Γιατί αυξάνεται συνεχώς το εφηβικό άγχος;

Αν ρωτήσετε σήμερα έναν έφηβο τι χαρακτηρίζει τη ζωή του, είναι εξαιρετικά πιθανό να έλεγε μια «πλήρη απουσία νοήματος».

Οι έφηβοι ζουν μια περίεργη περίοδο, γεμάτη άγχος και συναισθήματα μοναξιάς, ανασφάλειας και απόρριψης. Ενώ, υπάρχουν χιλιάδες πλατφόρμες διαθέσιμες για κοινωνική σύνδεση, είναι σε αυτό το στάδιο ανάπτυξης που δυσκολεύονται να συσχετιστούν με άλλους.

Η πανδημία ήταν καταλύτης για πολλά προβλήματα ψυχικής υγείας σε παιδιά και εφήβους. Πράγματι, ο εγκλεισμός εξέθεσε πραγματικά την ψυχική ευαλωτότητα των νεότερων γενεών. Στην πραγματικότητα, οι αγχώδεις διαταραχές εκτοξεύτηκαν τόσο σε αυτόν όσο και σε άλλους τομείς του πληθυσμού.

Τα δεδομένα για τις ψυχολογικές διαταραχές στον εφηβικό πληθυσμό είναι καταστροφικά. Μια εντελώς νέα σειρά παραγόντων έχει προστεθεί στις συνήθεις ορμονικές αλλαγές και προκλήσεις που συνεπάγεται η μετάβαση στην ενηλικίωση. Αυτό οδήγησε στις χειρότερες πιθανές συνέπειες, όπως για παράδειγμα στην αύξηση του αυτοτραυματισμού και των αυτοκτονιών.

Σήμερα, αν ρωτούσατε έναν έφηβο τι χαρακτηρίζει τη ζωή του, είναι εξαιρετικά πιθανό να έλεγε μια πλήρη απουσία νοήματος. Ωστόσο, πριν από μερικά χρόνια, θα είχε εντοπίσει πιο συγκεκριμένα προβλήματα. Ακόμα, στις μέρες μας, οι έφηβοι συχνά αισθάνονται αποπροσανατολισμένοι για το πώς είναι πραγματικά η ζωή τους και τι σημαίνει στην πραγματικότητα να έχεις στόχους.

Χωρίς να μπορούν να βλέπουν τους φίλους τους κάθε μέρα και να είναι υπερφορτωμένοι με εξωσχολικές δραστηριότητες, δεν έχουν χρόνο να αναπτύξουν την αίσθηση ύπαρξης που δημιουργείται σε αυθόρμητες και όχι και τόσο προμελετημένες καταστάσεις.

Τα είδη των καταστάσεων όπου μπορεί να είναι σε επαφή με τη φύση ή που μπορούν να μην κάνουν τίποτα χωρίς να αισθάνονται ένοχοι. Το μόνο εργαλείο που τους έχει απομείνει για να «διασκεδάσουν» σήμερα είναι ένα κινητό ή ένα tablet. Ταυτόχρονα, νιώθουν ότι οι μεγάλοι γύρω τους τους κατακρίνουν συνεχώς.

Διαβάστε σχετικά: Έφηβοι, κοινωνικό άγχος και πανδημία

Γιατί παρατηρείται αύξηση του άγχους στους εφήβους;

Μια μελέτη που διεξήχθη για την αυξημένη συχνότητα προβλημάτων ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, άφησε ελάχιστες αμφιβολίες για την ψυχική ταλαιπωρία των νέων. Στην πραγματικότητα, τα παιδιά και οι έφηβοι εμφανίστηκαν στην κορυφή της λίστας της μελέτης με τα θύματα ψυχικής υγείας εξαιτίας του εγκλεισμού.

Για να αξιολογήσουμε τις πιθανές αιτίες αυξημένου άγχους στους εφήβους, θα εξετάσουμε τις αλλαγές που έχουν συμβεί στο περιβάλλον μας και τα είδη που έχουν κάνει τους πάντες πιο ευάλωτους.

1. Έχουν χάσει το νόημά τους στη ζωή

Μια μελέτη που διεξήχθη με εφήβους σχετικά με το νόημα της ζωής, ανέφερε το αίσθημα κενού που αισθάνονται. Σε πολλές περιπτώσεις, το βρίσκουν αξεπέραστο. Παλαιότερα ανησυχούσαν για την προσαρμογή τους ενώ σήμερα, είναι εξαιρετικά δύσπιστοι σχετικά με την πραγματική αξία που μπορεί να έχουν οι στόχοι τους.

Η μελέτη υποστήριξε ότι οι νέοι θεωρούν ότι η οικογένεια και οι φίλοι τους είναι η κύρια πηγή νοήματός τους.

Ωστόσο, εάν συμβαίνει αυτό, γιατί μειώνονται ολοένα και περισσότερο οι χρονικές περίοδοι που μπορούν να περνούν μαζί τους;

2. Χωρίς άμεσες εμπειρίες, οι έφηβοι συχνά φοβούνται να σηκώσουν το τηλέφωνο

Όταν δεν έχουν καθημερινές αλληλεπιδράσεις και εμπειρίες με φίλους και συγγενείς, έχουν πολύ χρόνο για να μηρυκάσουν το παρελθόν. Δεν υπάρχει τίποτα που να τους αποσπά την προσοχή και το σώμα τους δεν έχει καν την ευκαιρία να κουραστεί. Επιπλέον, δεν υπάρχει γνήσια και αυθεντική καθημερινή εμπειρία επαφής με άλλους, κάτι που χρειάζονται για να διαμορφώσουν τις ταυτότητες τους.

Μόλις πριν από 15 χρόνια, ένας έφηβος μιλούσε στο σταθερό τηλέφωνο για ώρες. Έβγαινε έξω, έκανε φίλους και συναντούσε ανθρώπους από άλλες γειτονιές. Επίσης, οι έφηβοι συναντιόντουσαν για να δουν μια ταινία στον κινηματογράφο, η οποία αποτελούσε μια μοναδική κοινή εμπειρία.

Σήμερα, είναι πολύ απασχολημένοι, ή τουλάχιστον έτσι φαίνεται. Πράγματι, πάντα κάνουν κάτι στο διαδίκτυο ή παρακολουθούν κάτι. Στην πραγματικότητα, όταν πρόκειται να εξερευνήσουν πέρα από τις οθόνες και να ανακαλύψουν κάτι νέο, πολλοί από αυτούς νιώθουν ολοκληρωτικά χαμένοι.

3. Νιώθουν ότι δεν έχουν τις ίδιες γενεαλογικές αξίες

Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα είναι το χάσμα γενεών που υπάρχει μεταξύ γονέων και παιδιών σήμερα. Λέγεται ότι, αν υπάρχει αγάπη και κατανόηση, η οικογένεια μπαίνει πάντα μπροστά. Ωστόσο, αυτό βασίζεται επίσης στο μοίρασμα των αξιών, των ειδών που δεν είναι διαμετρικά αντίθετα.

Σήμερα, βλέπουμε εφήβους που είναι τελείως αποκομμένοι από τα γούστα και τις προτιμήσεις των γονιών τους. Στην πραγματικότητα, νιώθουν ολοένα και πιο μακριά (αποστασιοποιημένοι) από τις αξίες και τις συμπεριφορές τους.

Προηγουμένως, αυτό το είδος μέλους της οικογένειας χαρακτηριζόταν ως μαύρο πρόβατο. Σήμερα, φαίνεται ότι υπάρχει μια ολόκληρη γενιά μαύρων προβάτων. Για παράδειγμα, πολλοί νέοι εισέρχονται στον κόσμο των ενηλίκων με την αίσθηση ότι οι άλλες γενιές δεν έχουν φροντίσει αρκετά τον πλανήτη. Ή, αισθάνονται ότι δεν έχουν αγωνιστεί αρκετά σκληρά για να τερματίσουν την ανισότητα. Στην πραγματικότητα, αισθάνονται ότι η κληρονομιά τους διακυβεύει το μέλλον τους.

4. Η δύναμη των social media

Όλο και περισσότερες μελέτες συνδέουν τον χρόνο χρήσης του υπολογιστή με τα συμπτώματα της κατάθλιψης και του άγχους. Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο The Canadian Journal of Psychiatry ισχυρίζεται ότι ο υπερβολικός χρόνος που καταναλώνεται στην οθόνη, είναι ένας παράγοντας που εντείνει/αναπαράγει τα συμπτώματα άγχους κατά τη διάρκεια της εφηβείας.

Όταν οι έφηβοι μειώνουν τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των υπολογιστών, καθώς και τον χρόνο που αφιερώνουν βλέποντας τηλεόραση, τα συμπτώματα άγχους βελτιώνονται.

Το Διαδίκτυο είναι μια ανεξάντλητη πηγή πληροφοριών. Είναι επίσης ένα σενάριο όπου η αλήθεια και η ποιότητα συγχέονται με τα ψέματα και τα σκουπίδια. Καθώς οι Γενιές Υ και Ζ εισέρχονται στον εργασιακό τομέα ή στο τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, οι διαφορές μεταξύ εκείνων που μεγάλωσαν με το Διαδίκτυο και εκείνων που δεν μεγάλωσαν αρχίζουν να γίνονται πιο ξεκάθαρες.

Οι διαταραχές άγχους και κατάθλιψης αυτών των νέων φαίνεται να οφείλονται, τουλάχιστον εν μέρει, στην αυξημένη επίγνωσή τους για τον κόσμο γύρω τους. Είτε αισθάνονται «βαριεστημένοι» όταν πρέπει να αντιμετωπίσουν τον κόσμο ή «αηδιάζουν» από κάτι που συμβαίνει σε κάποιο άλλο μέρος του πλανήτη. Βομβαρδίζονται με τόσες πολλές πληροφορίες, γεγονός που τους αφαιρεί την ενέργεια για να αντιμετωπίσουν την καθημερινότητά τους.

Επίσης, τους προκαλεί άγχος, το να βλέπουν καθημερινά εικόνες ανθρώπων που φαίνεται να «ζουν το όνειρο». Είτε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media), είτε στη δουλειά ή στο σχολείο, αισθάνονται απογοητευμένοι όταν συγκρίνουν τον εαυτό τους με άλλους. Αυτό προκαλεί άγχος και κατάθλιψη.

Οι έφηβοι πάντα συνέκριναν τους εαυτούς τους με το στενότερο περιβάλλον τους, αλλά συνήθιζαν να αλληλεπιδρούν και με αυτό. Σήμερα, συγκρίνονται με τις καλύτερες εκδοχές των διαδικτυακών τους φίλων και με άλλες διασημότητες που νιώθουν κοντά, αλλά στην πραγματικότητα δεν έχουν απολύτως τίποτα κοινό μαζί τους.

5. Έχουν μεγάλες προσδοκίες επιτυχίας

Μεταξύ των τυποποιημένων δοκιμών και της κουλτούρας των επιτευγμάτων, οι σημερινοί έφηβοι βιώνουν μορφές πίεσης που οι προηγούμενες γενιές τους ουσιαστικά αγνοούσαν. Στην πραγματικότητα, έχουν ενταθεί όλες οι πηγές πίεσης, είτε όσον αφορά τις σπουδές τους, είτε τις πρώτες θέσεις εργασίας ή τις κοινωνικές τους εικόνες.

Το πιο ξεκάθαρο παράδειγμα αυτού είναι η Ιαπωνία, η χώρα με το υψηλότερο ποσοστό αυτοκτονιών (14,3 άτομα στους 100.000, σύμφωνα με τον ΠΟΥ). Στην πραγματικότητα, μεταξύ 2017 και 2018, 250 παιδιά σε δημοτικών, γυμνασίων και λυκείων αυτοκτόνησαν στην Ιαπωνία. Αυτό το γεγονός μπορεί να γίνει καλύτερα κατανοητό αν αναλογιστούμε την ακαδημαϊκή πίεση που επηρεάζει όλα τα παιδιά της Ιαπωνίας.

Όλοι φιλοδοξούν να μπουν σε καλά πανεπιστήμια ώστε να κερδίσουν τον σεβασμό των οικογενειών τους. Όπως είναι φυσικό, για να το πετύχουν αυτό, πρέπει να περάσουν εξαιρετικά δύσκολες εισαγωγικές εξετάσεις.

Η λύση βρίσκεται στη συντονισμένη συνεργασία πολλών κοινωνικών παραγόντων

Οι έφηβοι περνούν περισσότερο χρόνο στα δωμάτιά τους, μιλούν λιγότερο και δημιουργούν συγκρούσεις για να τονίσουν τη δική τους δυσφορία. Επιπλέον, συχνά καταφεύγουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αποφεύγουν στρεσογόνες καταστάσεις και καταναλώνουν επιβλαβείς ουσίες.

Οι λύσεις σε αυτά τα προβλήματα πρέπει να είναι οικείες και προσιτές. Για παράδειγμα, για να υιοθετήσει ένας έφηβος με άγχος μια διαφορετική ρουτίνα από τη συνήθη, τα νέα σχέδια πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο εφικτά και ελκυστικά (ταιριαστά στις προτιμήσεις).

Οι έφηβοι πρέπει να αρχίσουν να συμμετέχουν στις δικές τους πραγματικότητες και να λαμβάνουν μέρος σε τοπικές δραστηριότητες όπως ο εθελοντισμός. Αυτό σημαίνει ότι θα είναι σε θέση να αναπτύξουν τις κοινωνικές δεξιότητες και τη διεκδικητικότητα τους σε αυτές τις κρίσιμες στιγμές της ανάπτυξής τους.

Το άγχος των εφήβων μπορεί να αντιμετωπιστεί στη θεραπεία, αλλά βελτιώνεται μόνο με προσβάσιμους κοινωνικούς πόρους

Το άγχος των εφήβων ποτέ δεν σταματά να αυξάνεται, αλλά η λύση δεν βρίσκεται μόνο στο να ξεκινήσουν θεραπεία. Στην πραγματικότητα, οι έφηβοι που συμμετέχουν σε θεραπεία ακόμα πρέπει να ανακαλύψουν τις βασικές τους αξίες. Επίσης, πρέπει να είναι αποφασισμένοι να πετύχουν τους στόχους τους. Ωστόσο, η ευθύνη δεν βαραίνει μόνο τους ίδιους.

Στην πραγματικότητα, η ψυχική τους υγεία είναι ευθύνη και των γονιών τους. Πρέπει να εγγυηθούν ότι τα παιδιά τους έχουν δικαίωμα στον ελεύθερο χρόνο, καθώς και στο να αφιερώνουν ποιοτικό χρόνο στις οικογένειές τους. Για το λόγο αυτό, οι κυβερνήσεις και οι φορείς υγείας θα πρέπει να ενσωματώσουν στην ατζέντα τους, επιδοτούμενα σχέδια πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς πρόληψης για να εγγυηθούν την πρόσβαση σε σχέδια και θεραπείες ψυχικής υγείας.

Επίσης, θα πρέπει οι κυβερνήσεις να διασφαλίσουν ότι, τα προγράμματα εργασίας και σπουδών διατίθενται στους νέους με απώτερο σκοπό να τους προσφέρουν αξιόλογες θέσεις εργασίας. Επιπλέον, θα πρέπει να εφαρμοστούν προγράμματα που θα τους επιτρέψουν την πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή στέγαση. Αυτό θα τους επιτρέψει να ανεξαρτητοποιηθούν από τους γονείς τους.

Τέλος, πρέπει να κάνουμε ένα βήμα μπροστά στην υπεράσπιση των υπηρεσιών που φροντίζουν την ψυχική υγεία όλων.

Απόδοση: Μαρία Σκούπρα – Ψυχολόγος, Γνωσιακή Συμπεριφορική θεραπεύτρια
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή