Σήμερα, λιγότεροι άνθρωποι παντρεύονται στον απόηχο των δημογραφικών αλλαγών. Γιατί συμβαίνει αυτό και ποιες είναι αυτές οι δημογραφικές αλλαγές;
Οι αλλαγές στη δημογραφική σύνθεση των πληθυσμών είναι ένας σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στην άνοδο των εργένηδων. Στον απόηχο αυτού που οι ερευνητές αποκαλούν Δεύτερη Δημογραφική Μετάβαση (ΔΔΜ – Second Demographic Transition), λιγότεροι άνθρωποι επιλέγουν να παντρευτούν ή επιλέγουν να παντρευτούν αργότερα, ενώ όσοι παντρεύονται είναι πιο πιθανό να πάρουν διαζύγιο.
Ενώ αυτές οι αλλαγές οδηγούν από μόνες τους σε αύξηση του ποσοστού των εργένηδων στον ενήλικο πληθυσμό, έχουν μια πρόσθετη επίδραση στα πρότυπα σχέσεων των ανθρώπων που μεγαλώνουν σε αυτή την πραγματικότητα.
Τι είναι η Δεύτερη Δημογραφική Μετάβαση;
Η Δεύτερη Δημογραφική Μετάβαση είναι μια θεωρία που περιγράφει τις αλλαγές στη δημιουργία οικογένειας, τη γονιμότητα και τα πρότυπα συμβίωσης που έχουν συμβεί σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες από τα μέσα του 20ού αιώνα. Η ΔΔΜ χαρακτηρίζεται από μια μετατόπιση από τις παραδοσιακές οικογενειακές δομές προς τον ατομικισμό, τον μεταϋλισμό και την ισότητα των φύλων.
Η ΔΔΜ αποτελεί συνέχεια της πρώτης δημογραφικής μετάβασης, η οποία έλαβε χώρα στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική κατά τη διάρκεια του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Η πρώτη δημογραφική μετάβαση χαρακτηρίστηκε από μείωση των ποσοστών θνησιμότητας και αύξηση του προσδόκιμου ζωής, γεγονός που οδήγησε σε πληθυσμιακή έκρηξη. Η ΔΔΜ, ωστόσο, επικεντρώνεται στις αλλαγές στα ποσοστά γονιμότητας, στο σχηματισμό οικογένειας και στα πρότυπα συμβίωσης και όχι στα ποσοστά θνησιμότητας.
Σύμφωνα με την ΔΔΜ, η παραδοσιακή δομή της οικογένειας, που χαρακτηρίζεται από πρώιμους γάμους, υψηλά ποσοστά γονιμότητας και ρόλους συγκεκριμένων φύλων, αντικαθίσταται από ένα πιο ατομικιστικό και εξισωτικό μοντέλο. Ο μεταγενέστερος γάμος, τα χαμηλά ποσοστά γονιμότητας και η μεγαλύτερη έμφαση στην προσωπική ολοκλήρωση και την αυτοέκφραση χαρακτηρίζουν αυτό το μοντέλο. Η ΔΔΜ συνδέεται με μια σειρά κοινωνικών και πολιτισμικών αλλαγών, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης της συμβίωσης, της μονογονεϊκότητας και των ομόφυλων συνεργασιών.
Η ΔΔΜ έχει παρατηρηθεί σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, του Καναδά, της Δυτικής Ευρώπης και της Αυστραλίας. Ωστόσο, ο ρυθμός και η έκταση αυτών των αλλαγών διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Ορισμένοι μελετητές υποστηρίζουν ότι η Η ΔΔΜ είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που θα συνεχίσει να διαμορφώνει τα δημογραφικά πρότυπα σε όλο τον κόσμο, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι περιορίζεται σε συγκεκριμένες περιοχές και πολιτισμούς.
Διαβάστε σχετικά: Ο φόβος του γάμου. Θα το ξεπεράσω;
Μελέτες για τη δεύτερη δημογραφική μετάβαση
Πράγματι, διακρατικές μελέτες έχουν συνδέσει άμεσα την ηλικία κατά τον πρώτο γάμο και την τάση για γάμο: οι μικρότερες και μονογονεϊκές οικογένειες συνδέονται με χαμηλότερα ποσοστά γάμων, μεταγενέστερη ηλικία κατά τον πρώτο γάμο και υψηλότερα ποσοστά διάλυσης. Επιπλέον, δεδομένου ότι οι έγγαμες οικογένειες γίνονται όλο και πιο συχνές, ο αριθμός των ατόμων που μεγαλώνουν σε μεγάλα οικογενειακά περιβάλλοντα που συνδέονται με υψηλότερα ποσοστά γάμου μειώνεται, γεγονός που, με τη σειρά του, έχει ως αποτέλεσμα περισσότεροι ενήλικες να είναι ανύπαντροι για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα.
Μια άλλη δημογραφική αλλαγή που επηρεάζει τα πρότυπα σχέσεων σε όλο τον κόσμο είναι η αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Καθώς αυξάνεται ο αριθμός των ετών που ζούμε, αυξάνεται και ο δυνητικός χρόνος που μπορεί να ζήσει ένα άτομο μόνο του, είτε αυτό οφείλεται στην αυξημένη αναμενόμενη χηρεία είτε στο γεγονός ότι τα άτομα που δεν έχουν παντρευτεί ποτέ ή χωρίσει ζουν περισσότερο, με αποτέλεσμα (όπως και πριν) περισσότεροι ενήλικες να είναι μόνοι τους για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα.
Πράγματι, πολλά από τα άτομα που ζουν σήμερα μόνα τους είναι ηλικιωμένοι. Στις αναπτυσσόμενες χώρες όπου το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται με τον ταχύτερο ρυθμό, ο αριθμός των ηλικιωμένων αναμένεται να διογκώσει δραστικότερα τον αριθμό των εργένηδων. Οι φυσικές, οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις που συνεπάγεται η μοναχική διαβίωση στην τρίτη ηλικία συχνά επιβαρύνουν κοινωνικά και οικονομικά τη νεότερη γενιά, γεγονός που μπορεί επίσης να επηρεάσει την απόφαση ενός ατόμου να παραμείνει μόνο του.
Ένα άλλο δημογραφικό χαρακτηριστικό που επηρεάζει σημαντικά τον αριθμό των ανύπαντρων ατόμων είναι η αναλογία των φύλων. Μια σημαντικά ανισόρροπη αναλογία φύλων μειώνει τον αριθμό των τοπικών δυνητικών συντρόφων και, ως εκ τούτου, θα αφήσει πολλά άτομα ανύπαντρα.
Σήμερα, η ανισορροπία των φύλων εμφανίζεται κυρίως για έναν από τους τρεις λόγους. Σε ορισμένα πλαίσια, η έντονη προτίμηση για τα αρσενικά παιδιά οδηγεί σε μη ισορροπημένη αναλογία φύλων στην Κίνα, την Κορέα, σε τμήματα της Ινδίας και σε άλλες κοινότητες σε όλο τον κόσμο. Για παράδειγμα, η αναλογία φύλων σε ορισμένα τμήματα της Ινδίας είναι τόσο χαμηλή όσο 618 γυναίκες ανά 1.000 άνδρες. Δεδομένου ότι η πλειοψηφία της κοινωνίας είναι ετεροφυλόφιλη, αυτό αφήνει περίπου το ένα τρίτο του ανδρικού πληθυσμού χωρίς δυνητική σύντροφο.
Δεύτερον, και πιο συνηθισμένο στη Δύση, η εσωτερική μετανάστευση μπορεί να προκαλέσει την ύπαρξη περισσότερων διαθέσιμων γυναικών από ό,τι ανδρών. Για παράδειγμα, μια έκθεση του Ινστιτούτου Williams δείχνει ότι οι γυναίκες με πανεπιστημιακή μόρφωση και οι ομοφυλόφιλοι άνδρες είναι περισσότεροι στις πόλεις των ΗΠΑ από ό,τι άλλες δημογραφικές ομάδες.
Στο Μανχάταν, υπάρχουν περίπου 32% περισσότερες ανύπαντρες γυναίκες με πανεπιστημιακή μόρφωση από ό,τι άντρες με πανεπιστημιακή μόρφωση. Επιπλέον, μεταξύ 9 και 12% των ανδρών στο Μανχάταν αυτοπροσδιορίζονται ως ομοφυλόφιλοι. Φυσικά, αυτό αφήνει τη δεξαμενή των πιθανών συντρόφων για τις γυναίκες περιορισμένη.
Η εσωτερική μετανάστευση επιφέρει επίσης προκλήσεις για τις θρησκευτικές κοινότητες στις οποίες είναι αποδεκτό για τους άνδρες να μετακομίσουν για σύζυγο, αλλά όχι και για τις γυναίκες. Τα ζητήματα αυτά έχουν καταγραφεί σε πολλά εθνικά πλαίσια και καλύπτουν μια ποικιλία κοινοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των εβραϊκών, μορμονικών, μουσουλμανικών, ινδουιστικών και σιχικών μειονοτήτων στη Δύση.
Τέλος, και με δεδομένο το αυξημένο επίπεδο μετανάστευσης μετά τις αναταραχές και τις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή κατά τη δεκαετία του 2010, η διεθνής μετανάστευση μπορεί επίσης να προκαλέσει ανισορροπίες μεταξύ των φύλων όταν ο ίδιος ο μεταναστευτικός πληθυσμός είναι ανισόρροπος. Παρόλο που η ανισορροπία μεταξύ των φύλων ποικίλλει ανάλογα με τα κύματα μετανάστευσης, το καθεστώς των προσφύγων και το ιστορικό πλαίσιο, είναι πιο συνηθισμένο για τους άνδρες να μεταναστεύουν για εργασία ή να ζητούν άσυλο μόνοι τους απ’ ό,τι για τις γυναίκες και τα παιδιά.
Για παράδειγμα, η Eurostat αναφέρει ότι το 2014, το 55% του συνόλου των αιτούντων άσυλο στην Ευρώπη ήταν άνδρες. Ενώ αυτό μπορεί να φαίνεται σχετικά ισορροπημένο, μια πιο προσεκτική ματιά στις ηλικιακές ομάδες αποκαλύπτει μια πολύ πιο απότομη ανισορροπία μεταξύ των φύλων για τις νεότερες ομάδες: μεταξύ των 14 έως 34 ετών, το 80% των αιτούντων ήταν άνδρες.
Αυτό το στατιστικό στοιχείο μειώνεται μόνο στο 66% για τους 35-64χρονους, δείχνοντας πώς στις ηλικίες όπου οι μετανάστες μπορεί να αναζητούν συντρόφους -ιδίως μέσα από τις κοινότητές τους- οι επιλογές τους μπορεί να είναι περιορισμένες. Η ανισορροπία των φύλων, επομένως, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις τάσεις των σχέσεων σε μια ευρεία ποικιλία καταστάσεων και κοινωνικών πλαισίων.
Το άθροισμα αυτών των δημογραφικών δυνάμεων αλλάζει τη σημερινή κοινωνία. Καθώς οι τάσεις αναμένεται να αυξηθούν, θα πρέπει να αρχίσουμε να αποδεχόμαστε και να αγκαλιάζουμε τη γενιά των εργένηδων.
Απόδοση – Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
