Η Ελλάδα διανύει τα τελευταία χρόνια μια περίοδο στην ιστορία της, όπου πλήττεται από πολλαπλές κρίσεις (οικονομική, μεταναστευτική, προκαλούμενη από φυσικές καταστροφές και την πιο πρόσφατη -εν εξελίξει- υγειονομική κρίση) οι οποίες είναι αναμενόμενο να έχουν σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις στην κοινωνία (Χριστοδούλου, 2021).
Οι κοινωνικά ευάλωτοι όπως άνεργοι, χαμηλόμισθοι, υποεκπαιδευμένοι, και κοινωνικά αποκλεισμένοι βρίσκονται σε παρατεταμένα δύσκολη οικονομική κατάσταση, λόγω της οικονομικής κρίσης και η ανισότητα αυτή διευρύνεται λόγω της υγειονομικής κρίσης. Από την άλλη, σε συνθήκες κρίσης εκτός από τους κοινωνικά ευάλωτους -που πλήττονται περισσότερο- επηρεάζεται και το σύνολο του πληθυσμού μιας χώρας που βιώνει συναισθήματα όπως άγχος και δυσφορία (Γιωτάκος, 2011).
Πιο συγκεκριμένα, η απειλή της πανδημίας και τα μέτρα για την αντιμετώπισή της είναι δυνατό να προκαλέσουν συναισθηματικές αντιδράσεις όπως φόβο, άγχος, θλίψη, ανία, θυμό, εκνευρισμό και στιγματισμό (Μπράβου, Μαδούρου, Βασιλείου & Γονιδάκης 2020).
Είμαστε, λοιπόν, αντιμέτωποι με μια κοινωνική πραγματικότητα που προσδιορίζεται ποικιλοτρόπως απρόβλεπτη, πιεστική, επείγουσα και άγνωστη. Δημιουργούνται συνθήκες πρωτόγνωρες που είναι αναμενόμενο να ασκούν πίεση στο σύνολο της κοινωνίας. Μερικές, μόνο, από αυτές είναι η κοινωνική απόσταση, η βίαιη αλλαγή στους τρόπους επικοινωνίας και συναλλαγής, οι νέες μορφές εργασίας και εκπαίδευσης και οι κρίσιμες αποφάσεις για θέματα υγείας και προστασίας.
Φαίνεται, λοιπόν, ότι σήμερα χρειάζεται περισσότερο από ποτέ να αξιοποιήσουμε την προηγούμενη εμπειρία μας και βάσει αυτής να έρθουμε σε διάλογο με τον εαυτό μας και τους άλλους. Η κατανόηση του νοήματος των εμπειριών μας είναι βασική ανάγκη της ύπαρξής μας και η μη ικανοποίησή της, συχνά μας οδηγεί να δημιουργούμε φαντασιακά νοήματα στρεφόμενοι άκριτα σε πηγές εξουσίας ή ψυχολογικούς μηχανισμούς (Mezirow & Συνεργάτες, 2006).
Μέσα από τον διάλογο, ωστόσο, μπορούμε να επιτύχουμε καλύτερη κατανόηση και αξιολόγηση της συγκεκριμένης πραγματικότητας και βάσει αυτής να οδηγηθούμε σε δράση (Φρέιρε, 1977).
Διαβάστε σχετικά: Η αξία της κοινωνικής υποστήριξης σε καταστάσεις κρίσης
Από τις πρώτες στιγμές της ζωής μας συγκροτούμαστε μέσα από έναν δια βίου διάλογο, εσωτερικό και εξωτερικό. Ο εσωτερικός διάλογος διεξάγεται ανάμεσα στις διαφορετικές φωνές του πολυφωνικού εαυτού μας και χάρη σε αυτόν -το διάλογο- όλες οι φωνές αναδεικνύονται αξιοποιήσιμες.
Όποτε στη θέση της πολυφωνικότητας τοποθετούμε έναν άκαμπτο, εσωτερικό μονόλογο οδηγούμαστε σε περιοριστικές αφηγήσεις σημαντικών μας θεμάτων και βιώνουμε συναισθηματική πίεση. Η ανάδειξη μιας αναστοχαστικής εσωτερικής φωνής, που να είναι συμπονετική προς το σύνολο του πολυφωνικού εαυτού, διευκολύνει τον εσωτερικό μας διάλογο (Ανδρουτσοπούλου, 2014).
Παράλληλα, διεξάγουμε διάλογο στη συνάντηση με τους άλλους με στόχο την κατανόηση και ονομάτιση της πραγματικότητας (Φρέιρε, 1977) και τη βαθύτερη κατανόηση μιας ερμηνείας ή πεποίθησης (Mezirow & Συνεργάτες, 2006). Πρόκειται για τον στοχαστικό διάλογο που αξιοποιεί τη συλλογική εμπειρία για την κριτική αξιολόγηση των παραδοχών και τη διατύπωση των καλύτερων δυνατών κρίσεων στον συγκεκριμένο χώρο και χρόνο.
Όποτε στη θέση του στοχαστικού διαλόγου βρίσκεται η διπολική τοποθέτηση, οδηγούμαστε στην αναζήτηση επιχειρημάτων για την υπεράσπιση ή κατάρριψη ενός ισχυρισμού και βιώνουμε τον «διάλογο» ως πάλη, αντιπαράθεση επιχειρημάτων ή νομικό συμβιβασμό (Mezirow & Συνεργάτες, 2006). Η αγάπη για τον κόσμο, η πίστη στον άνθρωπο, η ταπεινοφροσύνη και ο κριτικός στοχασμός αναδεικνύονται προαπαιτούμενα για τη διεξαγωγή αληθινού διαλόγου με τον άλλον (Φρέιρε, 1977).
Φαίνεται, λοιπόν, ότι η αντιμετώπιση του σύγχρονου κόσμου απαιτεί τη νοηματοδότηση των εμπειριών μέσα από έναν στοχαστικό διάλογο, εσωτερικό και εξωτερικό, που για να αναπτυχθεί χρειάζεται οι ανθρώπινες αξίες όπως ελευθερία, δημοκρατία, ισότητα, ανοχή και κοινωνική δικαιοσύνη να αναγνωρίζονται και να προασπίζονται από τα άτομα και τις κοινωνίες ως ανθρώπινα δικαιώματα.
Βιβλιογραφικές αναφορές:
- Ανδρουτσοπούλου, Α. (2014). Πολλοί εσωτερικοί συγγραφείς: πρακτική κατανόηση του «πολυφωνικού εαυτού» στην ψυχοθεραπευτική εκπαίδευση. Συστημική σκέψη και ψυχοθεραπεία,τ.5. Ανακτήθηκε 10/11/2021 από: https://hestafta.org/systimiki-skepsi-psychotherapeia-periodiko/teuxos-5/polloi-esoterikoi-syggrafeis-praktiki-katanoisis-polyfonikou-eautou-psychotherapeutiki-ekpaideusi/
- Γιωτάκος, Ο. (2011). Οικονομική κρίση και ψυχική υγεία. Ανακτήθηκε 27/10/2021 από: https://www.iatronet.gr/ygeia/psyxiki-ygeia/article/14840/oikonomiki-krisi-kai-psyxiki-ygeia.html.
- Mezirow, J. και Συνεργάτες (2006). Η Μετασχηματίζουσα μάθηση. Αθήνα: Μεταίχμιο.
- Μπράβου, Α., Μαδούρου, Κ., Βασιλείου Γ. & Γονιδάκης, Φ. (2020). Ψυχική διαχείριση της πανδημίας COVID-19 στο γενικό πληθυσμό.
- https://eody.gov.gr/wp-content/uploads/2020/03/covid19-PSYCHIKI_DIACHEIRISI_TIS_EPIDIMIAS.pdf
- Φρέιρε, Π. (1977). Η αγωγή του καταπιεζόμενου. Αθήνα: Ράππα.
- Χριστοδούλου, Γ. (2021). Η ψυχική υγεία «στα χρόνια της πανδημίας», μια άμεση προτεραιότητα. Ανακτήθηκε 27/10/2021 από: https://www.kathimerini.gr/society/561253690/i-psychiki-ygeia-sta-chronia-tis-pandimias-mia-amesi-proteraiotita/
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
