Ζούμε σε διαρκώς μεταβαλλόμενους καιρούς και η εποχή φαίνεται να απαιτεί από τον άνθρωπο όλο και περισσότερες αντοχές. Η εποχή του κορωνοϊού έμελλε να σημαδέψει την παγκόσμια κοινότητα φέρνοντάς την αντιμέτωπη με μεγάλα διλήμματα και με ακόμη μεγαλύτερες αβεβαιότητες και προκλήσεις.
Τα συναισθήματα που κυριάρχησαν κατά την περίοδο της καραντίνας ήταν ανάμεικτα και νέες μορφές δράσης ή και διαχείρισης της ψυχολογικής κατάστασης που αναπόφευκτα επηρεάστηκε έκαναν την εμφάνισή τους. Κάτω από αυτές τις συνθήκες παρατηρήθηκε η ενίσχυση και η ανάδυση νέων εργασιακών συνθηκών όπως «η δουλειά απ’ το σπίτι».
Όσο οι περιορισμοί αμβλύνονται αυτό δεν σηματοδοτεί απαραίτητα και την μείωση των συνεπειών της καραντίνας και της πανδημίας. Πρόσφατα όντας μέλος μιας συνάντησης με εργαζόμενους μιας μεγάλης εταιρίας ένιωσα μια τρομακτική έκπληξη και ένα φόβο στο άκουσμα της ανακοίνωσης ότι η πλειοψηφία των εργαζομένων προτιμά να συνεχίσει την εργασία από το σπίτι. Σκέψεις περί «απώλειας ανθρώπινης επαφής, φυσικής στέρησης» πλημμύρισαν το μυαλό μου.
Πιστεύω πως παρόμοιοι φόβοι, ανησυχίες και σκέψεις συνοδεύουν και πολλούς άλλους ανθρώπους. Σκέφτομαι ωστόσο ότι ίσως μέσω της εργασίας από το σπίτι, οι άνθρωποι έχουν ανακαλύψει μια ευέλικτη μορφή απασχόλησης η οποία άλλοτε μπορεί να επιδρά αρνητικά καθώς οι υπερωρίες είναι συχνότερες άλλοτε θετικά καθώς το άτομο απελευθερώνεται από τους γρήγορους αγχώδεις ρυθμούς του αστικού δικτύου.
Στο βιβλίο του Ο Φόβος μπροστά στην Ελευθερία ο Erich Fromm κάνει αναφορά για δύο διαφορετικές έννοιες ελευθερίας. Από την μια τη θετική έννοια της ελευθερίας για να και από την άλλη της αρνητικής έννοιας, ελευθερία από, δηλαδή της απελευθέρωσης από τον καθορισμό της ανθρώπινης δράσης από τα ένστικτα.
Έτσι σύμφωνα πάντα με τον Erich Fromm o άνθρωπος υστερώντας στην ενστικτώδη αντίδραση ζυγίζει στο νου του τους δυνατούς τρόπου δράσης. Επινοεί και κατασκευάζει εργαλεία, με τα οποία «υποτάσσει» το περιβάλλον και έτσι διαχωρίζεται όλο και περισσότερο από αυτό.
Υπό αυτή την έννοια ο άνθρωπος επιβάλλεται στις σύγχρονες συνθήκες μέσω της «εργασίας απ’ το σπίτι», με την πεποίθηση ότι κερδίζει περισσότερο έλεγχο στη ζωή του. Το ερώτημα όμως είναι τι χάνει για χάρη της ελευθερίας από τους σύγχρονους αγχώδεις ρυθμούς της ζωής; Η θετική έννοια της ελευθερίας για να, η επιλογή των ανθρώπων να εργαστούν ίσως από το σπίτι, αποδεσμευμένοι από το φόβο του να νοσήσουν, ασκώντας περισσότερο έλεγχο στη ζωή τους μέσα στο ασφαλές πλαίσιο του σπιτιού, παραμένει θολή.
Διαβάστε σχετικά: Τι σημαίνει ελευθερία;
Η απομάκρυνση ίσως από τους χώρους εργασίας επιφέρει την απομάκρυνση από το φυσικό περιβάλλον του ανθρώπου, από την ανάγκη του να αλληλεπιδρά άμεσα, μέσω της όσφρησης, της όρασης, της σιωπής.
Όλη αυτή η απομάκρυνση από τα εργασιακά περιβάλλοντα ίσως φέρνει τον άνθρωπο αντιμέτωπο με όλα εκείνα τα συναισθήματα απομόνωσης, μοναξιάς και ματαιότητας που περιγράφει ο Erich Fromm ότι το άτομο βίωνε κατά την μετάβαση από το μεσαιωνικό σύστημα της φεουδαρχικής κοινωνίας στο πρώιμο καπιταλισμό.
Έτσι με τον ίδιο τρόπο η μετάβαση σε μια νέα εποχή όπως αυτή της «δουλειάς από το σπίτι», φαίνεται να έχει πληθώρα συναισθημάτων τα οποία το άτομο καλείται να νοηματοδοτήσει και να διαχειριστεί αν θέλει να διεκδικήσει μια θετική έννοια ελευθερίας για να, μια ελευθερία όπου το άτομο αναλαμβάνει την ευθύνη για να επιλέξει ελεύθερα τι θα κάνει κάτω από τις δεδομένες δύσκολες συνθήκες.
Να αντιμετωπίσει τη μοναξιά κα τη ματαιότητα μέσω της ανάγκης του να σχετίζεται με τους άλλους ή να καταπιέσει την ανάγκη του να σχετίζεται ουσιαστικά για χάρη της ελευθερίας από.
Είναι στη βούλησή μας πως θα επιλέξουμε να δράσουμε στη νέα εποχή και με ποιο σκοπό. Ο Επίκτητος δίδασκε πως σε συνθήκες δύσκολες οπού νιώθουμε την ελευθερία μας να καταπιέζεται εκείνο που συμφέρει να έχουμε πρόχειρο είναι η σκέψη: τι είναι δικό μου και τι δεν είναι; Τι μπορώ να κάνω και τι δεν μπορώ; Αν είναι να πάω φυλακή πρέπει να θρηνήσω;
Δίδασκε πως καθένας άνθρωπος αντιδρά διαφορετικά στις ίδιες καταστάσεις. Και το ίδιο φαίνεται να αναβλύζει και μέσα από τις σελίδες του V. Frankl στο βιβλίο του Το Νόημα της Ζωής. Σύμφωνα με τα δικά του λόγια οποιαδήποτε ελευθερία μπορεί να στερηθεί από τον άνθρωπό εκτός από την ελευθερία του να επιλέγει πως θα αντιδράσει κάτω από τις δεδομένες συνθήκες. Σε αυτές τις νέες συνθήκες λοιπόν η ελευθερία αποκτά νέα νοήματα και μια διαλεκτική σχέση ανάμεσα σε αυτά τα νοήματα αναδύεται.
