Ποιες είναι οι διαφορές της επαγγελματικής εξουθένωσης με το άγχος και την κατάθλιψη; Γνωρίστε τις διαφορές ώστε να λάβετε την κατάλληλη βοήθεια.
Σύμφωνα με μία πρόσφατη δημοσκόπηση, το 44% των εργαζομένων πλήρους απασχόλησης βιώνει περιστασιακά επαγγελματική εξουθένωση, ενώ ένα επιπλέον ποσοστό 23% αναφέρει συχνή ή διαρκή επαγγελματική εξουθένωση. Η επιθυμία ενός ανθρώπου να εργαστεί σκληρά, καθώς και να είναι παραγωγικός και επιτυχημένος στην εργασία του μπορεί να έρθει σε σύγκρουση με την ανάγκη του να περάσει χρόνο με την οικογένεια του και την επιθυμία του για μία πληρέστερη ζωή που δεν καθορίζεται μόνο από την εργασία.
Οι περισσότεροι εργαζόμενοι δηλώνουν πως η εργασία σήμερα είναι περισσότερο απαιτητική απ’ ότι πριν από μία γενιά. Έρευνες δείχνουν συνεχώς ότι οι Αμερικανοί βιώνουν επαγγελματική εξουθένωση σε μεγαλύτερο βαθμό συγκριτικά με πολίτες άλλων κρατών. Αυτό υποδεικνύει πως η επαγγελματική εξουθένωση είναι ένα εκτεταμένο πολιτισμικό πρόβλημα και όχι απλώς μία ατομική δυσκολία.
Tα βασικά της επαγγελματικής εξουθένωσης
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνωρίζει πλέον το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης ως κλινικό σύνδρομο. Καθώς η επαγγελματική εξουθένωση συνδέεται στενά με τις εργασιακές συνθήκες, η κατάσταση ίσως να μην βελτιωθεί μέχρι το άτομο να αλλάξει εργασία ή ο φόρτος εργασίας του να γίνει πιο διαχειρίσιμος.
Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει το άτομο να συνειδητοποιήσει ότι βιώνει επαγγελματική εξουθένωση και να σκεφτεί πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης. Όμως, το άτομο μπορεί να εξακολουθεί να παρουσιάζει δυσφορία μέχρι να βελτιωθεί το εργασιακό περιβάλλον του.
Μία δημοσκοπική έρευνα για την επαγγελματική εξουθένωση που βιώνουν οι εργαζόμενοι εντόπισε πέντε βασικούς δείκτες πρόβλεψής της:
- Άδικη μεταχείριση στην εργασία
- Φόρτος εργασίας που φαίνεται μη διαχειρίσιμος
- Ελλιπής επικοινωνία και περιορισμένη υποστήριξη από κάποιον προϊστάμενο
- Ασαφής προσδιορισμός των εργασιακών καθηκόντων
- Χρονική πίεση και μη ρεαλιστικές προθεσμίες
Οι άνθρωποι που βιώνουν επαγγελματική εξουθένωση ενδεχομένως να ανησυχούν ότι το πρόβλημα έγκειται στην δική τους ανικανότητα να διαχειριστούν τον φόρτο εργασίας ή να προσαρμοστούν στην εργασία. Τα πορίσματα υποδεικνύουν κάτι διαφορετικό. Ο εργοδότης και οι διοικητικές πρακτικές είναι σημαντικός δείκτης πρόβλεψης της επαγγελματικής εξουθένωσης. Ωστόσο, μερικές φορές αυτό που μοιάζει με επαγγελματική εξουθένωση είναι στην πραγματικότητα κάτι άλλο.
Διαβάστε σχετικά: Πώς να αποσυνδεθείτε συναισθηματικά από την εργασία σας
Κατάθλιψη ή επαγγελματική εξουθένωση;
Ο διαχωρισμός της κατάθλιψης από την επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να είναι δύσκολος, καθώς και οι δύο καταστάσεις προκαλούν συναισθηματική εξάντληση, έλλειψη κινήτρων και ανηδονία (δυσκολία να βρει κανείς ευχαρίστηση σε κάτι). Έτσι, είναι πιθανό να είναι κανείς και καταθλιπτικός και εξουθενωμένος.
Ορισμένοι παράγοντες που μπορεί να διαχωρίσουν την μία κατάσταση από την άλλη είναι οι εξής:
- Η επαγγελματική εξουθένωση είναι στενά συνδεδεμένη με την εργασία. Επομένως, ένας άνθρωπος μπορεί να αισθανθεί καλύτερα μετά από διακοπές ή κατά την διάρκεια λιγότερο αγχωτικών περιόδων στην εργασία του.
- Παρόλο που η επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να επηρεάσει γενικότερα το κίνητρο του ατόμου να κάνει πράγματα, είναι πιθανότερο το άτομο να έχει έλλειψη κινήτρου στην εργασία. Η κατάθλιψη επηρεάζει το κίνητρο του ατόμου να κάνει ακόμη και πράγματα που του αρέσουν.
- Τα αρνητικά συναισθήματα που πηγάζουν από την επαγγελματική εξουθένωση επικεντρώνονται γύρω από την εργασία ενός ανθρώπου. Μπορεί κανείς να αισθάνεται κυνικός ή απογοητευμένος στην εργασία του, λιγότερο αποδοτικός στα καθήκοντά του ή συχνά να αισθάνεται θυμό για την εργασία του.
- Τα συμπτώματα της επαγγελματικής εξουθένωσης τείνουν να επιδεινώνονται σε ιδιαίτερα αγχωτικές περιόδους στην εργασία.
Άγχος ή επαγγελματική εξουθένωση;
Η επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να προκαλέσει έντονο άγχος, ειδικά όταν συσσωρεύεται ο όγκος δουλειάς και το άτομο αισθάνεται ότι δεν έχει την δυνατότητα να ανταποκριθεί. Όταν το άγχος επεκτείνεται πέρα από την εργασία ή δεν υποχωρεί όταν οι εργασιακές συνθήκες αλλάζουν, μπορεί το άτομο να παρουσιάζει κάποια αγχώδη διαταραχή, όπως είναι η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή ή η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD).
Ορισμένες ενδείξεις ότι το πρόβλημα μπορεί να είναι το άγχος και όχι η επαγγελματική εξουθένωση είναι οι παρακάτω:
- Το άγχος δεν υποχωρεί όταν ο φόρτος εργασίας γίνεται πιο διαχειρίσιμος ή όταν το άτομο απομακρύνεται από την εργασία του για ένα χρονικό διάστημα.
- Το άγχος δεν περιορίζεται μόνο σε θέματα σχετικά με την εργασία.
- Το άτομο έχει ιστορικό άγχους ή τραύματος που δεν σχετίζεται με την εργασία.
- Το άγχος προκαλεί προβλήματα στην εργασία, όπως για παράδειγμα όταν ένα άτομο αγχώνεται υπερβολικά να αρνηθεί ένα αίτημα του αφεντικού, ακόμη κι αν δεν υπάρχει λόγος να πιστεύει ότι το αφεντικό θα αντιδράσει παράλογα.
Όταν η επαγγελματική εξουθένωση συνοδεύεται από άλλες παρενέργειες
Η επαγγελματική εξουθένωση είναι κάτι παραπάνω από απλή απογοήτευση σχετικά με την εργασία. Είναι μία σημαντική παθολογική κατάσταση που μπορεί να επηρεάσει την σωματική και την ψυχική υγεία ενός ατόμου. Οι πιθανές επιπτώσεις της στην σωματική υγεία περιλαμβάνουν:
- Πιο αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα
- Αϋπνία και χρόνια εξάντληση
- Καρδιοπάθειες
- Διαβήτη τύπου 2
- Υψηλή αρτηριακή πίεση
Αυτά τα προβλήματα μπορούν να επιδεινώσουν τόσο το άγχος που προκαλείται από την επαγγελματική εξουθένωση όσο και άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας. Τα θέματα σωματικής υγείας μπορούν επίσης να καταστήσουν ένα άτομο λιγότερο αποδοτικό στην εργασία του. Η εκδήλωση συμπτωμάτων μπορεί να αναγκάσει το άτομο να πάρει άδεια, με πιθανό αποτέλεσμα να επιδεινωθεί το άγχος που πηγάζει από έναν ήδη τεράστιο όγκο εργασίας.
Οι άνθρωποι που βιώνουν επαγγελματική εξουθένωση θα πρέπει να γνωρίζουν ότι υπάρχει μια σημαντική αλληλοεπικάλυψη μεταξύ της διάγνωσης προβλημάτων ψυχικής υγείας και της επαγγελματικής εξουθένωσης. Ένα άτομο που παρουσιάζει ένα πρόβλημα ψυχικής υγείας είναι πιο ευάλωτο στην επαγγελματική εξουθένωση και ένα άτομο που βιώνει επαγγελματική εξουθένωση είναι πιθανότερο να εκδηλώσει ένα πρόβλημα ψυχικής υγείας.
Οι προκλήσεις που παρουσιάζονται στον χώρο εργασίας επιδρούν με σύνθετο τρόπο στην ψυχική υγεία. Για παράδειγμα, ένα άτομο που υποφέρει από γενικευμένο άγχος ίσως να δυσκολεύεται να συζητήσει με το αφεντικό του τις άδικες επαγγελματικές προσδοκίες. Ένα άτομο με κατάθλιψη ίσως να μην είναι σε θέση να αισθανθεί υπερήφανο για τα επιτεύγματα του στον χώρο εργασίας.
Η ψυχική υγεία είναι σύνθετη. Έχει βιολογικές, κοινωνικές, ψυχολογικές και περιβαλλοντικές ρίζες. Σπάνια ένα πρόβλημα ψυχικής υγείας οφείλεται σε μία και μοναδική αιτία. Όσους περισσότερους παράγοντες κινδύνου έχει ένα άτομο να παρουσιάσει κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες η επαγγελματική εξουθένωση να οδηγήσει σε ένα τέτοιο πρόβλημα.
Διαβάστε σχετικά: Εργασιακή εξουθένωση (burnout) σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Όταν το καθημερινό ξύπνημα γίνεται εφιάλτης
Πότε να αναζητήσετε βοήθεια
Δεν είναι πάντοτε εφικτό να παρατήσει κανείς μια κακή δουλειά. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να παλεύει με την επαγγελματική εξουθένωση για πάντα. Στρατηγικές αυτοφροντίδας, όπως είναι η αξιοποίηση του χρόνου διακοπών που έχει κερδίσει κανείς, ο διαχωρισμός της ταυτότητάς του από την εργασία, η πραγματοποίηση ευχάριστων δραστηριοτήτων και η επαρκής ξεκούραση, μπορούν να προστατεύσουν την ψυχική και σωματική του υγεία.
Ένας ψυχοθεραπευτής μπορεί να παρέχει μια υγιή διέξοδο, να συζητήσει με τον θεραπευόμενο με σκοπό την εύρεση λύσεων και να προσφέρει στρατηγικές που μπορούν να μετριάσουν την επαγγελματική εξουθένωση.
Όταν ένα άτομο είναι έτοιμο να παραιτηθεί από την εργασία του, ο κατάλληλος ψυχοθεραπευτής μπορεί να το υποστηρίξει κατά τη διάρκεια αναζήτησης νέας εργασίας. Επίσης μπορεί να το βοηθήσει στην αντιμετώπιση των συνηθισμένων προκλήσεων που προκύπτουν κατά την αναζήτησης εργασίας, όπως είναι το σύνδρομο του απατεώνα, το άγχος, και η χαμηλή αυτοπεποίθηση.
Οι άνθρωποι που παλεύουν με την κατάθλιψη και το άγχος ίσως να πιστεύουν ότι η φαρμακευτική αγωγή είναι η μόνη επιλογή. Ωστόσο, η ψυχοθεραπεία μπορεί επίσης να αποδειχθεί ανεκτίμητη. Όταν ένα άτομο λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή, η ψυχοθεραπεία αυξάνει την αποτελεσματικότητά της.
Όταν ένα άτομο προτιμά να αποφύγει την λήψη φαρμακευτικής αγωγής, η ψυχοθεραπεία αποτελεί μια βιώσιμη εναλλακτική λύση που μπορεί να το βοηθήσει να αναπτύξει νέες ικανότητες επίλυσης προβλημάτων. Η έρευνα υποδεικνύει ότι η ψυχοθεραπεία μπορεί ακόμη και να αλλάξει τον εγκέφαλο.
Όταν η επαγγελματική εξουθένωση συμπίπτει με άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας, είναι ακόμη πιο σημαντική η λήψη ποιοτικής περίθαλψης της ψυχικής υγείας. Ένας ψυχοθεραπευτής μπορεί να βοηθήσει το άτομο να ξεκαθαρίσει τα συναισθήματά του, να σκεφτεί βιώσιμους τρόπους αντιμετώπισης των προκλήσεων του χώρου εργασίας και σταδιακά να βρει τον δρόμο διαφυγής από το μονοπάτι της επαγγελματικής εξουθένωσης, της κατάθλιψης ή του άγχους.
Πηγή: goodtherapy.org
Απόδοση: Νέδιου Γεωργία, τελειόφοιτη φοιτήτρια ψυχολογίας
Επιμέλεια: Πετρίνα Αχυριάτη, Μεταφράστρια, MA in Translation
