Δύο θεωρίες για την προέλευση της εθνικότητας διαμορφώνουν την άποψή μας για τους μετανάστες.
Τι είναι η εθνικότητα; Είναι κάτι εγγενές που κληρονομείται βιολογικά από τους γονείς μας (genetic-based folk theory) ή είναι κάτι που μπορούμε να το αλλάξουμε και να το αποκτήσουμε (fluid theory);
Μία νέα έρευνα στο Nature Human Behaviour, η οποία είναι η πρώτη που μελετάει τις «λαϊκές θεωρίες» γύρω από την εθνικότητα, βασίστηκε σε έρευνες με συμμετέχοντες από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ινδία και κατέδειξε ότι τουλάχιστον σε αυτές τις δύο χώρες, οι άνθρωποι ανταποκρίνονται ταυτόχρονα θετικά και στις δύο αντίθετες μεταξύ τους θεωρίες για την εθνικότητα. Οι ερευνητές τονίζουν ότι οι απαντήσεις των συμμετεχόντων για το πόσο στηρίζουν την κάθε θεωρία εξαρτήθηκαν και από τον τρόπο με τον οποίο πλαισιώθηκαν οι ερωτήσεις σχετικά με την εθνικότητα.
Ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα της μελέτης και ίσως αυτό που επιδέχεται περαιτέρω διερεύνησης, είναι η σύνδεση που βρέθηκε μεταξύ της ιδέας που έχουν οι άνθρωποι για την εθνικότητα και της στάσης τους απέναντι στη μετανάστευση, ανεξαρτήτως των πολιτικών τους προτιμήσεων.
Η έρευνα διεξήχθη από το New School for Social Research και το Princeton University, ρωτώντας συνολικά 2013 Αμερικανούς συμμετέχοντες και 732 Ινδούς. Παρουσίαζαν στους συμμετέχοντες το εξής σενάριο: Φανταστείτε ότι γεννιέται ένα παιδί από Πακιστανούς γονείς, αλλά με τη γέννησή του μένει ορφανό και υιοθετείται και ανατρέφεται από μία Αμερικάνικη οικογένεια, η οποία δεν του αποκαλύπτει ποτέ τις ρίζες του.
Έπειτα, ζητούσαν από τους συμμετέχοντες αφού λάβουν υπόψη τους όλα τα παραπάνω να βαθμολογήσουν από το 0 έως το 100% το κατά πόσο η εθνικότητα του παιδιού θα είναι η ίδια με αυτή των βιολογικών του γονιών. Εναλλακτικά, μπορεί να τους ζητούσαν να κάνουν την ίδια αξιολόγηση για το πόσο κοινή είναι η εθνικότητα του παιδιού με αυτή των θετών γονιών του. Όπως έδειξε ο απολογισμός της έρευνας, οι συμμετέχοντες έλαβαν υπόψη τους την εθνικότητα και όχι την ιθαγένεια, η οποία είναι ένα ζήτημα με νομική υπόσταση που διαφέρει από χώρα σε χώρα.
Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι οι Αμερικάνοι συμμετέχοντες κατά 77,8% θεώρησαν ότι το παιδί θα έχει την ίδια εθνικότητα με αυτή των θετών γονιών τους και οι Ινδοί συμμετέχοντες συμφώνησαν με ποσοστό 74,2% , αποδεικνύοντας έτσι ότι η εθνικότητα είναι κάτι που αποκτάται. Όταν τέθηκε η ερώτηση για τους βιολογικούς γονείς, το ποσοστό των Αμερικάνων που θεώρησαν ότι το παιδί θα έχει κοινή εθνικότητα με αυτούς ήταν 39% και το αντίστοιχο ποσοστό των Ινδών συμμετεχόντων 45,4%, δίνοντας στην έννοια της εθνικότητας μία βιολογική βάση, η οποία στηρίζεται στη λαϊκή πεποίθηση για το τι είναι εθνικότητα.
Ακόμα και όταν το σενάριο τροποποιήθηκε, λέγοντας ότι οι βιολογικοί και οι θετοί του γονείς είχαν το ίδιο ή διαφορετικό χρώμα δέρματος, οι διαφορές στις απαντήσεις ήταν ελάχιστες. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι τουλάχιστον στην Αμερική και την Ινδία, οι άνθρωποι αποδέχονται ταυτόχρονα και τις δύο διαφορετικές θεωρίες για τις ρίζες της εθνικότητας.
Οι ερευνητές δηλώνουν ότι η πολιτισμική εξέλιξη ίσως να έχει ευνοήσει τη δημιουργία μιας πιο ευέλικτης στάσης γύρω από την εθνικότητα, η οποία συνδέει στοιχεία τόσο από μία πιο ρευστή θεωρία, που δέχεται την εθνικότητα σαν ένα χαρακτηριστικό που επεκτείνεται στην ομάδα, όσο και από μία πιο άκαμπτη, που δέχεται την εθνικότητα ως ένα εγγενές χαρακτηριστικό, το οποίο δεν είναι μόνο ένα κοινωνικό συμβόλαιο αλλά και μία βαθιά ηθική δέσμευση.
Οι ερευνητές ψυχολόγοι μπόρεσαν να εντοπίσουν αυτές τις δυναμικές κάνοντας κάποιες μικρές παραλλαγές στις ερωτήσεις που έθεταν στους συμμετέχοντες, όπως για παράδειγμα όταν τους έλεγαν ότι οι βιολογικοί γονείς έχουν την ίδια εθνικότητα με αυτούς, ενώ οι θετοί όχι και το αντίθετο. Τα αποτελέσματα από αυτές τις διαφοροποιήσεις έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες γενικά έβλεπαν τη δική τους εθνικότητα ως πιο δύσκολο στο να την αποχωριστεί το βρέφος και πιο εύκολο να την κατακτήσει, αντίστοιχα, σε σύγκριση με μία άλλη εθνικότητα, την οποία θεωρούσαν πιο εύκολο να τη χάσει και πιο δύσκολο να την αποκτήσει.
Επίσης, η μελέτη καταλήγει ότι σε επίπεδο ατομικών διαφορών, όσοι από τους συμμετέχοντες ασπάζονταν σε μεγαλύτερο βαθμό τη βιολογική θεωρία για την εθνικότητα, είχαν πιο εχθρική στάση απέναντι στη μετανάστευση, ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους πεποιθήσεις.
Σε μελλοντικές έρευνες, θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον να βρεθούν οι κοινωνικοί και πολιτικοί παράγοντες, που επηρεάζουν τις μεταβαλλόμενες και τις σταθερές αντιλήψεις για την εθνικότητα, ώστε να υπάρχει καλύτερη πρόβλεψη για τις διακυμάνσεις των στάσεων απέναντι στη μετανάστευση ανάλογα με το χρόνο και το πλαίσιο.
Πηγή: bps.org.uk.org.uk
Έρευνα: Folk theories of nationality and anti-immigrant attitudes
Απόδοση: Γλυκερία Αποστολοπούλου, Ψυχολόγος
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr.gr
