Ο Van Gogh έκοψε το αυτί του. Ο Truman Capote επέμενε ότι μπορούσε να σκέφτεται μόνο ξαπλωμένος, ενώ πίνει τον καφέ του βγάζοντας κύκλους καπνού από το στόμα του, απολαμβάνοντας ένα τσιγάρο. Ο Michael Jackson έκανε παρέα με ένα χιμπατζή και πόζαρε για τους φωτογράφους ενώ κοιμόταν σε ένα υπερβαρικό θάλαμο. Η Lady Gaga παρευρέθηκε σε τελετή φορώντας ένα φόρεμα από κρέας. Και πόσο εύκολο είναι να βρει κανείς παραδείγματα σαν αυτά να υποστηρίξουν αυτή την άποψη: ότι οι δημιουργικοί άνθρωποι είναι εκκεντρικοί.
Μια νέα μελέτη δείχνει ότι, λόγω αυτού του ευρέως διαδεδομένου στερεοτύπου, οι άνθρωποι τείνουν να συμπεραίνουν ότι το έργο που παράγεται από ένα εκκεντρικό άτομο είναι καλύτερο και πιο πολύτιμο από το έργο που παράγεται από έναν συμβατικό καλλιτέχνη. Η εκκεντρικότητα λαμβάνεται ως ένδειξη ανώτερης καλλιτεχνικής ικανότητας, εκτός εάν το εν λόγω έργο είναι συμβατικό και το αποτέλεσμα της εκκεντρικότητας κρίνεται ως ψεύτικο.
Οι Wijnand van Tilberg και Eric Igou δοκίμασαν αυτές τις ιδέες σε πέντε μελέτες. Στην πρώτη από αυτές, 38 φοιτητές βαθμολόγησαν έναν πίνακα ζωγραφικής του Βαν Γκογκ πιο θετικά όταν τους είπαν πρώτα για το περιστατικό με το κόψιμο του αυτιού. Σε δύο άλλες μελέτες, δεκάδες φοιτητές βαθμολόγησαν πίνακες ενός φανταστικού Ισλανδού καλλιτέχνη πιο θετικά και εκτιμάται ότι τους θεώρησαν πιο ακριβούς όταν τους είπαν ότι ήταν μια εκκεντρική προσωπικότητα ή όταν τους έδειξαν μια φωτογραφία που τον έδειχνε να εμφανίζεται εκκεντρικό, αξύριστο και με μακριά μαλλιά (σε αντίθεση με μια φωτογραφία που τον έδειχνε συμβατικό, με κοντά μαλλιά και τακτοποιημένα ρούχα).
Η τέταρτη και πέμπτη μελέτη κατέδειξαν ορισμένες επιφυλάξεις . Οι φοιτητές βαθμολόγησαν την αντισυμβατική τέχνη του Joseph Beuys (“The Pack”) πιο θετικά, όταν τους είπαν ότι ο Beuys ήταν εκκεντρικός στο ό,τι είχε μια συνήθεια να μεταφέρουν πέτρες καθ ‘οδόν στο κεφάλι του. Ωστόσο, η ίδια απίθανη ιστορία όταν ειπώθηκε και για τον Andrea del Verrocchio δεν οδηγήσε σε υψηλότερες βαθμολογίες για τα συμβατικά έργα του (« Παναγία των λουλουδιών»).
Παρομοίως, βλέποντας μια φωτογραφία της Lady Gaga να σκύβει, ντυμένη με ένα συνηθισμένο φόρεμα (σφιχτό, μαύρο, με λαμπερή μάσκα) οι συμμετέχοντες φοιτητές την αξιολόγησαν ως πιο εξειδικευμένη σε σύγκριση με μία εικόνα της όπου καθόταν και φορούσε ένα συμβατικό μαύρο φόρεμα. Με την άποψη αυτή εμμένουν οι φοιτητές εκτός εάν, τους ειπωθεί ότι η εκκεντρικότητα της Gaga είναι ψεύτικη και τίποτα περισσότερο από ένα τέχνασμα μάρκετινγκ. Με άλλα λόγια, η εκκεντρικότητα του καλλιτέχνη οδηγεί σε πιο θετικές αξιολογήσεις του έργου του, εκτός αν το έργο του είναι συμβατικό, και/ή η ασυνήθιστη συμπεριφορά του καλλιτέχνη κριθεί ως σκηνοθετημένη.
«Όσο μπορούμε να γνωρίζουμε», είπαν οι ερευνητές, «αυτή είναι η πρώτη λεπτομερής εμπειρική έρευνα που καθιερώνει μια σύνδεση της εκκεντρικότητας του δημιουργού και της εκτίμησης των δημιουργικών του έργων». Τα αποτελέσματά τους βασίζονται σε προηγούμενη έρευνα, που παρουσιάζει ότι η σκέψη για τους ασυνήθιστους ανθρώπους, ενισχύει το δημιουργικό αποτέλεσμα του σκεπτόμενου. Τα ευρήματα ταιριάζουν επίσης με μια προηγούμενη μελέτη, αυτή της «στερεοτυπικής επιβεβαίωσης», στην οποία οι ακροατές βαθμολόγησαν ένα τραγούδι rap πιο θετικά όταν τους είπαν ότι ήταν από μαύρο καλλιτέχνη. «Η αντίληψη των δημιουργικών προσπαθειών να θεωρούνται ως πρωτότυπες, αποκλίνουσες και πρωτοποριακές, είναι βαθιά ριζωμένη στη κομφορμιστική διαδικασία της κοινωνικής μας εξέλιξης», δήλωσαν οι van Tilberg και Igou.
Πηγή: Van Tilburg, W. A. P., & Igou, E. R. (2014). From Van Gogh to Lady Gaga: Artist eccentricity increases perceived artistic skill and art appreciation. European Journal of Social Psychology. DOI: 10.1002/ejsp.1999
Φωτογραφία: Joseph Beuys “The pack”
