Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι έχουν την τάση να υπερβάλλουν τα θετικά τους χαρακτηριστικά και ικανότητες. Ένα κοινό παράδειγμα είναι η διαπίστωση ότι οι περισσότεροι οδηγοί νομίζουν ότι είναι καλύτεροι από το μέσο όρο των οδηγών.
Αυτό σημαίνει πως υπάρχουν πολλοί οδηγοί άνω του μετρίου, με την πεποίθηση ότι είναι πολύ άξιοι οδηγοί. Παρόμοιες πεποιθήσεις ισχύουν για κυριολεκτικά εκατοντάδες άλλα χαρακτηριστικά, που υποστηρίζουν την ευρεία και αυτο-υποστηριζόμενη ιδέα, το φαινόμενο «καλύτερος από το μέσο όρο».
Ωστόσο, οι σκεπτικιστές έχουν επισημάνει ότι ίσως οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πραγματικά καλύτεροι από το μέσο όρο σε πολλά χαρακτηριστικά. Σε σχέση με την οδήγηση, για παράδειγμα, ίσως η κατανομή της ικανότητας οδήγησης είναι αρνητικά ασύμμετρη, δηλαδή πιθανόν να ισχύει το γεγονός ότι μια μειοψηφία εξαιρετικά κακών οδηγών κατεβάζουν τον μέσο όρο, αφήνοντας ουσιαστικά τους περισσότερους ανθρώπους πάνω από το μέσο όρο.
Για να παρακαμφθεί αυτή η πιθανότητα, μια ομάδα με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο Σεντικίδη έκανε έρευνα ανάμεσα σε 85 κρατούμενους παραβάτες σε φυλακή της Νοτιοανατολικής Αγγλίας ερευνώντας τα οποιαδήποτε κοινωφελή τους χαρακτηριστικά. Οι κρατούμενοι ήταν από 18 έως 34 ετών και η πλειοψηφία είχε φυλακιστεί για βίαιες συμπεριφορές και ληστείες. Δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με το φύλο των συμμετεχόντων. Οι τρόφιμοι συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια ανώνυμα και με σχετική ιδιωτικότητα.
Σε σύγκριση με το «μέσο όρο των κρατουμένων», οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν τους εαυτούς τους ως πιο ηθικούς, φιλικούς προς τους άλλους, πιο συγκρατημένους, πιο νομοταγείς, πιο συμπονετικούς, πιο γενναιόδωρους, πιο αξιόπιστους και πιο ειλικρινείς. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ίδιοι αυτο-αξιολογήθηκαν επίσης ως καλύτεροι σε όλα αυτά τα χαρακτηριστικά από το «μέσο μέλος της κοινότητας», με μία εξαίρεση – την υπακοή στους νόμους. Οι φυλακισμένοι αξιολόγησαν τους εαυτούς τους ως ισοδύναμους ως προς αυτό το χαρακτηριστικό σε σχέση με το μέσο όρο των μελών της κοινότητας.
Ο Σεντικίδης και η ομάδα του υποστηρίζουν πως αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν πως το φαινόμενο «καλύτερος από το μέσο όρο» δεν μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι οι περισσότεροι συμμετέχοντες είναι στην πραγματικότητα καλύτεροι από το μέσο όρο. Στην περίπτωση αυτή είπαν ότι υπήρχε «ένας καλός λόγος για να υποθέσουμε ότι ο μέσος όρος μη-κρατουμένων είναι πιο ειλικρινείς και νομοταγείς από το μέσο όρο των κρατουμένων».
Παρελθοντική έρευνα σχετικά με την πνευματική απόδοση έχει δείξει ότι ασθενέστεροι σε ικανότητες είναι ουσιαστικά όσοι τις υπερεκτιμούν. Ο Σεντικίδης και οι συνεργάτες του αναρωτήθηκαν εάν τα νέα αποτελέσματα τους προσέθεταν πληροφορίες στο παραπάνω συμπέρασμα και εάν θα μπορούσαν να αυξήσουν την πιθανότητα μιας γενικότερης τάσης τα άτομα με ιδιαίτερα φτωχές δεξιότητες ή επιβλαβείς συνήθειες συμπεριφοράς να παρουσιάζουν έλλειψη αξιολόγησης για το δικό τους πρόσωπο. «Όσοι για παράδειγμα παίρνουν συχνά διαζύγια, πιστεύουν πως είναι καλύτεροι σύντροφοι από ότι ο μέσος όρος; Οι άνθρωποι που τρώνε περισσότερο, καπνίζουν πολύ και δεν ασκούνται, υποθέτουν ότι έχουν καλύτερη υγεία από το μέσο όρο;» αναρωτήθηκαν οι ερευνητές. Αν η απάντηση είναι «ναι», οι ερευνητές προειδοποίησαν ότι οι προοπτικές για να βοηθηθούν αυτοί οι άνθρωποι (και η επανένταξη των κρατουμένων) δεν είναι πολλά υποσχόμενες.
«Θα ήταν ενδιαφέρον και πρακτικά χρήσιμο σε μελλοντικές έρευνες να διερευνηθούν οι τρόποι της καλύτερης αποτίμησης των αξιολογήσεων», υποστήριξαν οι ερευνητές, «κυρίως στις ομάδες για τις οποίες αυτή η αυτο-εκτίμηση αποκλίνει σημαντικά από την πραγματικότητα».
Πηγή: PubMed.gov
