Σήμερα, οι νέες ιδέες για την εργασία λαμβάνουν υπόψη την αποδοτικότητα της παραγωγής. Ωστόσο, αρχίζουν να εμφανίζονται και νέοι κοινωνικοί κίνδυνοι.
Οι καινούριοι τρόποι εργασίας δημιουργούν νέους ψυχοκοινωνικούς κινδύνους. Η εργασιακή κοινότητα τείνει να υιοθετεί τρόπους εργασίας που αντανακλούν την πρόοδο της κοινωνίας. Τέτοιες αλλαγές έχουν αντίκτυπο στην οργάνωση κάθε εταιρίας, αλλά έχουν επίσης τη δυνατότητα να προκαλέσουν δυσμενείς συνέπειες στη σωματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων.
Τα είδη των ασθενειών και ατυχημάτων στους εργασιακούς χώρους επίσης αλλάζουν. Στις πλέον προηγμένες χώρες, με την πάροδο του χρόνου, τα στατιστικά συχνότητας ατυχημάτων μειώθηκαν με όρους παραδοσιακών σωματικών κινδύνων (πτώσεις, κατολισθήσεις, δηλητηρίαση, κλπ). Όμως, άλλοι, ψυχολογικής και κοινωνικής φύσης αυξάνονται.
Ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι
Οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι στον εργασιακό χώρο συνδέονται άμεσα με τις εργασιακές συνθήκες. Τείνουν να προκύπτουν από υψηλές απαιτήσεις, εποχιακή εργασία, ή μη ευέλικτο ωράριο. Μπορούν είτε να ευνοήσουν την ανάπτυξη του ατόμου ή να την περιορίσουν. Όταν έχουν αρνητικά αποτελέσματα γίνονται κίνδυνοι. Αυτοί πρέπει να ληφθούν υπόψη και να αναγνωριστούν ώστε να προληφθούν.
Οι εργασιακές συνθήκες μετατρέπονται σε κινδύνους όταν αποκτούν την ικανότητα να προκαλούν και σωματική και ψυχολογική βλάβη στον εργαζόμενο. Ο Μοριάνο-Λεόν (2019) υποστηρίζει ότι οι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι:
- Πλήττουν τα θεμελιώδη δικαιώματα των εργαζομένων.
- Προκαλούν αλλαγές στην ψυχική υγεία των εργαζομένων.
- Καλύπτονται νομικά.
Ορισμένοι παράγοντες είναι βασικοί για την πρόληψη των κινδύνων ψυχολογικής και κοινωνικής φύσης. Πρώτον, ο τρόπος με τον οποίο είναι σχεδιασμένος ο χώρος εργασίας και η οργάνωσή του, όπως τα ωράρια και οι άκαμπτες ή ευέλικτες βάρδιες εργασίας. Δεύτερον, το περιεχόμενο των καθηκόντων που πρέπει να εκτελούνται ή ο όγκος εργασίας που συνεπάγονται. Τρίτον, ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η διαχείρισή τους. Αυτό περιλαμβάνει το στυλ ηγεσίας και τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.
Διαβάστε σχετικά: Οι αρνητικές ψυχολογικές επιδράσεις της εργασίας στην καθημερινή ζωή
Οι αναδυόμενοι ψυχοκοινωνικοί κίνδυνοι συνδέονται στενά με τεχνολογικές, επιστημονικές, και πολιτικές εξελίξεις.
Είναι αναδυόμενοι επειδή προκύπτουν ως απάντηση στις αλλαγές στις διαδικασίες ή στην τεχνολογία που χρησιμοποιείται.
Επίσης, υπάρχει και η περίπτωση όπου παρόλο που ο ψυχοκοινωνικός παράγοντας έχει εντοπισθεί και μελετηθεί, υπάρχουν νέες έρευνες που αλλάζουν τον τρόπο που γίνεται αντιληπτός. Για παράδειγμα, επιδείνωση στην ψυχική υγεία ως συνέπεια συγκεκριμένων εργασιακών συνθηκών.
Επιπλέον, οι εργαζόμενοι μπορεί να εκτίθενται όλο και περισσότερο σε συγκεκριμένους κινδύνους που προηγουμένως επηρέαζαν μόνο ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού. Για παράδειγμα, οι εργαζόμενοι που δουλεύουν με οθόνες των οποίων το παρατεταμένο φως μπορεί να βλάψει την όραση.
Ο Μοριάνο-Λεόν (2019) τους ομαδοποιεί στις ακόλουθες κατηγορίες:
Αλλαγές στους τρόπους που προσλαμβάνονται οι άνθρωποι
«Μου δόθηκε προσωρινό συμβόλαιο». «Αυτόν τον μήνα, είχα επτά διαφορετικά συμβόλαια». Ακούγονται γνώριμες αυτές οι δηλώσεις; Η σημερινή πραγματικότητα είναι γεμάτη ανθρώπους που παρά το γεγονός ότι έχουν καλά προσόντα τείνουν να κατευθύνονται από το ένα επισφαλές συμβόλαιο στο άλλο.
Στην πραγματικότητα, η ανασφάλεια που δημιουργείται από αυτό το επισφαλές είδος πρόσληψης αποτελεί έναν νέο ψυχοκοινωνικό κίνδυνο. Μεταξύ των συνεπειών του είναι το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι τείνουν να εκτελούν πιο επικίνδυνα καθήκοντα. Επιπλέον, η έλλειψη σταθερότητας στον εργασιακό χώρο, και ιδίως στον συμβατικό τομέα, γίνεται πηγή δυσφορίας και άγχους.
Γήρανση
Σήμερα, η ηλικία συνταξιοδότησης αυξάνεται. Ωστόσο, στα γηρατειά οι γνωστικές ικανότητες απέχουν πολύ από το να είναι οι ίδιες με αυτές που είχαμε όταν ήμασταν νέοι. Εμφανίζονται ελλείμματα στη μνήμη, στην ταχύτητα επεξεργασίας, στις ικανότητες προσοχής, ακόμη και στις πιο βασικές λειτουργίες της αντίληψης.
Ως αποτέλεσμα, αυτό το τμήμα του πληθυσμού είναι πιο ευάλωτο από ποτέ στο στρες και στο νοητικό και συναισθηματικό φορτίο που δέχεται από την εργασία. Αυτό είναι ακόμη ένα παράδειγμα ενός αναδυόμενου ψυχοκοινωνικού κινδύνου. Επιπλέον, παρόλο που έχει αναγνωρισθεί εδώ και αρκετό καιρό, τώρα αναθεωρείται εντατικά, όχι μόνο από άποψη υγείας αλλά και από πολιτικής άποψης.
Αύξηση στην ένταση της εργασίας
Στο παρελθόν, τα επαγγέλματα ήταν κυρίως χειρωνακτικά. Αντιθέτως, σήμερα, οι εργαζόμενοι διαχειρίζονται δεδομένα, συχνά σε πραγματικά εξαιρετικά μεγάλες ποσότητες. Συνεπώς, ο φόρτος εργασίας μπορεί να φτάσει σε επίπεδα που ξεπερνούν τις ικανότητες ενός εργαζομένου να ανταπεξέλθει, με συνέπεια να πυροδοτεί τα συναισθήματά του αβοηθησίας.
Υπάρχουν δυο παράγοντες που μπορούν να μειώσουν το στρες που προκαλείται από υπερβολικό φόρτο εργασίας. Πρώτον, κοινωνική υποστήριξη από συναδέλφους και επόπτες. Δεύτερον, αποζημίωση με τη μορφή μεγαλύτερης ευελιξίας σε όρους ωραρίου.
Συναισθηματικές απαιτήσεις
Πρόκειται για έναν αναδυόμενο ψυχοκοινωνικό κίνδυνο που είναι ιδιαίτερα σημαντικός στον τομέα της υγείας. Στην πραγματικότητα, η εργασία στον τομέα της υγείας είναι συχνά τόσο απαιτητική, που προκαλεί το σύνδρομο κόπωσης της συμπόνιας. Το σύνδρομο αυτό χαρακτηρίζεται από μια συναισθηματική υπερφόρτωση που παράγεται από την υπερβολική ενσυναίσθηση.
Όσο πιο απαιτητική είναι η εργασία, τόσο μεγαλύτερος είναι ο συναισθηματικός φόρτος εργασίας του εργαζόμενου στον τομέα της υγείας. Για παράδειγμα, αν ένας γιατρός είναι αναγκασμένος να εξυπηρετεί περισσότερους ασθενείς σε λιγότερο χρόνο, θα έχει λιγότερο χρόνο για ξεκούραση. Κατά συνέπεια, ο αρνητικός αντίκτυπος των ψυχοκοινωνικών κινδύνων θα είναι μεγαλύτερος.
Σήμερα, αναπτύσσονται προγράμματα για την προαγωγή της ψυχικής υγείας στην εργασία. Στόχος τους είναι να αποτρέψουν την επιδείνωσή της. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το πρόγραμμα Great Place to Work. Αποστολή του είναι η αύξηση της ποιότητας ζωής στο οργανωτικό πλαίσιο του 21ου αιώνα.
Απόδοση: Έφη Μεσιτίδου, Ψυχολόγος
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
