Υπάρχει ένα τυφλό σημείο που μάς αποτρέπει από το να αντιλαμβανόμαστε τις δικές μας συμπεριφορές ρατσισμού.
Την πρώτη ημέρα που διδάσκω στο πανεπιστήμιο το μάθημά μου με αντικείμενο το ρατσισμό, ζητώ από τους φοιτητές να σηκώσουν το χέρι τους όσοι θεωρούν ότι είναι ρατσιστές.
Μπορείτε να μαντέψετε πόσοι πράγματι σηκώνουν το χέρι τους; Κανένας.
Σίγουρα αυτό δεν προκαλεί έκπληξη. Ποιός όντως θέλει να χαρακτηρίσει τον εαυτό του ως ρατσιστή μπροστά σε μια τάξη γεμάτη από συμφοιτητές του; Ωστόσο, όταν οι ερευνητές θέτουν την ίδια ερώτηση σε φοιτητές των οποίων οι απαντήσεις είναι ανώνυμες, εμφανίζεται και πάλι το ίδιο μοτίβο.
Αυτό υποδηλώνει ότι η πράξη αυτή δεν έχει να κάνει με την κοινωνική πίεση και την πολιτική ορθότητα. Αντιθέτως, φαίνεται ότι οι άνθρωποι που επιδεικνύουν συμπεριφορές ρατσισμού είναι απλώς απρόθυμοι ή αδύναμοι να παραδεχτούν το ρατσισμό τους, ακόμη και στον ίδιο τους τον εαυτό. Όμως, γιατί συμβαίνει αυτό;
Το γεγονός ότι αδυνατούμε να αναφέρουμε τυχόν ρατσιστικές πεποιθήσεις μας, ακόμη και όταν οι απαντήσεις μας παραμένουν ανώνυμες, με έβαλε σε σκέψη. Είναι πιθανόν ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι οι οποίοι εμπλέκονται σε ρατσιστικές συμπεριφορές να μην χαρακτηρίζουν τους εαυτούς τους ως ρατσιστές, επειδή ουσιαστικά διακατέχονται από ένα «νοητικό τυφλό σημείο» όσον αφορά τη δική τους συμπεριφορά;
Διαβάστε σχετικά: Τι μας διδάσκει o κορωνοϊός για τον ρατσισμό: Πώς εξαπλώνεται η ξενοφοβία και η έλλειψη ενσυναίσθησης;
Τι θα συνέβαινε αν έβλεπαν κάποιον άλλο να υιοθετεί την ίδια ακριβώς προσβλητική συμπεριφορά που οι ίδιοι είχαν επιδείξει; Θα αντιλαμβάνονταν αυτού του είδους τη συμπεριφορά ως ρατσιστική αν τη διέπραττε κάποιος άλλος;
Προκειμένου να δοθούν απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, διεξήγαμε μαζί με τους απόφοιτους φοιτητές μου ένα ευφυές πείραμα. Στην αρχή του εξαμήνου ζητήσαμε από τους συμμετέχοντες να συμπληρώσουν ένα ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο το οποίο περιείχε μια εκτενή λίστα από συμπεριφορές, όπου έπρεπε να δηλώσουν αν ποτέ είχαν επιδείξει κάποιες από αυτές.
Κάποιες συμπεριφορές αναφέρονταν ως ανεπιθύμητες αλλά μη ρατσιστικές συμπεριφορές, όπως Έχεις πει ποτέ ψέματα για να αποφύγεις μια συνάντηση με φίλους ή με την οικογένειά σου; ή Έχεις φορέσει ποτέ το ίδιο εσώρουχο δύο μέρες συνεχόμενες; Άλλες ερωτήσεις αναφέρονταν κατηγορηματικά σε ρατσιστικές συμπεριφορές, όπως Έχεις ποτέ χρησιμοποιήσει την λέξη «νέγροι» για να αναφερθείς σε ανθρώπους Αφρικανικής καταγωγής; ή Έχεις ποτέ γελάσει με το αστείο κάποιου σχετικά με τους Ασιάτες; ή Έχεις ποτέ αποφύγει την αλληλεπίδραση με έναν μουσουλμάνο εξαιτίας του φόβου σου;
Λίγους μήνες αργότερα, ζητήθηκε από τους ίδιους συμμετέχοντες να έρθουν στο εργαστήριο για τη διεξαγωγή μίας νέας έρευνας με αντικείμενο την αξιολόγηση των απαντήσεων ενός τυχαία επιλεγμένου φοιτητή, ενώ στην πραγματικότητα, θα έβλεπαν τις δικές τους απαντήσεις, με το πρόσχημα χρήσης του ονόματος ενός άλλου ατόμου.
Μπορεί να σκεφτείτε: Μπορεί κάποιος από αυτούς τους συμμετέχοντες να κατάλαβε το τέχνασμά σας και να συνειδητοποίησε ότι αυτό το «άλλο άτομο» ήταν στην πραγματικότητα ο ίδιος; Για να είμαι ειλικρινής, μόνο ένας από τους 131 φοιτητές συνειδητοποίησε την αλήθεια όταν τους ρωτήσαμε στο τέλος της έρευνας.
Ας λάβουμε υπόψη μας ότι οι φοιτητές ενδέχεται να συμπληρώνουν πολλές έρευνες τέτοιου είδους κάθε εξάμηνο και συνεπώς, εύκολα μπορεί να ξεχάσουν συγκεκριμένες λεπτομέρειες. Ο συγκεκριμένος συμμετέχοντας εξαιρέθηκε από την επακόλουθη ανάλυση.
Μετά την αξιολόγηση των συμπεριφορών αυτού του «άλλου ατόμου», οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν δύο βασικές ερωτήσεις. Υπέδειξαν πόσο ρατσιστής πίστευαν ότι ήταν αυτό το άλλο άτομο συγκριτικά με το μέσο συμφοιτητή τους. Επίσης, δήλωσαν πόσο ρατσιστές ήταν οι ίδιοι και πάλι, συγκριτικά με το μέσο συμφοιτητή τους. Συγκρίνοντας αυτές τις δύο απαντήσεις, μπορέσαμε να αξιολογήσουμε πόσο ρατσιστής πίστευαν ότι ήταν αυτό το άλλο άτομο συγκριτικά με τους ίδιους.
Βρήκαμε ότι οι συμμετέχοντες βαθμολογούσαν σταθερά τους εαυτούς τους ως λιγότερο ρατσιστές σε σχέση με το άτομο που αξιολογούσαν, παρά το γεγονός ότι αυτός ο «άλλος» αντανακλούσε τις δικές τους συμπεριφορές. Το ίδιο αποτέλεσμα παρατηρήθηκε σε δύο πρόσθετες έρευνες και ανακαλύψαμε, επίσης, ότι παρέμεινε το ίδιο, ακόμη και όταν υπενθυμίσαμε στους συμμετέχοντες ότι οι απαντήσεις τους ήταν εμπιστευτικές και δεν υπήρχε λόγος να ανησυχούν σχετικά με την πολιτική ορθότητά τους.
Όταν βλέπουμε άλλους ανθρώπους να επιδεικνύουν ρατσιστικές συμπεριφορές, τους χαρακτηρίζουμε ως ρατσιστές, αλλά όταν όμως εμείς οι ίδιοι επιδεικνύουμε τις ίδιες συμπεριφορές, δεν χαρακτηρίζουμε τους εαυτούς μας ως ρατσιστές.
Τι θα μπορούσε να εξηγήσει αυτήν την δυσαναλογία; Χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να απαντήσουμε σε αυτή την ερώτηση, ωστόσο μία ένδειξη που βρήκαμε σχετίζεται με το φαινόμενο «καλύτερος από το μέσο όρο», δηλαδή την τάση των περισσότερων ανθρώπων να χαρακτηρίζουν τους εαυτούς τους ως καλύτερους από το μέσο όρο, κάτι το οποίο δεν φαίνεται λογικό, δεδομένου ότι οι περισσότεροι άνθρωποι εξ ορισμού αποτελούν το «μέσο όρο».
Διαβάστε σχετικά: Η ανάγκη για σύνδεση είναι πιθανόν η πιο βαθιά ανθρώπινη ανάγκη
Η έρευνα αυτή δείχνει ότι όταν αξιολογούμε τα δικά μας χαρακτηριστικά, βασιζόμαστε στις μέγιστες θετικές επιδόσεις μας. Όταν όμως αξιολογούμε την συμπεριφορά κάποιου άλλου, βασιζόμαστε σε ένα μέσο όρο όλων των επιδόσεών του.
Κάτι παρόμοιο μπορεί να συμβαίνει όταν κάνουμε αξιολογήσεις σχετικές με το ρατσισμό. Όταν κρίνουμε τον εαυτό μας, ίσως να αναλογιζόμαστε τις φορές που συμπεριφερθήκαμε με έναν μη ρατσιστικό, ισότιμο τρόπο δίνοντας περισσότερο βάρος σε τέτοιου είδους περιπτώσεις.
Το βασικό που πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι όλοι έχουμε ένα τυφλό σημείο όσον αφορά την κρίση του εάν είμαστε ρατσιστές. Συνεπώς, αν οι άλλοι σας κατηγορούν ότι είστε ρατσιστές ή σεξιστές ή ομοφοβικοί, αντί να το αρνηθείτε αμέσως, καλό είναι να αναλογιστείτε τι είναι αυτό που αυτοί βλέπουν σε εσάς ενώ εσείς όχι.
Πηγή: psychologytoday.com
Απόδοση: Χριστοδουλάκη Ελένη-Ψυχολόγος
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
