Η σύγχρονη προσπάθεια να αναπαραχθεί μία κλασική έρευνα της ψυχολογίας, με τη συμμετοχή 17 εργαστηρίων από όλο τον κόσμο, δεν ήταν πετυχημένη.
Ο μεγάλος Αμερικανός ψυχολόγος William James πρότεινε ότι οι σωματικές αισθήσεις, μια παλλόμενη καρδιά ή μια ιδρωμένη παλάμη, δεν είναι απλώς μια συνέπεια των συναισθημάτων μας, αλλά μπορεί στην πραγματικότητα να τα προκαλούν. Στο διάσημο παράδειγμα του, όταν βλέπετε μια αρκούδα και οι σφυγμοί σας αυξάνονται και αρχίζετε να τρέχετε, αυτό που σας κανει να νιώθετε φοβισμένοι είναι το τρέξιμο και οι αυξημένοι παλμοί.
Σε συμφωνία με τη θεωρία του James (και άλλες πρωθύστερες παρόμοιες θεωρίες του Charles Darwin), οι έρευνες έχουν δείξει ότι η έκφραση του προσώπου μας, φαίνεται όχι μόνο να αντανακλά, αλλά και να διαμορφώνει το πώς αισθανόμαστε. Μια από τις πλέον γνωστές και συχνά αναφερόμενες έρευνες για τη στήριξη της «υπόθεσης ανατροφοδότησης μέσω του προσώπου», δημοσιεύθηκε το 1988 και αφορούσε συμμετέχοντες που κοιτούσαν κινούμενα σχέδια, ενώ κρατούσαν ένα στυλό, είτε ανάμεσα στα δόντια τους, αναγκάζοντάς τους να χαμογελούν ή ανάμεσα στα χείλη τους, αναγκάζοντάς τους να μουτρώνουν. Τα υποκείμενα της πειραματικής συνθήκης «του γέλιου» δηλώσαν ότι βρήκαν τα καρτούν αστεία.
Η σύγχρονη όμως προσπάθεια να αναπαραχθεί αυτή κλασική έρευνα της ψυχολογίας, με τη συμμετοχή 17 εργαστηρίων από όλο τον κόσμο και 1894 φοιτητών ως ερευνητικών υποκειμένων, απέτυχε. «Συνολικά, τα αποτελέσματα ήταν ασυνεπή σε σχέση με το αρχικό αποτέλεσμα», δήλωσαν οι ερευνητές.
Η προσπάθεια αναπαραγωγής της αρχικής έρευνας (η οποία δημοσιεύτηκε online στο περιοδικό Perspectives on Psychological Science), προσπάθησε να μείνει πολύ κοντά στη πρωτότυπη μελέτη του 1988, αλλά υπήρξαν ορισμένες διαφορές. Για παράδειγμα, οι οδηγίες προς τους συμμετέχοντες δόθηκαν μέσω βίντεο για να αποφευχθεί το λάθος οι πειραματιστές να επηρεάσουν τους συμμετέχοντες. Και οι συμμετέχοντες είχαν βιντεοσκοπηθεί κατά τη διάρκεια της μελέτης για να εξασφαλιστεί ότι κρατούσαν ορθώς το στυλό στο στόμα τους. Όπως και στην αρχική, οι στόχοι της έρευνας ήταν μεταμφιεσμένοι ως τεστ για τον έλεγχο των κινήσεων και σύμφωνα με αυτή την ιστορία κάλυψης, οι συμμετέχοντες έπρεπε πρώτα να εκτελέσουν κάποιες εργασίες με τα στυλό (όπως η σχεδίαση γραμμών μεταξύ αριθμών) πριν να κοιτάξουν τα καρτούν.
Συνολικά, εννέα από τα συμμετέχοντα εργαστήρια βρήκαν αποτελέσματα που ήταν στην ίδια κατεύθυνση με την αρχική έρευνα – οι συμμετέχοντες με χαμογελαστή έκφραση που προκαλούνταν από το κράτημα του στυλού στα δόντια τους, έτειναν να αξιολογήσουν τα καρτούν ως πιο αστεία από τους μουτρωμένους συμμετέχοντες. Αλλά το μέγεθος της διαφοράς ήταν πολύ μικρότερο από ό, τι στην αρχική έρευνα. Και όταν στα αποτελέσματα από αυτά τα εννέα εργαστήρια προστέθηκαν τα οκτώ που βρήκαν αποτελέσματα προς την αντίθετη κατεύθυνση, το τελικό συμπέρασμα ήταν ότι δεν υπήρξε η παραμικρή διαφορά.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Ε Ι Wagenmakers του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ, δήλωσαν ότι τα αποτελέσματά τους είχαν αποτύχει να αναπαράγουν το αρχικό αποτέλεσμα «σε στατιστικά συναρπαστικό τρόπο», αλλά σημείωσαν ότι αυτό δεν σημαίνει ότι το σύνολο της υπόθεσης ανατροφοδότησης προσώπου είναι τελείως ανίσχυρο. Πολλές διαφορετικές μελέτες έχουν υποστηρίξει την υπόθεση, συμπεριλαμβανομένων ερευνών στις οποίες οι συμμετέχοντες είχαν υποβληθεί σε θεραπεία με μπότοξ, η οποία επηρεάζει τους μύες του προσώπου.
Σε ένα σχόλιο του, ο Fritz Strack, επικεφαλής συγγραφέας της αρχικής κλασσικής μελέτης του 1988, είπε ότι επαίνεσε την προσπάθεια «των αναπαραγωγών» σε αυτή την «εκτεταμένη επιχείρηση», αλλά επεσήμανε πολλά μεθοδολογικά προβλήματα που του προκάλεσαν ανησυχία σχετικά με την εγκυρότητα αυτού που θεωρεί ως «εκπληκτικό αποτέλεσμα» (ας σημειώσουμε ότι ο Strack πρότεινε η αρχική μελέτη του 1988 να υποβληθεί σε μια προσπάθεια αναπαραγωγής και παρείχε όλα τα αρχικά υλικά του στην ομάδα που θα διεξήγαγε την έρευνα). Μεταξύ των θεμάτων που θέτει είναι ότι η βιντεοσκόπηση των συμμετεχόντων πιθανά επηρέασε τη συναισθηματική τους εμπειρία, προκαλώντας τους αμηχανία.
«... Ενώ μια πρώτη ματιά στα σημερινά δεδομένα φαίνεται να δείχνει ότι τα πορίσματα της αρχικής έρευνας δεν επιβεβαιώθηκαν, μια πιο προσεκτική εξέταση των μελετών αναπαραγωγής αποκαλύπτει πολλά μεθοδολογικά και στατιστικά ζητήματα που πρέπει να ληφθούν υπόψη πριν να εξαχθούν περαιτέρω συμπεράσματα σχετικά με την εγκυρότητα της μεθόδου, του μοντέλου ή του υποκείμενου μηχανισμού», καταλήγει.
Πηγή: digest.bps.org.uk
Aπόδοση - Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Μπλέτσος, Υποψήφιος Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου
