PsychologyNow Team

Robert Sapolsky: Γιατί οι άνθρωποι συμπεριφέρονται με κακία μεταξύ τους;

Robert Sapolsky: Γιατί οι άνθρωποι συμπεριφέρονται με κακία μεταξύ τους;

PsychologyNow Team
δύο διάφανα χέρια με χρωματιστά φώτα για φόντο που συγκλίνουν ανοιγμένα προς επάνω απεικονίζουν την κακή συμπεριφορά μεταξύ των ανθρώπων

Γιατί ορισμένοι άνθρωποι υιοθετούν τη ναζιστική ιδεολογία; Γιατί πυροβολούν μαζικά χωρίς κίνητρο; Πώς είναι δυνατόν ο ανθρώπινος εγκέφαλος να χωρά ένα τόσο μεγάλο εύρος συμπεριφορών; Οι απαντήσεις του γνωστού βιολόγου Robert Sapolsky σε ερωτήματα που ταλανίζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά.


Η ανάδυση της ιδεολογίας των νέο-ναζί, η χρηματοδότηση ανθρωπιστικής βοήθειας, οι μαζικοί πυροβολισμοί χωρίς προφανές κίνητρο, οι αποστολές διάσωσης ζώων σε νησιά που κατακλείστηκαν από πλημμύρες και άλλες παρόμοιες ιστορίες είναι ενδεικτικές του φάσματος που διέπει την ανθρώπινη συμπεριφορά. Πώς είναι δυνατόν ο ανθρώπινος εγκέφαλος να χωρέσει ένα τόσο μεγάλο εύρος συμπεριφορών; Πώς γίνεται ο εγκέφαλος ενός ανθρώπου ταυτόχρονα να αγαπάει τον γείτονά του και να μισεί τον εχθρό του;

Ο βιολόγος Robert Sapolsky στο νέο του βιβλίο Behave προσπαθεί να δώσει μερικές απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα συνδυάζοντας ευρήματα νευροβιολογίας, κοινωνικής ψυχολογίας, γνωστικών επιστημών και κοινωνιολογίας.


Διαβάστε σχετικά: Η χαιρεκακία σχετίζεται με την πιο σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης φύσης


Οι ρίζες της χειρότερης συμπεριφοράς μας

Στο βιβλίο Behave αναλύονται όλοι οι βιολογικοί και ψυχολογικοί παράγοντες οι οποίοι υποκινούν τη συμπεριφορά μας σε διαφορετικές χρονικές στιγμές: δευτερόλεπτα πριν από μία πράξη (νευροανατομία και ενδοκρινολογία), δευτερόλεπτα ή λεπτά πριν από μία πράξη (ασυνείδητοι και συνειδητοί μηχανισμοί), μέρες ή μήνες πριν από την πράξη (μνήμη και πλαστικότητα των νευρώνων). Με βάση αυτή την ανάλυση εξηγούνται θέματα όπως η εξουσία, η κοινωνική ανισότητα και ο ρατσισμός.

sapolskybook

Ας πάρουμε για παράδειγμα την προκατάληψη. Έρευνες έχουν δείξει ότι γεννιόμαστε με την τάση να εντοπίζουμε τις διαφορές μας από τους άλλους, έχουμε έμφυτη την περιέργεια και αναγνωρίζουμε οποιονδήποτε δεν ανήκει στην ίδια «τοπική» ομάδα με τη δική μας.

Βιολογικές πηγές που προκαλούν ανάλογες συμπεριφορές ενεργοποιούνται αυτόματα όταν νιώθουμε ότι συναναστρεφόμαστε με κάποιον «άλλο». Βέβαια, οι ψυχικές μας αντιδράσεις εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το περιβάλλον μας, του οποίου οι επιρροές είναι σε μεγάλο βαθμό ασυνείδητες.

Το πώς προσλαμβάνουμε έναν ξένο προς εμάς άνθρωπο επηρεάζεται από τον τρόπο που μεγαλώσαμε, τους ανθρώπους με τους οποίους ήρθαμε σε επαφή και τα όσα μας δίδαξαν. Σε μία έρευνα για την ξενοφοβία («εμείς/ αυτοί»), βρέθηκε ότι η τάση των ανθρώπων να προστατεύουν τα μέλη της φυλής τους έρχεται αντιμέτωπη με τις σύγχρονες αξίες γύρω από την ισότητα, με αποτέλεσμα η αντίθεση αυτή να προκαλεί διακρίσεις και φυλετικές ανισότητες.

Το παράδειγμα του «εμείς» και «αυτοί» είναι παγκόσμιο και γίνεται ιδιαίτερα αντιληπτό στο χώρο της πολιτικής. Η νίκη ενός πολιτικού έγκειται στις ομοιότητες που βλέπουν οι ψηφοφόροι του μαζί του παρά στις διαφορές τους. Επίσης, το παράδειγμα αυτό εξηγεί και την τάση του ανθρώπου να παρατηρεί τις διαφορές με τους άλλους και να κατασκευάζει κοινωνικές ιεραρχίες, οι οποίες φαίνονται αδιαπέραστες.

Σε έρευνες που έγιναν τόσο με είδη κοντινά στο ανθρώπινο (όπως μπαμπουίνους, μαϊμούδες, χιμπατζήδες), αλλά κυρίως με ανθρώπους, βρέθηκε ότι το μέγεθος του κοινωνικού μας περίγυρου είναι ανάλογο με το μέγεθος του εγκεφάλου μας. Συγκεκριμένα, όσο μεγαλύτερο είναι το κοινωνικό δίκτυο (το οποίο συχνά μετράται από τον αριθμό των emails και των μηνυμάτων που στέλνουμε), τόσο μεγαλύτερος είναι ο μετωπιαίος φλοιός και η αμυγδαλή.

Όπως έχει αποδειχθεί, τείνουμε να στηρίζουμε ορισμένες ιεραρχίες και να επαναστατούμε απέναντι σε άλλες, λόγω νευροβιολογικής διάκρισης, η οποία ορίζεται από την αίσθηση της όσφρησής μας και από ένα κέντρο του εγκεφάλου που ονομάζεται νησιώτικος φλοιός (insular cortex). Όσα πράγματα μας είναι απωθητικά, μας προκαλούν φόβο και μας δημιουργούν την επιθυμία να προστατεύσουμε τα αγαπημένα μας πρόσωπα ακόμα και μέσω της βίας, καθώς είναι συνδεδεμένα με πιο συντηρητικές αξίες.


Διαβάστε σχετικά: Τοξικοί άνθρωποι


Πώς μπορούμε να φέρουμε στην επιφάνεια την ανθρώπινη καλοσύνη

Πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι αντιτίθενται στις διακρίσεις και δεν πράττουν βίαια. Ο Sapolsky στο βιβλίο του προτείνει τρόπους με τους οποίους μπορούμε να μειώσουμε τις διακρίσεις. Για παράδειγμα, μιλώντας για την ξενοφοβία, αναφέρει ότι η έμφαση στον άνθρωπο, η ανάδειξη κοινών χαρακτηριστικών, η γνώση των πολιτισμικών διαφορών, η ισότητα και οι κοινοί στόχοι είναι κάποιες στρατηγικές που οδηγούν στη μείωση του φαινομένου.

Όπως αναφέρει ο ίδιος, χρειάζεται να αποδεχτούμε ότι πάντα θα υπάρχουν διαφορετικές οπτικές σε ένα θέμα. Να γνωρίζουμε ότι αυτό που μας φαίνεται λογικό, συχνά έχει γίνει λογικό εξαιτίας δυνάμεων τις οποίες δε θα υποψιαστούμε ποτέ. Χρειάζεται να στοχεύουμε σε ευρύτερους, κοινούς στόχους. Να κάνουμε εξάσκηση στο να διερευνούμε ένα θέμα από πολλές οπτικές γωνίες. Να διαφοροποιούμαστε και να μην ξεχνάμε τα μαθήματα που μας έχει διδάξει η ιστορία.

Η μελέτη του Sapolsky φυσικά και δεν δικαιολογεί τον ρατσισμό. Αντίθετα, δίνει έμφαση στο πως το κοινωνικό πλαίσιο διαμορφώνει την αντίληψη που έχουμε για τους «άλλους» για να στηρίξει την άποψη ότι οι άνθρωποι μπορούμε να καταλάβουμε και να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας. Οι άνθρωποι είμαστε εύθραυστοι και ικανοί για κάθε τι που υπάρχει στο συνεχές της ηθικής. Επειδή πλέον γνωρίζουμε περισσότερα για τους εαυτούς μας απ’ ότι στο παρελθόν, είμαστε σε θέση να κάνουμε περισσότερα για να αναδείξουμε το καλύτερο πρόσωπό μας.


glykeriaapos
Πηγή: UCBerkeley

Απόδοση: Γλυκερία Αποστολοπούλου, Ψυχολόγος
Eπιμέλεια: PsychologyNow.gr

 

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...