Κυριακή Φωτιάδου

Το φαινόμενο της επίκτητης αδυναμίας

Το φαινόμενο της επίκτητης αδυναμίας

Κυριακή Φωτιάδου
άνθρωπος σκαρφαλώνει σε βράχο

 Επίκτητη αδυναμία (ή αλλιώς «μαθημένη αβοηθησία») είναι ένας όρος που αναφέρεται στην ψυχική κατάσταση που βιώνει ένα άτομο, όταν μετά από την έκθεσή του σε ένα αναπόφευκτο κι έντονα οδυνηρό γεγονός, μαθαίνει να παραιτείται από την προσπάθεια να αποφύγει τον πόνo, όντας αδύναμο να αντιδράσει.


Η θεωρία της επίκτητης αδυναμίας βασίστηκε στο πείραμα  που υλοποίησε ο Martin Seligman σε σκύλους το 1967, στο πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. Στο πείραμα αυτό, ο ερευνητής αρχικά χώρισε τα σκυλιά σε δύο ομάδες κι αμέσως μετά άρχισε να τους χορηγεί μικρές δόσεις ηλεκτροσόκ. Η ομάδα Α είχε τη δυνατότητα να γλιτώσει τα σοκ πατώντας ένα μοχλό, πράγμα το οποίο γρήγορα έμαθαν να κάνουν. Η ομάδα Β, από την άλλη, δεν είχε τη δυνατότητα διαφυγής μέσω του μοχλού. Σε μία δεύτερη φάση του πειράματος, όμως, δόθηκε η δυνατότητα και στα σκυλιά της Β ομάδας να αποφύγουν τα ηλεκτροσόκ με τη χρήση του μοχλού. Αυτά, βέβαια, δε φάνηκαν να μπαίνουν στον κόπο να ψάξουν διαφυγή, ώστε να γλιτώσουν από το δυσάρεστο αυτό ερέθισμα. Αντίθετα, έμεναν να υπομένουν τον πόνο, αφού ήδη είχαν μάθει από πριν ότι αδυνατούν να επηρεάσουν αυτό που τους συμβαίνει.

Το φαινόμενο της επίκτητης αδυναμίας επεκτείνεται σε διάφορους τομείς της ανθρώπινης ζωής. Μέσα από τραυματικές, αναπόφευκτες εμπειρίες που αναγκαζόμαστε να βιώσουμε, συχνά καταλήγουμε να νιώθουμε αδύναμοι. Νομίζοντας ότι δεν έχουμε τη δύναμη να αλλάξουμε αυτό που μας συμβαίνει, εγκαταλείπουμε κάθε προσπάθεια. Η αίσθηση αυτή της απελπισίας μπορεί να προκαλέσει ποικίλες συνέπειες στην ψυχική μας υγεία, από χαμηλή αυτοεκτίμηση μέχρι σωματικές και ψυχικές ασθένειες.

Μέσα από τη θεωρία της επίκτητης αδυναμίας μπορούμε να κατανοήσουμε πώς αισθάνονται πολλοί άνθρωποι με ψυχοκοινωνικά προβλήματα, όπως οι εξαρτήσεις, η φτώχεια, η κακοποίηση, η κατάθλιψη, οι κρίσεις πανικού, οι φοβίες κ.ά. Εξηγεί για ποιο λόγο άτομα με τέτοιου είδους προβλήματα δε βρίσκουν δύναμη να ξεφύγουν από αυτό που τους συμβαίνει: αισθάνονται απογοήτευση, δυσκολεύονται να ελέγξουν τα συναισθήματά τους, ενώ παράλληλα δεν έχουν κίνητρο να προσπαθήσουν να αλλάξουν την κατάσταση, καθώς θεωρούν δεδομένη την αποτυχία.

Πώς όμως μπορεί να αλλάξει αυτό;

Δεν αρκεί να μιλάμε για θετική σκέψη, καθώς αυτό δεν είναι κάτι που επιβάλλεται. Σίγουρα είναι κάτι που μαθαίνεται, όμως δεν αρκεί. Ο λόγος που ένας άνθρωπος κατέληξε να αισθάνεται παγιδευμένος, ανίκανος να κάνει κάτι για να αλλάξει τη ζωή του, χρειάζεται διερεύνηση. Τι ήταν αυτό που συνέβη και με έκανε να χάσω την ελπίδα μου ότι μπορώ να τα καταφέρω; Συχνά είναι αναγκαίο το άτομο να αποδώσει ένα νόημα σε αυτό που του συνέβη για να μπορέσει να το αντέξει και να «κλείσει τους λογαριασμούς του» με το παρελθόν. Επιπλέον, κάτι που φαίνεται να παίζει σημαντικότατο ρόλο είναι ο τρόπος που νοηματοδοτεί γενικότερα την ίδια του τη ζωή. Τι στόχους και τι όνειρα έχει; Αισθάνεται πως η ζωή του έχει ιδιαίτερη αξία;

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα βοηθητική, όταν ένας άνθρωπος επιθυμεί να επανανοηματοδοτήσει τη ζωή του μετά από μια τραυματική εμπειρία και να αναζητήσει τις αιτίες που τον οδήγησαν στην κατάσταση αυτή. Σίγουρα είναι μια αρκετά δύσκολη και συχνά επίπονη διαδικασία.

Ωστόσο, μέσα από αυτή το άτομο μαθαίνει να κατανοεί αυτό που του συμβαίνει, αποκτώντας σταδιακά τον έλεγχο της κατάστασης. Με τον καιρό, αρχίζει να βλέπει ότι υπάρχει ελπίδα κι ότι δεν είναι καταδικασμένος να ζει έτσι. Δοκιμάζει νέους τρόπους σκέψης και δράσης, αναζητώντας τις δυνάμεις του, βρίσκοντας ένα νόημα να υπηρετήσει και νιώθoντας ότι η ζωή του έχει αξία.

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...