Η σύνδεση του κλιματικού άγχους και της ψυχικής ασθένειας

Νέα ευρήματα δείχνουν ότι οι κλιματικές ανησυχίες συσχετίζονται με την εμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων.

Αυτό το φθινόπωρο, ενώ ένα μεγάλο μέρος της Αμερικανικής Δύσης βυθιζόταν στις φλόγες, η Εθνική Ωκεανική και Ατμοσφαιρική Υπηρεσία των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι το Βόρειο Ημισφαίριο βίωσε το πιο ζεστό καλοκαίρι που έχει καταγραφεί ποτέ. Αναφορές όπως αυτές είναι όλο και πιο συχνές, με την κλιματική αλλαγή να συνεχίζει να μεταμορφώνεται από μια αόριστη ιδέα για μια μακρινή μελλοντική καταστροφή σε μια ανησυχητική πραγματικότητα που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας.

Πρόσφατα ο όρος «κλιματικό άγχος» εισήλθε στο λεξιλόγιο μας για να περιγράψει καλύτερα τις αυξανόμενες ανησυχίες μας σχετικά με την κλιματική αλλαγή. Ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι το κλιματικό άγχος μπορεί να εντοπιστεί και να μετρηθεί αξιόπιστα¹, αυτό που είναι λιγότερο σαφές είναι πώς σχετίζεται με την ψυχική ασθένεια.

Οι πάροχοι ψυχικής υγείας σε όλο τον κόσμο επισημαίνουν την παρουσία κλιματικού άγχους στους ασθενείς τους. Ωστόσο, ο βαθμός στον οποίο επηρεάζει την εμφάνιση ψυχικής ασθένειας δεν είναι ακόμη σαφής, αν και τα στοιχεία που διερευνούν αυτό το ερώτημα διαρκώς αυξάνονται.

Εδώ και χρόνια, οι ειδικοί ψυχικής υγείας έχουν δει το κλιματικό άγχος να επηρεάζει τις εκδηλώσεις ψυχικής ασθένειας με διάφορους τρόπους, ακόμη και ακραίους ορισμένες φορές. Για παράδειγμα, ένα περιστατικό² στην ιατρική βιβλιογραφία αναφέρεται σε έναν 17χρονο ασθενή που ανησυχούσε τόσο πολύ για την κλιματική αλλαγή ώστε έγινε παραληρητικός, πιστεύοντας ότι εάν συνέχιζε να πίνει νερό ή να το χρησιμοποιεί για εργασίες στο σπίτι του, εκατομμύρια άνθρωποι σύντομα θα πέθαιναν ως αποτέλεσμα της προσωπικής κατανάλωσης νερού του.

Ομοίως, μια μελέτη³ ασθενών με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή που διεξήχθη στην Αυστραλία βρήκε ότι σχεδόν το 35% από αυτούς ανέπτυξε ψυχαναγκασμούς που επικεντρώθηκαν στον έλεγχο διακοπτών φωτισμού, βρυσών, σομπών και άλλων αντικειμένων προκειμένου να μειώσουν το ενεργειακό αποτύπωμα.

Πρόσφατες μελέτες αρχίζουν να εξετάζουν τη συσχέτιση μεταξύ του κλιματικού άγχους και της ψυχικής ασθένειας σε μεγαλύτερα δείγματα για να κατανοήσουν καλύτερα την κατεύθυνση της σύνδεσής τους. Σε μια έρευνα⁴ στην οποία συμμετείχαν περισσότερα από 340 άτομα και η οποία δημοσιεύθηκε το 2018, οι κλιματικές ανησυχίες συσχετίστηκαν με την εμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων.

Η οικολογική αντιμετώπιση, η οποία περιλαμβάνει «προ-περιβαλλοντικές συμπεριφορές» όπως η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, φάνηκε να λειτουργεί προστατευτικά στην εμφάνιση κατάθλιψης, υποδεικνύοντας ότι οι κλιματικές ανησυχίες και οι ανικανότητα αντιμετώπισης τους θα μπορούσαν να προκαλέσουν καταθλιπτικά συμπτώματα.

Σε μια έρευνα⁵ που δημοσιεύθηκε αναφορικά με το Τουβαλού, ένα κράτος του Ειρηνικού Ωκεανού το οποίο κινδυνεύει να καταστραφεί από την κλιματική αλλαγή στο εγγύς μέλλον, βρήκε ότι το 87% των ερωτηθέντων ανέφεραν τόσο υψηλό κλιματικό άγχος το οποίο είχε εξασθενήσει την ικανότητά τους να εκτελούν ακόμη και μία δραστηριότητα της καθημερινής ζωής τους.

Αυτά τα υψηλά ποσοστά εξουθενωτικής δυσφορίας σε αυτήν την ομάδα υποδηλώνουν ότι οι μεμονωμένοι πληθυσμοί πιθανότατα θα εμφανίσουν ψυχικές ασθένειες που απορρέουν από ανησυχίες σχετικά με την κλιματική αλλαγή καθώς οι επιπτώσεις της ολοένα και πλησιάζουν.

Ποιοι άνθρωποι λοιπόν μπορεί να είναι περισσότερο ευάλωτοι στην εμφάνιση ψυχικών ασθενειών λόγω των αβεβαιοτήτων σχετικά με την κλιματική αλλαγή; Δεν προκαλεί έκπληξη ότι το κλιματικό άγχος εμφανίζεται υψηλότερο σε άτομα με μεγαλύτερη ανησυχία για περιβαλλοντικά ζητήματα και σε άτομα που ήδη αντιμετωπίζουν τις άμεσες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Οι κλιματολόγοι αντιμετωπίζουν επίσης αυξημένο κίνδυνο, δεδομένης της εις βάθος γνώσης τους για το ζήτημα, σε συνδυασμό με το απογοητευτικό καθήκον να προσπαθήσουν να τη μεταδώσουν σε άτομα και κυβερνήσεις που συχνά την αρνούνται ή την υποτιμούν. Τα άτομα με υψηλά επίπεδα νευρωτισμού, ένα χαρακτηριστικό προσωπικότητας το οποίο αυξάνει την ευαισθησία σε ψυχικές ασθένειες, είναι επίσης πιθανό να διατρέχουν υψηλό κίνδυνο.

Οι νέοι αποτελούν μια κατηγορία ιδιαίτερης ανησυχίας, καθώς μια πρόσφατη αμερικανική έρευνα αποκάλυψε ότι οι κλιματικές αλλαγές οδηγούν το 57% των Αμερικανών εφήβων να αισθάνονται φοβισμένοι και το 43% να αισθάνονται απελπισία.

Υπάρχει ένα εκτεταμένο γενεαλογικό χάσμα ως προς την ανησυχία για την κλιματική αλλαγή, με τα νεότερα άτομα να είναι πιο πιθανό να πιστεύουν ότι η κλιματική αλλαγή θα αποτελέσει σοβαρή απειλή κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Οι νέοι αναφέρουν επίσης μεγαλύτερη δυσλειτουργία λόγω του κλιματικού άγχους σε σχέση με τους ηλικιωμένους.

Καθώς οι νεότεροι ενστερνίζονται με αυξανόμενη βεβαιότητα την πιθανότητα να κληρονομήσουν έναν πλανήτη που πεθαίνει, πολλοί ανησυχούν τόσο πολύ που σκέφτονται να μην αποκτήσουν παιδιά για να μειώσουν το ενεργειακό αποτύπωμα.

Διαβάστε σχετικά: Η φύση ως προστατευτικός παράγοντας σε καταστάσεις κρίσης

Το άγχος τους είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό υπό το φως των αυξανόμενων ποσοστών αυτοκτονίας μεταξύ εφήβων και νεαρών ενηλίκων. Δεν γνωρίζουμε εάν το κλιματικό άγχος μπορεί να επηρεάζει τα ποσοστά αυτοκτονιών σε αυτή τη δημογραφική ομάδα, ωστόσο η πιθανότητα συσχέτισης απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση και έρευνα.

Ο κοινωνιολόγος Εmile Durkheim, ο οποίος δημοσίευσε την πρώτη εκτεταμένη μελέτη σχετικά με την αυτοκτονία το 1897, θεώρησε ότι πολλές αυτοκτονίες προκύπτουν όταν τα άτομα με ελεύθερη σκέψη αισθάνονται αποσυνδεδεμένα από την κοινωνία και υπάρχει εξασθένιση των ρυθμιστικών θεσμών μιας κοινωνίας.

Η τρέχουσα πολιτική μας διένεξη για την κλιματική αλλαγή φαίνεται να αποτελεί πρόσφορο έδαφος για την αυξημένη αυτοκτονικότητα καθώς οι νέοι απομακρύνονται από μια κοινωνία η οποία διευθύνεται από μεγαλύτερης ηλικίας πολιτικούς ηγέτες, πολλοί από τους οποίους αρνούνται εντελώς την κλιματική αλλαγή και κάποιες φορές επιδιώκουν ακόμη και να αποδυναμώσουν τα επιστημονικά ιδρύματα των οποίων το καθήκον είναι να επιστήσουν την προσοχή σε αυτό το φαινόμενο.

Οι νέοι, παρακολουθώντας ακτιβιστές της ηλικίας τους, όπως η Γκρέτα Τούνμπεργκ να έχουν αγνοηθεί ή ακόμη και κατηγορηθεί από κάποιους ηγέτες, αισθάνονται ότι οι ανησυχίες τους αγνοούνται εντελώς. Το κλιματικό άγχος μεταξύ των νέων, πιθανότατα, αυξάνεται σημαντικά εξαιτίας τέτοιων συμπεριφορών, δεδομένης της αίσθησης αδυναμίας που ενσταλάζει.

Κάποια άτομα αναφέρουν προσαρμοστικές αποκρίσεις στο κλιματικό άγχος, όπως η υιοθέτηση προ-περιβαλλοντικών συμπεριφορών και η συμμετοχή σε συλλογικές δράσεις, ενώ άλλα δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν συμπεριφορικά. Δεν είναι ακόμη προφανές πώς αυτές οι διαφορετικές αντιδράσεις εκδηλώνονται σε επίπεδο πληθυσμού και με ποιο τρόπο επηρεάζουν την ανταπόκριση της ανθρωπότητας στην κλιματική αλλαγή.

Ωστόσο, μια πρόσφατη έρευνα⁶ στην οποία συμμετείχαν περίπου 200 άτομα βρήκε ότι, ενώ το κλιματικό άγχος συσχετίστηκε με μια συναισθηματική απόκριση στην κλιματική αλλαγή, δεν συσχετίστηκε με μια συμπεριφορική απόκριση.

Εάν αυτό ισχύει για την ανθρωπότητα στο σύνολό της, πρέπει επειγόντως να βοηθήσουμε στην κινητοποίηση όσων ανησυχούν. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, απαιτείται η χρήση διάφορων θεραπευτικών προσεγγίσεων, όπως η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία σε όσους έχουν επηρεαστεί έντονα, ώστε να δείξουμε στον γενικότερο πληθυσμό ότι η αλλαγή είναι εφικτή, μέσω της καλύτερης προώθησης των παραγωγικών προσπαθειών των οργανισμών για τη μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος.

Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στο κλιματικό άγχος να μας εμποδίσει να ανταποκριθούμε στην κλιματική αλλαγή, γιατί τώρα, περισσότερο από ποτέ, χρειαζόμαστε δράση, όχι παράλυση.

Έρευνες: