόν ήταν μόνο κριτική και απογοήτευση για ό,τι και αν έκανα.

Έχω και άλλους θεραπευόμενους που οι γονείς τους μπορεί να τούς αγνοούν για εβδομάδες ή και μήνες ακόμη για κάτι που μπορεί να είπαν ή να έκαναν και σε κάποιους απ’ αυτούς δεν δίνεται καν εξήγηση και απορρίπτεται η δυνατότητα να συζητήσουν τις διαφορές τους και να συμφιλιωθούν.

Διαβάστε σχετικά: «Γονεϊκή Αποξένωση» μία άλλη μορφή παιδικής κακοποίησης

Κάποιοι άνθρωποι βίωσαν την αποσύνδεση από τους γονείς τους κατά την παιδική τους ηλικία και η σχέση βελτιώθηκε όταν ενηλικιώθηκαν, άλλοι είχαν μερική σύνδεση κατά την παιδική ηλικία και η σχέση αποσυντέθηκε καθώς μεγάλωναν, ενώ άλλοι θυμούνται ότι είχαν δυσκολία στη σχέση με τους γονείς τους σε όλη τη διάρκεια της ανάπτυξής τους.

Σαν αποτέλεσμα, κάποια άτομα αποφασίζουν να κόψουν τους δεσμούς με τους γονείς τους. Σε κάποιες περιπτώσεις, ο κοινωνικός περίγυρος και άνθρωποι εκτός της οικογένειας γίνονται ανάδοχη οικογένεια γι’ αυτούς. Άλλοι επιλέγουν να διατηρήσουν μια σχέση με αυστηρά όρια. Ενώ άλλοι, συνεχώς προσπαθούν γι’ αυτή τη σχέση και τείνουν να βρίσκουν τους εαυτούς τους σε ένα επανερχόμενο μοτίβο απελπισίας και απογοήτευσης επειδή παραμελούν την ικανοποίηση των συναισθηματικών τους αναγκών.

Αυτό που μου αναφέρουν ως το πιο θλιβερό είναι οι αιώνιες σκέψεις ότι «δεν είναι αρκετά καλοί», αναλογιζόμενοι αν θα πρέπει να προσπαθήσουν και άλλο γι’ αυτή τη σχέση, παθαίνοντας εμμονή με το αν οι γύρω τους επικρίνουν τον «θάνατο» της σχέσης με τους γονείς τους και διαρκώς αναλύουν αν είναι οι ίδιοι υπεύθυνοι για συγκεκριμένες καταστάσεις και γενικά για την κατάσταση της σχέσης.

Κάποιος θεραπευόμενος μου είπε Βασικά είμαι ένας καλός άνθρωπος με μια όμορφη οικογένεια και μια πετυχημένη καριέρα. Θα πίστευε κανείς ότι έπρεπε να γίνω εγκληματίας από τον τρόπο που μου φέρονταν οι γονείς μου. Ακόμη όμως και οι εγκληματίες έχουν υποστήριξη από τις οικογένειές τους.

Υπάρχουν άνθρωποι που μου περιγράφουν ότι αισθάνονται να θέλουν να χτυπήσουν το κεφάλι τους στον τοίχο γιατί τους τρελαίνει αυτή η κατάσταση. Χρειάζονται απεγνωσμένα την αποδοχή και γι’ αυτό προσπαθούν να πλησιάσουν τους γονείς τους και συχνά βγαίνουν από αυτή την εμπειρία ντροπιασμένοι, γελοιοποιημένοι και με τους γονείς να διαστρεβλώνουν τα γεγονότα για να τα ταιριάξουν με τις δικές τους προκαταλήψεις.

Πολλοί μιλάνε για ένα αίσθημα επιβεβαίωσης και ανακούφισης όταν έχουν κάποιον μαζί τους που γίνεται μάρτυρας του συμβάντος. Κάποιος θεραπευόμενος μου είπε Όταν ήμουν νεότερος ήμουν παγιδευμένος στη σύγχυση και πίστευα ότι θα τρελαθώ. Συχνά έπιανα τον εαυτό μου να αναρωτιέται αν ήμουν εγώ ή εκείνοι που διαστρέβλωναν τα γεγονότα. Ήταν οι δυο τους εναντίον μου και μερικές φορές ενέπλεκαν και τα αδέρφια μου. Κατέληξα στο συμπέρασμα ότι όλοι πρέπει να έχουν δίκιο και εγώ να έχω άδικο.

Ως παιδί μάλλον σκεφτόμουν Αν ήμουν αρκετά καλός, αρκετά έξυπνος, αρκετά αρεστός, αρκετά αξιαγάπητος, τότε οι γονείς μου θα με αγαπούσαν και θα με αποδέχονταν. Ως ενήλικος, μπορεί να είναι τρομακτική η συνειδητοποίηση ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτε πλέον για να το επιτύχει.

Στη σύγχυση συμβάλλει η συμπεριφορά του γονέα προς το παιδί όταν είναι αλλοπρόσαλλη με στιγμές σύνδεσης που ακυρώνονται από στιγμές τοξικότητας. Το παιδί απομένει να αναρωτιέται πότε θα γίνει η επόμενη έκρηξη και συχνά αισθάνεται σαν να περπατάει σε ναρκοπέδιο προσπαθώντας να αποφύγει να προκαλέσει μια αντίδραση ή συμπεριφορά των γονιών που θα το πληγώσει.

Συμβουλές για να ανταπεξέλθετε όταν αισθάνεστε «συναισθηματικά» ορφανοί:

Όποτε είναι εφικτό, διερευνήστε τα συμπεράσματά σας και τις προκαταλήψεις σας για τους γονείς σας και άλλα μέλη της οικογένειας τα οποία ασπάζονται τις απόψεις τους. Πριν να αποφασίσετε να διακόψετε επαφή, δώστε τους ευκαιρίες να σας υποστηρίξουν και να σας παράσχουν την βοήθεια που χρειάζεστε. Μπορεί να χρειαστεί να το επιτύχετε αυτό με τη βοήθεια ενός θεραπευτή, φίλου ή άλλου οικογενειακού μέλους.

Αναγνωρίστε ότι το αίσθημα της απώλειας και της θλίψης είναι μέρος της διαδικασίας της αποδοχής. Κατά καιρούς μπορεί με κάποιες αφορμές να επανέλθει η απογοήτευση και η θλίψη αλλά ο έντονος πόνος και η εσωτερική πάλη μπορεί να μειωθεί και να περάσει.

Καθοδηγήστε την οικογένεια, τους φίλους και τους αγαπημένους σας με ποιο τρόπο χρειάζεστε να σας υποστηρίζουν, ειδικά σε δύσκολες στιγμές, όπως να μην παίρνουν ελαφριά τα συναισθήματά σας, να σας ρωτάνε πώς αισθάνεστε στη Γιορτή της Μητέρας και του Πατέρα, να σας ακούν ενεργά, να μην σας κάνουν συνεχώς υποδείξεις, κλπ..

Να περιμένετε ότι τα συναισθήματά σας μπορεί να μεταβάλλονται κατά τη διάρκεια διαφορετικών περιστάσεων και σταδίων ανάπτυξης. Προσφέρετε στον εαυτό σας συμπόνια και επιτρέψτε να έχει οποιαδήποτε συναισθήματα χωρίς να τον επικρίνετε. Για παράδειγμα, ακόμη και αν «θα έπρεπε» να αισθάνεστε τεράστια ευγνωμοσύνη για την άμεση οικογένειά σας, δείξτε συμπόνια στον εαυτό σας επιτρέποντας του να αισθανθεί θλίψη και απογοήτευση γιατί θρηνείτε για τις σχέσεις με την οικογένεια από την οποία προέρχεστε.

Αναγνωρίστε ότι μπορεί να παλινδρομείτε (π.χ. έχετε την αίσθηση ότι είστε ξανά έφηβος) όταν έρχεστε σε επαφή με τους γονείς σας και τα μέλη της οικογένειάς σας. Συνειδητοποιείστε ότι τα συναισθήματα δεν εξαφανίζονται έτσι απλά με τον καιρό. Αντιθέτως, αν συνεχίζουν να σας συμπεριφέρονται με παρόμοιο τρόπο, είναι περισσότερο πιθανό να ξυπνήσουν πρωτόγονες σκέψεις και συναισθήματα. Αν η λειτουργικότητά σας επηρεάζεται αρνητικά ή αισθάνεστε δυσφορία, φροντίστε οπωσδήποτε να ζητήσετε βοήθεια για να επεξεργαστείτε όλα τα συναισθήματα.

Γίνετε παρατηρητής και προσέξτε συγκεκριμένες δυναμικές και μοτίβα συμπεριφορών. Όταν ενεργοποιούνται αυτές οι δυναμικές και τα μοτίβα, αναγνωρίστε τα, παρατηρήστε τα και εξερευνήστε τα ώστε να μάθετε περισσότερα γι’ αυτά. Εν τέλει, επιδιώξτε να τα αφοπλίσετε παρά να επιτρέψετε να σας καταβάλλουν.

Η τοποθέτηση των κατάλληλων ορίων δεν σας κάνει «εγωϊστές», «κακούς» και «αδιάφορους». Ακόμη και αν μεγαλώσατε με την άποψη ότι δεν θα έπρεπε να κάνετε κάτι τέτοιο, οι περιστάσεις το απαιτούν γιατί έχετε το θεμελιώδες δικαίωμα να σας σέβονται, να σας δίνουν αξία και να σας συμπεριφέρονται καλά.

Λόγω της έμφυτης ανάγκης να σας αγαπούν και να σας αποδέχονται, μπορεί να εξευμενίζετε τους άλλους εις βάρος σας. Επιδιώξτε να κατανοήσετε τις ανάγκες σας και καλλιεργήστε τις για να έχετε βιώσιμες, υγιείς σχέσεις.

Εξετάστε αντικειμενικά τις αρνητικές πεποιθήσεις που έχετε για τον εαυτό σας καθώς και τα συνεχή αρνητικά μηνύματα που μπορεί να παίρνετε από τους γονείς σας ή άλλα μέλη της οικογένειας. Για παράδειγμα, ρωτήστε τον εαυτό σας, σας βλέπουν οι άλλοι άνθρωποι όπως βλέπετε εσείς τον εαυτό σας;

Αντιδράστε και δράστε με γνώμονα τις βασικές σας αξίες (π.χ., αυτοσυντήρηση, συμπόνια, κλπ.). Αυτές θα σας καθοδηγούν στην κατεύθυνση των ενεργειών που θα επιθυμείτε να επιλέγετε.

Διαβάστε σχετικά: Πόσο μοιραία μπορεί να είναι τα λάθη στην ανατροφή των παιδιών

Έχετε υπόψη σας ότι είναι πιθανόν να σας έλκουν φίλοι και σύντροφοι που είναι συναισθηματικά μη διαθέσιμοι, ακόμη και αν συνειδητά επιθυμείτε συναισθηματική σύνδεση και οικειότητα. Από συνήθεια κινούμαστε προς ό,τι μας είναι οικείο ακόμη και αν προκαλεί αρνητικά συναισθήματα και δεν είναι κατάλληλο για εμάς. Να έχετε επίγνωση και συνείδηση αυτής της «ψυχαναγκαστικής επανάληψης» και ακόμη και αν σας προκαλεί δυσφορία σιγουρευτείτε ότι κάνετε ό,τι είναι καλύτερο για εσάς και ό,τι ευθυγραμμίζεται με αυτά που επιθυμείτε πραγματικά.

Κατανοήστε ότι δεν είστε η οικογένειά σας ή οι δυναμικές της οικογένειάς σας. Δημιουργήστε ένα καινούριο σενάριο και αφήγημα για τον εαυτό σας που να διευκολύνει τη δημιουργία καλύτερων σχέσεων στο παρόν και στο μέλλον.

Είναι εξαιρετικά όμορφο να παρακολουθεί κανείς ανθρώπους να εξελίσσονται και να φτάνουν σε ένα επίπεδο που να αγαπούν τον εαυτό τους και να αισθάνονται συμπόνια γι’ αυτόν. Τότε αναγνωρίζουν ότι αξίζουν αγάπη και σεβασμό και το μεταφέρουν και στις σχέσεις τους. Επιζητούν και διασφαλίζουν υγιέστερες και πιο λειτουργικές σχέσεις που τους κάνουν να αισθάνονται περισσότερο ικανοποιημένοι και χαρούμενοι.

Είστε εγγενώς αξιαγάπητοι και αρεστοί. Επιδιώξτε να ορίσετε τί σημαίνει «αρκετά καλός/ή» για εσάς προσωπικά και καλλιεργήστε το είδος της ζωής που επιθυμείτε να ζείτε.