Εκπρόσωποι από περίπου 200 χώρες συναντώνται αυτές τις ημέρες στη Γαλλία για να συζητήσουν για καλό λόγο: για την κλιματική αλλαγή.
Η δήλωση του προέδρου Ομπάμα νωρίτερα φέτος, έβαλε τη βάση συζήτησης: «Καμία πρόκληση - καμία πρόκληση – δεν αποτελεί μεγαλύτερη απειλή για τις μελλοντικές γενιές από την κλιματική αλλαγή».
Ωστόσο, από το δημόσιο αίσθημα λείπει η αίσθηση του επείγοντος και οι παρατηρήσεις αυτές θα πρέπει να μετουσιωθούν σε πράξη. Μια δημοσκόπηση του 2014 από το Pew Research Center, διεπίστωσε ότι μόνο το 29% των ερωτηθέντων στις ΗΠΑ αξιολόγησαν την αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη ως κορυφαία προτεραιότητα, πολύ κάτω από το ποσοστό που ενέκρινε την ενίσχυση της οικονομίας (80%), τη βελτίωση της κατάστασης εργασίας (74%) ή την υπεράσπιση της χώρας από την τρομοκρατία (73%) ως κορυφαίες προτεραιότητες.
Μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Perspectives on Psychological Science μας βοηθά να εξηγήσουμε το γιατί. Οι συντάκτες της εφημερίδας επανεξετάζουν μία σειρά από ψυχολογικές έρευνες για να προσδιορίσουν τις βασικές πτυχές της κλιματικής αλλαγής και της επικοινωνίας για την κλιματική αλλαγή που συμβάλλουν, αφενός στην αναντιστοιχία μεταξύ του επείγοντος και της σοβαρότητας της κλιματικής αλλαγής και αφετέρου στη μεγάλη κοινωνική απροθυμία για δέσμευση προς αυτήν.
Επισημαίνονται πέντε χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ψυχολογίας που κάνουν την επικοινωνία της κλιματικής αλλαγής ιδιαίτερα προκλητική, τις οποίες οι ερευνητές συνδυάζουν με προτάσεις για το πώς γίνει πιο αποτελεσματική η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Εν συντομία, παρακάτω βρίσκονται πέντε ιδέες και προτάσεις τους:
1) Οι άνθρωποι γενικά, ανταποκρίνονται περισσότερο στην προσωπική εμπειρία από ό,τι στην αφηρημένη ανάλυση.
Αυτό είναι ένα πρόβλημα, διότι η κλιματική αλλαγή συνήθως περιγράφεται με αφηρημένους όρους και με στατιστικές απόψεις. Έτσι, γνωρίζουμε τους αριθμούς και τα στοιχεία, αλλά σπάνια αναγνωρίζουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη δική μας, την καθημερινή εμπειρία. Οι συγγραφείς προτείνουν ότι «οι πληροφορίες σχετικά με τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, χρειάζεται να μεταφραστούν σε συγκεκριμένες προσωπικές εμπειρίες με τις οποίες να μπορεί ο καθένας να συσχετιστεί». Ευτυχώς, αυτό μπορεί να μην είναι τόσο δύσκολο: Η κλιματική αλλαγή συμβαίνει ήδη με τρόπους που επηρεάζουν τη δική μας, την καθημερινή εμπειρία.
2) Όταν έρχεται κάποιος αντιμέτωπος με το μέγεθος της κλιματικής αλλαγής, είναι εύκολο να νιώσει ανήμπορος να προσφέρει μπροστά στο μέγεθος της καταστροφής και να χάσει κάθε αίσθηση της προσωπικής αποτελεσματικότητας.
Αντί όμως να βυθιστούμε στην απελπισία, μπορούμε να επωφεληθούμε από το γεγονός ότι είμαστε κοινωνικά όντα που ανταποκρίνονται στις κοινωνικές νόρμες. Μπορεί να είναι μια πρόκληση η παροχή κινήτρων στους ανθρώπους για να κινητοποιηθούν αλλά η εδραίωση και η ανταμοιβή των κοινοτικών κανόνων, είναι σημαντικοί άξονες να συμβάλουν στην ενθάρρυνση της φιλο-περιβαλλοντικής συμπεριφοράς, ακόμη και όταν η ατομική συμπεριφορά φαίνεται σαν μια σταγόνα στον ωκεανό.
3) Έχουμε την τάση να αντιμετωπίζουμε διαφορετικά τις άμεσες και προσωπικές καταστάσεις από τις μακροπρόθεσμες και αβέβαιες.
Όταν η κλιματική αλλαγή παρουσιάζεται σε ένα μακροχρόνιο φάσμα, είναι πιο εύκολο να την αγνοήσουμε. Για παράδειγμα όταν πρόκειται να πάρουμε μία απόφαση, οι άμεσες συνέπειες (όπως η μείωση του αποτυπώματος του άνθρακα ενός ατόμου) έχουν την τάση να παίρνουν απειλητικές διαστάσεις, ενώ στα αβέβαια μελλοντικά κόστη (όπως οι καταστροφικές συνέπειες της υπερθέρμανσης) δεν δίνεται πολύ βάρος. Η επικοινωνία για την κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να είναι πιο αποτελεσματική εστιάζοντας περισσότερο στις περιφερειακές και βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις της υπερθέρμανσης- όπως και τα αποτελέσματα που μπορούμε να δούμε τώρα στις δικές μας κοινότητες.
4) Η έρευνα έχει δείξει ότι η στάση των ανθρώπων απέναντι στον κίνδυνο μπορεί να εξαρτάται από το αν σκέφτονται πιθανές απώλειες ή πιθανά κέρδη από αυτόν.
Πιο συγκεκριμένα, οι άνθρωποι είναι περισσότερο πρόθυμοι να ανεχθούν τους κίνδυνους όταν αντιμετωπίζουνε τις απώλειες, έτσι ώστε κάποια πιθανότητα απώλειας της ποιότητας ζωής, είναι ένα ρίσκο που μεταγενέστερα είναι σχετικά πρόθυμοι να αναλάβουν. «Αυτές οι ψυχολογικές πτυχές», γράφουν οι συγγραφείς, «υποδηλώνουν ότι όταν αποτυπώνονται τα οφέλη της άμεσης δράσης για την κλιματική αλλαγή, αυξάνουν την κοινωνική υποστήριξη, σε αντίθεση με τις μελλοντικές συνέπειες της μη ανάληψης δράσης».
5) Η έρευνα δείχνει ότι η συμπεριφορά παρακίνησης με εξωγενείς ανταμοιβές - όπως χρηματικά κίνητρα για την εξοικονόμηση ενέργειας - θα μπορούσε να είναι πιο αποτελεσματική όταν συνδυάζεται με εκκλήσεις από τα εσωτερικά κίνητρα των ανθρώπων να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των άλλων και να ενδιαφερθούν για το περιβάλλον.
Συγκεκριμένα: «Η σύνδεση της δράσης για την κλιματική αλλαγή με τις εσωτερικές ανάγκες των ανθρώπων μπορεί να είναι ένα πιο αποτελεσματικό και μακράς διαρκείας κίνητρο της φιλο-περιβαλλοντικής συμπεριφοράς». Όταν κινητοποιείσαι εγγενώς, η φιλο-περιβαλλοντική συμπεριφορά είναι πιο πιθανό να διατηρηθεί και αφού αφαιρεθούν τα εξωγενή κίνητρα και οι εξωγενείς ανταμοιβές, μπορεί πραγματικά να υπονομεύσουν τα εσωτερικά κίνητρα των ανθρώπων να αλλάξουν.
Συμπερασματικά, η κλιματική αλλαγή παρουσιάζεται συχνά ως μία αφηρημένη δραστηριότητα, με αβέβαιο κόστος και μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα, για το οποίο απαιτούνται εξωτερικά κίνητρα να παρακινήσουν την ατομική δράση. Η ψυχολογική έρευνα υποδεικνύει ότι αυτός είναι ένα ιδιαίτερα επικίνδυνος συνδυασμός, που σίγουρα κάνει τους ανθρώπους να υποτιμούν τον κίνδυνο και είναι απίθανο να τους δώσουν κίνητρο για δράση.
Αντί αυτού, οι φορείς χάραξης πολιτικής και οι φορείς επιστημονικής επικοινωνίας θα ήταν προτιμότερο να επικεντρωθούν στο πώς οι συγκεκριμένες εκδηλώσεις της αλλαγής του κλίματος επηρεάζουν τη δική μας εμπειρία, στις συνέπειες της υπερθέρμανσης που επιδρούν στις κοινότητές μας εδώ και τώρα και στους τρόπους που οι τρέχουσες δράσεις μας μπορεί να συνδέονται με τα κέρδη και όχι τις απώλειες, με τις κοινωνικές νόρμες και τα δικά μας εσωτερικά κίνητρα.
Η αποτελεσματική άμβλυνση της κλιματικής αλλαγής θα περιλαμβάνει αναμφισβήτητα στοιχεία που προέκυψαν από τις φυσικές επιστήμες και τη μηχανική. Αλλά η αλλαγή της δικής μας στάσης και της συμπεριφοράς απαιτεί και ψυχολογικές γνώσεις. Ήρθε η ώρα να αναγνωρίσουμε τον κρίσιμο ρόλο των κοινωνικών επιστημών στην αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, ένα θέμα που σίγουρα πρέπει να αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για όλους τους προέδρους των χωρών που ρυπαίνουν τον πλανήτη.
Πηγή: npr.org
Συγγραφέας: Τonia Lombrozo
Photo credit: Laurent Cipriani/AP
Δείτε την έρευνα: Improving Public Engagement With Climate Change - Five “Best Practice” Insights From Psychological Science
