Όταν η επιθυμία για επιτυχία, συγκρούεται με το άγχος.
Ένα από τα πράγματα που δυσκολεύομαι να καταλάβω είναι ο φόβος που έχουμε για την επιτυχία. Γιατί φοβόμαστε την επιτυχία; Ο φόβος της αποτυχίας έχει ένα νόημα, καθώς κανένας δεν επιθυμεί να αποτύχει σε κανένα τομέα της ζωής του. Την επιτυχία όμως, για ποιο λόγο μπορεί κάποιος να την φοβάται;
Η επιτυχία είναι το επιθυμητό αποτέλεσμα σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης ζωής, όπως οι σπουδές, η καριέρα και η προσωπική μας ζωή. Όλοι μας επιθυμούμε να πετύχουμε στη ζωή μας και οι γύρω μας αναμένουν την επιτυχία μας. Αλλά υπάρχει κάτι που μπορεί να ονομάζεται «υπερβολική επιτυχία»; Υπάρχει ένα επίπεδο επιτυχίας που θα προτιμούσαμε να μην κατορθώσουμε, λόγω του φόβου που μας προκαλεί;
Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, υπάρχει ένα συγκεκριμένο είδος φόβου που σχετίζεται με την επιτυχία. Και όπως ακριβώς συμβαίνει και με το φόβο της αποτυχίας, πρόκειται για έναν πολύπλοκο φόβο με πολλαπλές όψεις. Μελέτες που έχουν διεξαχθεί στο χώρο των αθλητικών επιδόσεων, έχουν εντοπίσει πέντε κεντρικές ιδέες:
1. Κοινωνική και Συναισθηματική Απομόνωση
2. Αισθήματα ενοχής αναφορικά με την αυτοπεποίθηση
3. Φόβος συνειδητοποίησης της δυναμικής
4. Άγχος υπέρβασης της επίδοσης άλλων αθλητών
5. Πίεση για τη διατήρηση και αύξηση της επίδοσης
Η επιτυχία φέρει ευθύνες και όσο περισσότερες είναι αυτές, τόσο μεγαλύτερη είναι και η πίεση που ασκείται στο άτομο.
Η επιτυχία, επίσης, σημαίνει περισσότερη δουλειά, καθώς αυξάνονται οι υποχρεώσεις και οι απαιτήσεις, το άτομο καλείται να μάθει περισσότερα πράγματα, να αντιμετωπίσει εμπόδια και να μειώσει το χρόνο και τις δραστηριότητες που το ευχαριστούν. Ο κίνδυνος της αποτυχίας αυξάνεται και οι επιπτώσεις της είναι σοβαρότερες.
Για παράδειγμα, η μείωση της απόδοσης θα μπορούσε να είναι πολύ πιο δυσάρεστη για έναν άριστο παρά για ένα μέσο φοιτητή. Το να είσαι επιτυχημένος σημαίνει ότι είσαι ορατός από τους άλλους και κατ’ επέκταση ένας εύκολος στόχος για κριτική.
Η πλειοψηφία των ανθρώπων, λόγου χάρη, ενδιαφέρεται περισσότερο για τις επιδόσεις ενός χρυσού ολυμπιονίκη παρά για κάποιον που δεν έχει κατακτήσει την πρώτη θέση. Περισσότερη προσοχή δίνεται στην απόδοση του Διευθύνοντος Συμβούλου μιας εταιρείας, παρά στην απόδοση των εκατοντάδων ή χιλιάδων υπαλλήλων της.
Ο φόβος της επιτυχίας αναφέρθηκε για πρώτη φορά στη ψυχαναλυτική βιβλιογραφία, και υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι που μπορούμε να τον αξιοποιήσουμε και να τον αποτρέψουμε να γίνει εμπόδιο στην προσωπική μας ανάπτυξη.
1. Καλωσορίστε τις ευθύνες που έρχονται με την επιτυχία
Σε πολλά πλαίσια, οι επιπρόσθετες ευθύνες αποτελούν ένα σημάδι εμπιστοσύνης και ικανότητας. Στον εργασιακό τομέα, η προαγωγή φέρει πάντα περισσότερες ευθύνες, όπως για παράδειγμα η διαχείριση περισσότερων ανθρώπων, η διαχείριση μεγαλύτερων λογαριασμών πελατών ή ανάληψη ενός πιο ενεργού ρόλου με σκοπό την ανάπτυξη του οργανισμού.
Οι επιπρόσθετες ευθύνες είναι ένδειξη της ικανότητας μας και της επιβεβαίωσης ότι τα έχουμε καταφέρει και έχουμε κερδίσει την εμπιστοσύνη των άλλων. Αντί να αποφεύγουμε την επιτυχία, είναι καλό να μάθουμε πώς μπορούμε να διαχειριστούμε την ανάληψη των ευθυνών που τη συνοδεύουν, καθώς είναι ο μόνος δρόμος για να οδηγηθούμε σε περισσότερες επιτυχίες που επιθυμούμε.
Διαβάστε σχετικά: H ευφυΐα δεν είναι ο μόνος δρόμος για την επιτυχία στη ζωή
2. Να θυμάστε ότι δεν θα είστε μόνοι σας στη κορυφή
Ένας από τους βασικότερους λόγους που αισθανόμαστε φόβο για την επικείμενη επιτυχία, είναι η μοναξιά που λένε ότι την συνοδεύει. Συχνά ακούμε τους άλλους να λένε «όσο πιο ψηλά φτάνεις, τόσο πιο μόνος είσαι». Ωστόσο, η άποψη αυτή δεν είναι ούτε αληθής ούτε υπονοεί ότι αν κάποιος που δεν βρίσκεται στην κορυφή, μπορεί να ξεφύγει από τη μοναξιά.
Οι επιτυχημένοι άνθρωποι περιστοιχίζονται από άλλους ανθρώπους που θέλουν να μάθουν από αυτούς, να τους καθοδηγήσουν, να τους βοηθήσουν ή να επωφεληθούν από τη σχέση τους.
Αναμφισβήτητα, ο χρόνος εργασίας που απαιτείται για να επιτευχθεί και να διατηρηθεί ένα ορισμένο επίπεδο επιτυχίας είναι σημαντικός, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα έχουμε κοινωνική ζωή. Αυτό που χρειάζεται για να παραμείνουμε συνδεδεμένοι με τους ανθρώπους στη ζωή μας, ενώ εργαζόμαστε για την επίτευξη των προσωπικών στόχων μας, είναι η πειθαρχία και ο καλός σχεδιασμός, δεξιότητες που είναι απαραίτητες, ούτως ή άλλως, για την επίτευξη οποιαδήποτε επιτυχίας.
3. Ιεραρχήστε τις προτεραιότητές σας
Με την έλευση της επιτυχίας έρχεται και η πίεση για τη διατήρηση και διεύρυνσή της και στους υπόλοιπους τομείς της ζωής μας. Για παράδειγμα, αν είστε ένας καλός μαθητής, αναμένεται να μπείτε σε ένα πολύ καλό πανεπιστήμιο, να επιλέξετε ένα σοβαρό και σεβαστό επάγγελμα, να δημιουργήσετε μια επιτυχημένη καριέρα, να κερδίσετε πολλά χρήματα, να παντρευτείτε και να δημιουργήσετε μια οικογενειακή ζωή χωρίς προβλήματα.
Τι θα σκεφτούν όμως όλοι οι άλλοι αν εσείς αποφασίσετε να σπάσετε αυτή την αλυσίδα «επιτυχιών»; Η επίτευξη των υψηλών στόχων σας σε κάποιον τομέα της ζωής σας, που εσείς προσωπικά επιθυμείτε να επενδύσετε και να επιτύχετε, δεν σας υποχρεώνει να ξεπεράσετε τον εαυτό σας και στους υπόλοιπους τομείς.
Οι προτεραιότητες στη ζωή του κάθε ανθρώπου αλλάζουν ανάλογα με τη φάση ζωής που βρίσκεται και αν έχετε εργαστεί σκληρά για να επιτύχετε, έχετε κάθε δικαίωμα να κάνετε ένα βήμα πίσω και να ξεκουραστείτε ή ακόμα και να αλλάξετε πορεία και συνήθειες. Για παράδειγμα, πολλοί είναι εκείνοι που αποφασίζουν να αφήσουν την δουλειά τους και την καριέρα τους για να γίνουν γονείς. Αυτή είναι η προτεραιότητά τους σε αυτή τη φάση της ζωής τους.
Ο σκοπός σας λοιπόν δεν είναι να προσπαθείτε συνεχώς να εκπληρώσετε τις κοινωνικές συμβάσεις, στις οποίες τίποτα πραγματικά δεν σας δεσμεύει, αλλά να θέσετε τις προτεραιότητές σας με βάση τις ανάγκες σας και να είστε σε θέση να τις υποστηρίξετε.
4. Μείνετε επικεντρωμένοι στα οφέλη
Τα μακροπρόθεσμα οφέλη υπερτερούν του βραχυπρόθεσμου κόστους που εμπεριέχει η επιτυχία. Η μεγαλύτερη ευθύνη θα μπορούσε να μεταφραστεί σε περισσότερο έλεγχο, ελευθερία, αναγνώριση, αυτονομία, χαρά. Επιπλέον, η ικανότητά σας για επίτευξη των στόχων σας θα μπορούσε να οδηγήσει στην οικοδόμηση μιας σταθερής εμπιστοσύνης και εκτίμησης του εαυτού σας.
Σκεφτείτε την επιτυχία, όπως μια έντονη προπόνηση, η οποία μπορεί να σας φανεί επώδυνη λίγο πριν ξεκινήσετε, αλλά γνωρίζετε ότι τα μακροπρόθεσμα οφέλη για την υγεία και τη φυσική σας κατάσταση θα ξεπεράσουν αυτή τη σύντομη στιγμή φόβου.
Στην πραγματικότητα, το συναισθηματικό κόστος της μη επίτευξης των στόχων σας μπορεί να είναι υψηλότερο από την πίεση που βιώνετε για να ανταποκριθείτε και να διατηρήσετε αυτούς τους στόχους.
5. Να θυμάστε ότι η πρόοδος δεν είναι μια γραμμική διαδικασία
Η πρόοδος στη ζωή δεν είναι μια απολύτως γραμμική διαδικασία, καθώς συμπεριλαμβάνει σκαμπανεβάσματα στην απόδοσή μας. Όπως είναι αναμενόμενο δεν γίνεται να σπάμε το ατομικό μας ρεκόρ, κάθε φορά που τρέχουμε σε έναν αγώνα. Δεν μπορεί να γίνει best seller κάθε βιβλίο που γράφουμε.
Ο Daniel Kahneman, στο βιβλίο του Thinking Fast and Slow, αναφέρεται στην οπισθοδρόμηση ως μέσο για να εξηγήσει γιατί υπάρχουν διακυμάνσεις στην απόδοσή μας. Οι προσπάθειές μας και τα αποτελέσματά μας μπορεί να μην είναι απόλυτα συσχετισμένα και γι’αυτό η απόδοσή μας είναι ασυνεπής σε διάφορες καταστάσεις, αλλά θα κινείται στον ίδιο μέσο όρο.
Επομένως, εάν είχατε μια περίοδο μεγάλης επιτυχίας, μην αποθαρρύνεστε αν η επόμενη περίοδος δεν είναι τόσο σπουδαία, γιατί στατιστικά, κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να συμβεί. Η πρόοδος, από την άλλη πλευρά, σημαίνει ότι αυξάνεται ο μέσος όρος με την πάροδο του χρόνου. Γι’ αυτό, θα πρέπει να βλέπουμε τη μεγαλύτερη εικόνα, και να μην φοβόμαστε τα μικρά εμπόδια, λόγω ότι είναι εγγενή στη διαδικασία.
6. Να αναγνωρίζετε τα επιτεύγματα των άλλων
Εάν ανησυχείτε ότι τα υψηλά σας επιτεύγματα μπορεί να επισκιάσουν τους ανθρώπους που κάποτε ήταν καθηγητές, μέντορες, σύμβουλοι σας ή τα είδωλά σας, είναι σημαντικό να τους γνωστοποιήσετε ότι υπήρξαν έμπνευση για εσάς και να τους δείξετε την ευγνωμοσύνη σας για αυτά που έχετε μάθει από αυτούς.
Μην αποφεύγετε να αποδίδετε εύσημα στους άλλους και να αναγνωρίζετε τους ανθρώπους που σας βοήθησαν στην πορεία της ζωής σας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, θα τους κάνετε να αισθανθούν υπερηφάνεια. Και αν υπάρχουν μερικοί που, παρά τις ευχαριστίες σας, αισθάνονται αμήχανα γιατί η δική σας επιτυχία κατάφερε να ξεπεράσει τη δική τους, να θυμάστε ότι αυτό είναι δικό τους πρόβλημα, το οποίο καλούνται να διαχειριστούν, και όχι δικό σας.
Διαβάστε σχετικά: Οι ρεαλιστικοί και εφικτοί στόχοι είναι το κλειδί για την ευεξία και την επιτυχία
7. Μην ορίζετε τον εαυτό σας από το αποτέλεσμα
Τέλος, το πιο σημαντικό είναι ότι η πίεση αυξάνεται όταν εστιάζουμε περισσότερο στο αποτέλεσμα παρά στην προσπάθεια. Μερικές φορές, το κίνητρο για την επιτυχία μπορεί να είναι τόσο ισχυρό, ώστε να μας είναι δύσκολο να διαχωρίσουμε την επιτυχία από την αυτοαξία μας. Σε αυτή την περίπτωση, η πίεση να επιτύχουμε είναι υψηλή, και η επιτυχία μας καθορίζει.
Οι άνθρωποι που διαιρούν τον κόσμο σε νικητές και ηττημένους, απολαμβάνουν περισσότερο τη νίκη από το παιχνίδι και είναι πιθανό, αφενός, να αποφεύγουν τις προκλήσεις, που δεν προσφέρουν εγγύηση της επιτυχίας και αφετέρου να γίνονται σκληροί κριτές του εαυτού τους και των άλλων.
Η επιτυχία, ωστόσο, δεν είναι ένα μέσο για την προστασία του «εγώ». Δεν χρειάζεται να είμαστε νικητές για να είμαστε καλοί άνθρωποι. Αλλά αν θέλουμε να επιτύχουμε τους στόχους μας, θα πρέπει να ξέρουμε πώς να παίζουμε ένα καλό παιχνίδι, επειδή η προσπάθεια είναι εκείνη που θα καθορίσει το αποτέλεσμα. Και όσο εστιάζουμε στην προσπάθεια, μπορεί να έχουμε περισσότερο έλεγχο των αποτελεσμάτων, να μάθουμε περισσότερα για τον εαυτό μας και να μειώσουμε την πίεση που υπάρχει στην ανάγκη μας για επιτυχία.
Ανέφερα στην αρχή ότι δυσκολεύομαι να κατανοήσω την έννοια του φόβου της επιτυχίας. Τι νομίζετε ότι συμβαίνει πραγματικά; Φοβόμαστε την επιτυχία ή ανησυχούμε ότι δεν θα μπορέσουμε να τη διατηρήσουμε; Με άλλα λόγια, νομίζετε ότι ο φόβος της επιτυχίας είναι ένας πραγματικός φόβος ή είναι μια μεταμφιεσμένη έκδοση του φόβου της αποτυχίας;
Πηγή: psychologytoday.com
Συγγραφέας: Theo Tsaousides Ph.D.
Απόδοση: Άννα Αποστολίδου, Ψυχολόγος
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
