Η δουλειά – καθώς και η οδύνη και η απροσδόκητη χαρά – του καλλιτέχνη είναι να αγκαλιάσει την αβεβαιότητα, να την αφήσει να τον γαλουχήσει και να καθοριστεί από αυτή.
Αλλά καθώς ο εναγκαλισμός με την αβεβαιότητα μπορεί να είναι η θεραπεία για την επιδημία μας από το άγχος και η ρίζα του δημιουργικού πνεύματος, παραμένει μια τέχνη πάρα πολύ προκλητική που φέρνει σε αμηχανία την ανθρώπινη ψυχή. Αντί αυτού, προσπαθούμε να μετριάσουμε την ταλαιπωρία της αβεβαιότητας κάνοντας μακροπρόθεσμα σχέδια και έχοντας εμμονή με τις καθημερινές λίστες των πραγμάτων που πρέπει να κάνουμε.
Δεν περνάει παρά ένας περίπου μήνας σε κάθε νέο έτος για να δούμε την αποσύνδεση μεταξύ των πλάνων που έχουμε κάνει και της πραγματικότητάς μας όταν ακόμα και οι πιο δυναμικές αποφάσεις της Πρωτοχρονιάς καταρρέουν, παρ’ ότι γνωρίζουμε πολλά για την ψυχολογία του αυτοελέγχου και την επιστήμη του σχηματισμού νέων συνηθειών. Πράγματι, από όλες τις απογοητεύσεις στη ζωή, δεν υπάρχει πιο επικίνδυνο συναίσθημα για την ευτυχία και πιο τοξικό για την ψυχή μας, από το να απογοητεύουμε τους εαυτούς μας όταν αποτυγχάνουμε να ανταποκριθούμε στα δικά μας ιδεώδη και τις προσδοκίες.
Η λύση, όμως, μπορεί να μην είναι η περαιτέρω ενίσχυση του τρόπου με τον οποίο προσεγγίζουμε την προσκόλληση στα σχέδιά μας αλλά μάλλον, να τα αφήσουμε εξ’ ολοκλήρου. Οι συμβατικές προσεγγίσεις μας για την ευτυχία και την επιτυχία τείνουν να αποτυγχάνουν όταν οι προσπάθειές μας να κατανοήσουμε τέτοιου είδους ανταμοιβές παράγουν ένα είδος αντιδύναμης που μας σπρώχνει πιο μακριά από αυτές. Αυτή η αντιφατική, αντιπαραγωγική τάση είναι ιδιαίτερα χειροπιαστή, όταν πρόκειται για σχέδια και ρύθμιση στόχων. Ο συγγραφέας Oliver Burkeman γράφει:
«Αυτό που μας παρακινεί τον περισσότερο χρόνο να επενδύουμε σε στόχους και να προγραμματίζουμε το μέλλον, δεν είναι μία οποιαδήποτε συνετή αναγνώριση των αρετών της προετοιμασίας και του προγραμματισμού. Αντίθετα, είναι κάτι πολύ πιο συναισθηματικό: η αίσθηση της βαθιάς ανησυχίας από τα συναισθήματα της αβεβαιότητας. Αντιμέτωποι με το άγχος της άγνοιας του μέλλοντος, επενδύουμε όλο και πιο έντονα στην εκδοχή του όραματός μας για αυτό το μέλλον, όχι επειδή θα μας βοηθήσει να το πετύχουμε, αλλά επειδή μας βοηθά να απαλλαγούμε από τα συναισθήματα της αβεβαιότητας στην παρούσα στιγμή».
Εξετάστε κάθε σημαντική απόφαση που πήρατε και στη συνέχεια μετανιώσατε: μια σχέση που κάνατε παρά το γεγονός ότι γνωρίζατε ότι δεν ήταν για σας ή μια δουλειά που δεχθήκατε ακόμη και αν, κοιτώντας πίσω, είναι σαφές ότι δεν ταίριαζε στα ενδιαφέροντα ή τις ικανότητές σας. Αν νιώσατε ότι ήταν μία δύσκολη απόφαση εκείνη τη στιγμή, τότε είναι πιθανό ότι, πριν από τη λήψη της, αισθανθήκατε τον αποδυναμωτικό πόνο της αβεβαιότητας. Στη συνέχεια, αφού πήρατε αυτή την απόφαση, υποχώρησαν αυτά τα συναισθήματα; Αν ναι, αυτό δείχνει το ανησυχητικό ενδεχόμενο ότι το πρωταρχικό σας κίνητρο στη λήψη της απόφασης δεν ήταν η ορθολογική εξέταση της ορθότητας της για σας, αλλά απλώς η επείγουσα ανάγκη να απαλλαγείτε από τα συναισθήματατης αβεβαιότητας σας.
Ο λόγος που το κάνουμε αυτό είναι εξίσου αντιφατικός με το γεγονός για το οποίο το κάνουμε: Αντί να την ορίσουμε μέσω της αποτυχίας στην επιλογή των σωστών στόχων, έχει να κάνει περισσότερο με την προσποίηση με την οποία ένας στόχος απομονώνει μια συγκεκριμένη πτυχή της ζωής και προσπαθεί να τη διαχωρίσει από εκείνη την αμετάβλητη διασύνδεση των πάντων. Αυτό, μας υπενθυμίζει ο Burkeman, ενεργοποιεί το νόμο των ακούσιων συνεπειών: οποιαδήποτε προσπάθεια να αλλάξει μία μεταβλητή σε ένα ακόμη πιο οριακά πολύπλοκο σύστημα, είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσει έναν αριθμό άλλων μεταβλητών.
Η εξέταση της έννοιας της κλίσης και της αποδοχής προς την αβεβαιότητα, μας οδηγεί στην ψυχολόγο Σάρα Σαρασβάθυ, η οποία μελέτησε τις βασικές ιδιότητες που μοιράζονται οι επιτυχημένοι επιχειρηματίες. Σε εκτεταμένες συνεντεύξεις της με σαράντα πέντε επιτυχημένους ανθρώπους, που όλοι πληρούσαν τα ίδια κριτήρια για την «επιτυχία» – τουλάχιστον εμπειρία δεκαπέντε ετών στην έναρξη των επιχειρήσεων και τουλάχιστον μία εταιρία που ήταν γνωστή- βρήκε τι είχαν κοινό αυτοί οι επιτυχημένοι επιχειρηματίες. Ο Burkeman γράφει:
«Έχουμε την τάση να φανταζόμαστε ότι η ειδική ικανότητα του επιχειρηματία βρίσκεται στην κατοχή μίας αρχικά δυναμικής ιδέας και στη συνέχεια ο αγώνας να μετατρέψει το όραμα σε πραγματικότητα. Αλλά τα αποτελέσματα των ερωτηθέντων της Σαρασβάθυ ήταν ελάχιστα σε αυτό το πεδίο. Το που θα κατέληγε η προσπάθειά τους, τους ήταν συχνά άγνωστο και τα μέσα της συνέχισής τους το αντανακλούσαν αυτό.
Στη συντριπτική πλειοψηφία, χλεύαζαν το δόγμα της στοχοθέτησης. Σχεδόν κανένας από αυτούς δεν πρότεινε τη δημιουργία ενός λεπτομερούς επιχειρηματικού σχεδίου ή μίας ολοκληρωμένης έρευνας αγοράς για να ρυθμίσει τις λεπτομέρειες του προϊόντος που ήθελε να πουλήσε»ι.
Αντί αυτού, στην καρδιά του επιχειρηματικού πνεύματος βρίσκεται κάτι εντελώς διαφορετικό: Η πιο πολύτιμη ικανότητα ενός επιτυχημένου επιχειρηματία … δεν είναι το «όραμα» ή το «πάθος» ή μια ακλόνητη επιμονή στην καταστροφή κάθε εμποδίου ανάμεσα σε εσάς και του βραβείου με το οποίο έχετε εμμονή.
Είναι περισσότερο η ικανότητα να υιοθετείτε μια αντισυμβατική προσέγγιση στη μάθηση: μια αυτοσχεδιαστική ευελιξία όχι μόνο για το ποια διαδρομή να λάβετε προς κάποιο προκαθορισμένο στόχο, αλλά και μια προθυμία να αλλάξετε τον ίδιο τον προορισμό. Αυτή είναι μια ευελιξία που θα μπορούσε να συντριβεί από την άκαμπτη εστίαση σε ένα συγκεκριμένο στόχο.
Η Σαρασβάθυ έχει καταλήξει σε ένα σύνολο αρχών που στηρίζουν την αντιστοχοποιητική προσέγγιση της, την οποία αποκαλεί «υλοποίηση». Το μοντέλο της ξεχωρίζει από τους «χαλαρά σκεπτόμενους» ανθρώπους, που παίρνουν ένα συγκεκριμένο στόχο και χρησιμοποιούν για να τον πετύχουν όλα τα διαθέσιμα μέσα. Από την άλλη πλευρά, οι άνθρωποι με «σκεπτικό υλοποίησης», σκέφτονται τα εργαλεία και τα υλικά που έχουν στη διάθεσή τους, αλλά τα χρησιμοποιούν ως εφαλτήριο για την πρόβλεψη νέων κατευθύνσεων. Ο Burkeman προσφέρει μερικά παραδείγματα:
Εκείνοι που είναι «υλοποιητές» είναι σαν τον μάγειρα που ψάχνει στο ψυγείο για εναπομείναντα υλικά. Σαν τον χημικό που κατάλαβε ότι η ανεπαρκής κόλλα που είχε εφεύρει μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να δημιουργήσει τα σημειώματα Post-it ή τη δυστυχισμένη δικηγόρο η οποία συνειδητοποιεί ότι ο ελεύθερος χρόνος που αναλώνει στη φωτογραφία ως χόμπυ, για την οποία ήδη κατέχει τις δεξιότητες και τον εξοπλισμό, θα μπορούσε να μετατραπεί σε νέα ευκαιρία εργασίας. Θεμέλιο της υλοποίησης είναι η αρχή του «κάλλιο πέντε και στο χέρι παρά δέκα και καρτέρι»: «Ξεκινήστε με ό,τι έχετε στη διάθεσή σας. Μην περιμένετε για την τέλεια ευκαιρία. Δράστε, με βάση αυτά που έχετε άμεσα διαθέσιμα: τι είστε, τι ξέρετε και ποιον ξέρετε».
Η δεύτερη είναι η«αρχή της προσιτής απώλειας»: Μην καθοδηγείσθε από τις σκέψεις του πόσο υπέροχες μπορεί να είναι οι απολαβές αν γίνετε θεαματικά επιτυχείς σε κάθε δεδομένο επόμενο βήμα. Αντί αυτού, και εδώ υπάρχεί μία διακριτή ηχώ της στωικής έμφασης στη χειρότερη περίπτωση, αναρωτηθείτε πόσο μεγάλη θα είναι η ζημιά αν αποτύχετε. Εφ’ όσον είναι ανεκτή η αποτυχία, αυτό αρκεί. Κάντε το επόμενο βήμα και δείτε τι θα συμβεί.
Με άλλα λόγια, «φανταστείτε το άπειρο, μην συμβιβάζεστε και μην χάνετε χρόνο».
Ο Burkeman, ο οποίος παραθέτει τα διάσημα λόγια της Martha Nussbaum για την αβεβαιότητα ως προϋπόθεση για την ολοκληρωμένη προσωπικότητα, το θέτει όμορφα:
«Τα όμορφα πράγματα συμβαίνουν σε συνθήκες αβεβαιότητας. Εκεί όπου οι ευκαιρίες για την επιτυχία, την ευτυχία και την πραγματική ζωή, μας περιμένουν».
Πηγή: brainpickings.org
