Όταν οι γονείς χωρίζουν, τα παιδιά ενδέχεται να μεταχειρίζονται σαν εργαλείο ελέγχου από τον κακοποιητικό σύντροφο.
Οι κακοποιητικές συντροφικές σχέσεις χαρακτηρίζονται συχνά από ανισορροπία δύναμης, στο πλαίσιο της οποίας, ο κακοποιητικός σύντροφος διατηρεί τον έλεγχο επάνω στο μέλος που υφίσταται την κακοποίηση, περιορίζοντας τις οικονομικές, κοινωνικές και άλλες επιλογές του. Αυτό είναι γνωστό ως εξαναγκαστικός έλεγχος, ή βιαιοπραγία, όταν περιλαμβάνεται και σωματική κακοποίηση.
Όμως τι συμβαίνει όταν ο κακοποιητικός σύντροφος χρησιμοποιεί τα παιδιά ως εργαλείο ελέγχου;
Αυτή η κατάσταση έχει όνομα –γονικές συμπεριφορές αποξένωσης– και η κοινωνική ψυχολόγος Τζένιφερ Χάρμαν, από το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο, έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της καριέρας της στην ανάδειξη αυτού του φαινομένου μέσω επιστημονικής έρευνας.
Οι γονικές συμπεριφορές αποξένωσης είναι εκείνες με τις οποίες ένας γονιός προσπαθεί να στρέψει το παιδί εναντίον του άλλου γονιού, συνήθως κατά τη διάρκεια ενός χωρισμού ή διαζυγίου, με κατηγορίες, ψέματα, πρόκληση τύψεων ή επιβράβευση. Τέτοιες συμπεριφορές οδηγούν στη γονική αποξένωση, κατά την οποία ένα παιδί στρέφεται εναντίον ενός γονιού για αβάσιμους λόγους.
Η Χάρμαν και οι συνεργάτες της σημειώνουν ότι είναι σημαντικό να κάνουμε διάκριση ανάμεσα στην αποξένωση και την απομάκρυνση, η οποία συμβαίνει όταν το παιδί κόβει δεσμούς με τον γονιό για έγκυρους λόγους, όπως παραμέληση ή κακοποίηση. Η αποξένωση προκύπτει όταν το παιδί κόβει δεσμούς με έναν γονιό που είναι ικανός να ασκήσει τον ρόλο του, αλλά τον έχουν παρουσιάσει αρνητικά.
Μια νέα μελέτη από τη Χάρμαν και τους συνεργάτες της, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Personal Relationships, είναι η πρώτη που εφαρμόζει τη θεωρία αλληλεξάρτησης στη δυναμική οικογενειών που έχουν επηρεαστεί από τη γονική αποξένωση.
Η θεωρία αλληλεξάρτησης είναι μια προσέγγιση στην κατηγοριοποίηση των διαπροσωπικών σχέσεων, που εστιάζει στο πώς οι κινήσεις κάθε ανθρώπου εξαρτώνται από τις πράξεις των άλλων. Καθορίζει το πώς και το γιατί οι άνθρωποι κάνουν συγκεκριμένες επιλογές στο πλαίσιο μιας σχέσης και πώς η εξάρτηση από άλλους μπορεί να δημιουργήσει ανισορροπίες στη σχέση.
Ασυμμετρίες δύναμης
Η μελέτη βασίστηκε σε λεπτομερείς συνεντεύξεις με 50 πατέρες και 50 μητέρες που είχαν αποξενωθεί από τα παιδιά τους. Οι περισσότερες από τις οικογένειες παρουσίαζαν ασυμμετρίες δύναμης μεταξύ των γονιών, γεγονός που υπογραμμίζει το επιχείρημα ότι η γονική αποξένωση και ο εξαναγκαστικός έλεγχος είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος και ότι θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται με παρόμοιο τρόπο στις δικαστικές διαδικασίες οικογενειακών υποθέσεων, σύμφωνα με τη Χάρμαν.
Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι οι γονικές συμπεριφορές αποξένωσης έχουν ομοιότητες με τον εξαναγκαστικό έλεγχο, την τρομοκρατία σε στενή σχέση και τη βιαιοπραγία πολύ περισσότερο από άλλες πιο κοινές μορφές κακοποίησης, όπως η περιστασιακή συντροφική βία. Οι συμπεριφορές αποξένωσης είναι κακοποιητικές και θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνονται στη νομοθεσία και τις πολιτικές που στοχεύουν στην προστασία των παιδιών, δήλωσε η ερευνήτρια.
Η ανισορροπία δύναμης δημιουργείται από γονιούς που αποξενώνουν χρησιμοποιώντας στρατηγικές ελέγχου όπως παρενόχληση, απειλές και εκφοβισμό. Το κλίμα που προκύπτει αποδυναμώνει τον άλλο γονιό, κάνοντάς τον να νιώθει ότι οι επιλογές του είναι περιορισμένες και να φοβάται ότι θα χάσει το παιδί ή θα πληγωθεί.
Διαβάστε σχετικά: Γονική αποξένωση: όταν ο ένας γονέας χειραγωγεί το παιδί του για να απορρίψει τον άλλο γονέα
Περίπου το 80% των περιπτώσεων που μελετήθηκαν περιλάμβαναν ασυμμετρίες δύναμης, μερικές εκ των οποίων μπορούν να περιγραφούν ως παιχνίδια ελέγχου που προσφέρουν μόνο δύο, στενές επιλογές στον γονιό με τη μικρότερη δύναμη, τα οποία προωθούνται από τον γονιό που επιδιώκει την αποξένωση, ώστε να κερδίσει ή να διατηρήσει τον έλεγχο της γονικής δυναμικής. Οι ερευνητές βρήκαν επίσης ότι τέτοιες ασυμμετρίες είναι πιο εμφανείς όταν ο γονιός που επιδιώκει την αποξένωση έχει την κύρια ή την αποκλειστική επιμέλεια των παιδιών.
Η εργασία των ερευνητών έδειξε επίσης ότι η γονική αποξένωση είναι γενικά ουδέτερη ως προς το φύλο – και οι πατέρες και οι μητέρες παρουσιάζουν τέτοιες συμπεριφορές περίπου στο ίδιο ποσοστό, αν και χρησιμοποιούν διαφορετικές τακτικές.
Πώς υποφέρουν τα παιδιά
Ενώ η γονική αποξένωση είναι ουσιαστικά συντροφική κακοποίηση, τα παιδιά υποφέρουν κι αυτά. Σε μια πρόσφατα δημοσιευμένη εργασία, η Χάρτμαν συζητά τις απώλειες που βιώνουν τα παιδιά αποξενωμένων γονιών, όπως εμπειρίες της παιδικής ηλικίας, επαφή με την ευρύτερη οικογένεια και κοινότητα, δραστηριότητες και σχέσεις.
Έρευνα: Jennifer J. Harman et al, Power dynamics in families affected by parental alienation, Personal Relationships (2021).
Απόδοση – Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
