Τα παιδιά πρόσφυγες έχουν βιώσει τη βαρύτερη μορφή βίας στον τόπο τους και η ίδια η διαδικασία της φυγής και του ξεριζωμού έχει τραυματικές συνέπειες για την ψυχοσυναισθηματική τους υγεία και ανάπτυξη.
Η προσφυγιά, η κατάσταση αυτή που τα παιδιά βιώνουν και με την οποία έρχονται αντιμέτωπα έχει μεγάλη διάρκεια, χαρακτηρίζεται από απώλειες και πλήθος αλλαγών και απότομων μεταβάσεων.
Η προσφυγιά και όλα τα επακόλουθά της, από το ταξίδι του ξεριζωμού και τις κακουχίες του μέχρι την αναμονή για τη μετεγκατάσταση και την τελική εγκατάσταση και την προσαρμογή των προσφύγων σε ένα νέο περιβάλλον, δημιουργεί ένα πλαίσιο χρόνιου στρες και ανασφάλειας.
Τα παιδιά είναι ακόμη πιο ευάλωτα σε αυτά τα γεγονότα γιατί δεν έχουν την ικανότητα να κατανοήσουν πλήρως τι συμβαίνει, να το επεξεργαστούν και στη συνέχεια να το διαχειριστούν. Έτσι είναι πολύ ευάλωτα και εσωτερικεύουν ό,τι τους συμβαίνει, νιώθουν αβοήθητα, ανασφαλή και έντονο φόβο (Haene, Grietens & Verschueren, 2007).
Ακόμα και τα βασικά τους δικαιώματα για φαγητό, στέγη, περίθαλψη, ασφάλεια και παιχνίδι καταπατώνται τόσο πριν το ξεριζωμό όσο και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού και της μετεγκατάστασής τους. Η αβεβαιότητα, ένα από τα κυρίαρχα συναισθήματα που βιώνουν, δυσχεραίνει την ικανότητά τους να κάνουν όνειρα, να επενδύσουν και να φανταστούν τον εαυτό τους στο μέλλον.
Στην περίπτωση των ασυνόδευτων παιδιών το τραύμα επιτείνεται με τον αποχωρισμό των παιδιών από τους γονείς τους. Ο αποχωρισμός από τους γονείς μεγενθύνει το αίσθημα αβοηθησίας και ανασφάλειας των παιδιών με αποτέλεσμα γρήγορα να συνειδητοποιούν ότι είναι απροστάτευτα τόσο κατά τη διαδικασία αυτή αλλά και πιθανά στο μέλλον. Έτσι τα παιδιά βιώνουν έντονα το τραύμα του αποχωρισμού και της απώλειας.
Εξαιτίας των δύσκολων συνθηκών της προσφυγιάς συνήθως τα παδιά πρόσφυγες δεν έχουν τον χρόνο και τον χώρο να πενθήσουν για τις απώλειές τους, να μιλήσουν για αυτές και να τις επεξεργαστούν. Έτσι η διαδικασία του πένθους δεν προχωράει ομαλά, παρεμποδίζεται και αυτό έχει τραυματικές επιδράσεις στην ψυχική υγεία τους.
Διαβάστε σχετικά: Η ευαλωτότητα των παιδιών προσφύγων στην ανάπτυξη ψυχικών διαταραχών και τα προγράμματα παρέμβασης ειδικά διαμορφωμένα για τις ανάγκες τους
Το σύνολο αυτών των οδυνηρών συνθηκών και εμπειριών εντυπώνεται με τέτοιον τρόπο στον ψυχισμό των παιδιών-προσφύγων, ώστε σκηνές από τον πόλεμο, μνήμες της φυγής και των άσχημων συνθηκών διαβίωσης έρχονται και επανέρχονται. Είναι, δηλαδή, σαν αυτό το ψυχικό τραύμα να σταματά τον χρόνο, να επαναλαμβάνεται και να επαναβιώνεται συνέχεια από τα παιδιά αυτά.
Είναι, δηλαδή, σα να αντιδρούν στο παρόν σε κάτι που συνέβη στο παρελθόν. Ακόμα και αν έχουν προσπαθήσει να απωθήσουν τις άσχημες μνήμες και να ξεχάσουν τα δυσάρεστα γεγονότα, το τραύμα τους θα εκφράζεται μέσα από σωματικά παράπονα, δυσκολίες στον ύπνο και εφιάλτες, μέσα από δυσκολίες στην κοινωνική τους αλληλεπίδραση και τις ζωγραφιές τους (Haene, Grietens & Verschueren, 2007).
Ενδιαφέρον έχει ακόμα η άποψη ότι το ψυχικό τραύμα των παιδιών-προσφύγων φαίνεται να επηρεάζει και τις επόμενες γενιές και να εκφράζεται μέσα από αυτές. Οι τραυματικές εμπειρίες, επιδρώντας στην ψυχική ανάπτυξη των προσφύγων, επηρεάζουν τις επόμενες γενιές και περνάν στη συλλογική μνήμη αυτού του πληθυσμού μέσα από τις αφηγήσεις.
Γι’ αυτό το λόγο κρίνεται πολύ σημαντικό να δοθεί η δυνατότητα στους πρόσφυγες και ιδιαίτερα στα παιδιά να επεξεργαστούν το ψυχικό τους τραύμα, να μιλήσουν για αυτό σε ασφαλή συμφραζόμενα, έτσι ώστε η οδύνη του ξεριζωμού να απαλυνθεί και το πένθος να ολοκληρωθεί.
Βιβλιογραφία:
Haene, L., Grietens, H., & Verschueren, K. (2007). From symptom to context: A review of the literature on refugee children’s mental health. Hellenic Journal of Psychology, 4, 233–256.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
