Αυτή η εποχή κάθε χρόνο με βρίσκει στο κλείσιμο της θεραπευτικής περιόδου. Διαβάζοντας τους φακέλους των ανθρώπων που έχουν έρθει σε θεραπεία τον προηγούμενο χρόνο, αισθάνομαι ότι περνάνε πολύ γρήγορα από μπροστά μου όλα τα συναισθήματα, οι δυσκολίες, οι προβληματισμοί, τα γέλια, τα κλάματα, οι αντιστάσεις, τα παράδοξα, οι αναπλαισιώσεις… μα πάνω από όλα οι ίδιοι οι άνθρωποι.
Είναι εκείνοι που έρχονται να ανακουφιστούν από τα συμπτώματα και επιλέγουν τη θεραπευτική διεργασία, εμπιστευόμενοι κυρίως τον εαυτό τους για αυτή την απόφαση. Πίσω από την ανασφάλεια και την αγωνία τους για το μέλλον, διακρίνω πόσο ατρόμητοι είναι που δέχθηκαν να γνωρίσουν τον εαυτό τους και να μοιραστούν με έναν «άγνωστο», μυστικά από τη ζωή τους που δεν γνωρίζουν ούτε οι πιο κοντινοί τους άνθρωποι.
Ως ψυχολόγος, με τιμά να είμαι αυτός ο «άγνωστος» και επιθυμώ να παραμείνω, διότι η διεργασία αυτή δεν δημιουργεί φιλίες αλλά βασίζεται σε μία θεραπευτική σχέση, απαλλαγμένη από εξαρτήσεις και ανταγωνισμούς, εστιασμένη στα αιτήματα, με οριοθέτηση και ξεκάθαρο συμβόλαιο. Όταν λειτουργεί ιδανικά, αποτελεί εφαλτήριο για τη διαφοροποίηση του προσώπου από τις στερεοτυπικές επαναλήψεις, τους έμφυτους κανόνες και τους «μοιραίους-τυχερούς» παράγοντες που ασυνείδητα ο ίδιος επιτρέπει να κλέψουν τη δυναμική του.
Οι περισσότεροι άνθρωποι μπαίνουν σε θεραπεία, με ανάγκη να τους δοθεί μία λύση που θα τους αλλάξει τη ζωή. Ανάλογα από το περιστατικό, ποικίλει και η ανάγκη. Τα ζευγάρια αναζητούν εργαλεία επικοινωνίας, οι γονείς να κάνουμε το καλύτερο για τα παιδιά τους, (πολλές φορές χωρίς να πειραχτούν οι ίδιοι – πράγμα αδύνατο) και οι οικογένειες να πάρουμε μακριά το άσχημο σύμπτωμα από ένα μέλος επαναφέροντας την ηρεμία στους κόλπους της. Κάθε περίπτωση και διαφορετικό αίτημα, διαφορετικός χειρισμός, διαφορετική αντιμετώπιση.
Εάν η θεραπεία τους έχει την κατάλληλη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, διαθέτουν επιμονή (και υπομονή), «δέσουν» με τον ψυχολόγο και συνεργαστούν μαζί του, αυτά τα πρόσωπα είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα επιτύχουν τους στόχους τους. Θα πάρουν τις κατάλληλες γνώσεις, θα βιώσουν ό,τι πρέπει να μάθουν, θα εσωτερικεύσουν το μήνυμα του θεραπευτή ή τη φωνή του και θα μπαίνουν αποφασισμένοι στις επόμενες προκλήσεις της ζωής τους.
Διαβάστε σχετικά: 3 λόγοι για τους οποίους η ψυχοθεραπεία αποδεικνύεται αποτελεσματική
Πέρα όμως από την προφανή βοήθεια στο αίτημά τους, υπάρχουν και «αθέατα» οφέλη, που δεν περίμεναν ότι θα αποκομίσουν. Αυτά έρχονται προσθετικά σε όλη τη δουλειά που έχουν κάνει στο διάστημα της θεραπείας και αποτελούν στοιχεία που έχουν καλλιεργηθεί. Τα στοιχεία αυτά ζυμώνονται σταδιακά και γίνονται ορατά μέσα από την τριβή και τις αντιδράσεις τους με τους άλλους ανθρώπους. Πλέον έχουν μάθει περισσότερα από όσα ζητούσαν, γεγονός που τους δίνει ακόμη περισσότερη ικανοποίηση και σιγουριά στα επόμενα βήματά τους.
Καθώς οι άνθρωποι προσέρχονται σε θεραπεία, έχουν μάθει να κατασκευάζουν ένα δικό τους χάρτη πραγματικότητας. Αυτή είναι μία πεποίθηση που ο Μονί Ελκάιμ, ο γνωστός Βέλγος νευροψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής, ονομάζει «χάρτη του κόσμου». Δια μέσου αυτών των χαρτών, που κατασκευάζονται βάσει προηγούμενων εμπειριών, ο άνθρωπος, το ζευγάρι, το οικογενειακό σύστημα αντιλαμβάνεται το παρόν του. Το ότι η περιοχή στην οποία βρίσκονται και ζουν δεν είναι η ίδια με αυτή στην οποία σχεδιάστηκε ο χάρτης, δεν έχει καμία σημασία. Το κάθε σύστημα μπαίνει να διαμορφώσει τις συνθήκες ώστε να επαληθεύει αυτό τον χάρτη (Ελκάιμ, 1991).
Όταν συμβαίνει αυτό, ο άνθρωπος δυσκολεύεται να κατανοήσει την αληθινή φύση των προβλημάτων του γιατί επηρεάζεται πολύ από το παρελθόν του και από τους άλλους ανθρώπους. Επανασχεδιάζοντας αυτούς τους χάρτες, κάτι που κάνουμε με τους θεραπευόμενους στη συστημική θεραπεία, μπαίνουν να αντιληφθούν ποιοι είναι πραγματικά και να ανακαλύψουν τις ιδέες τους. Από τη στιγμή που θα το κάνουν αυτό, θα μπορούν να διακρίνουν τι συμβαίνεις και στους γύρω τους.
Αντί να μπουν σε λανθασμένα επαναλαμβανόμενα μοτίβα αλληλαντίδρασης, θα μπουν να κοιτάξουν πίσω από τις εκφράσεις του φίλου τους και να κατανοήσουν τι μπορεί να του συμβαίνει. Αυτή η κατανόηση της αντίδρασης, μεταφέρει την σχέση τους σε άλλο επίπεδο, δίνοντας χώρο στην ενσυναίσθηση, δηλαδή στη δυνατότητα να μπορούν να καταλαβαίνουν τον συνάνθρωπό τους συναισθηματικά, πέρα από ό,τι εκφράζει. Είναι μία δύσκολη επεξεργασία καθώς οι άνθρωποι συχνά μαθαίνουν να κατανοούν τους άλλους ανθρώπους που βρίσκονται στη ζωή τους σχεδόν όσο και οι ίδιοι καταλαβαίνουν τον εαυτό τους.
Ο χρόνος που επενδύει ο θεραπευόμενος στη θεραπεία, είναι χρόνος που μπαίνει σε βαθιές εσωτερικές αναζητήσεις και ανακαλύψεις. Σε μία εποχή που κινείται σε ρυθμούς 4G, σε ένα πλαίσιο που κυριαρχούν οι τυπολατρικές συζητήσεις και οι comme il faut τρόποι, διότι αυτή η επικοινωνία παρέχει ασφάλεια, η θεραπεία έρχεται να ανατρέψει αυτά τα δεδομένα.
Ο θεραπευόμενος αφομοιώνοντας τα θεραπευτικά στοιχεία, κινείται πλέον εις βάθος με ό,τι καταπιάνεται, αρχίζει και μπαίνει σε δημιουργικούς προβληματισμούς, κάνει νοηματικές συνδέσεις που τον προχωρούν πιο μπροστά και αρχίζει να μοιράζεται σημαντικά πράγματα που τον χαρακτηρίζουν πλέον.
Μπαίνοντας να αντιληφθεί ότι αυτός είναι ένας δρόμος που έχει πολλαπλό όφελος και ανατροφοδότηση για τους ίδιους, όχι μόνο δεν θέλουν να τον εγκαταλείψουν αλλά επιθυμούν να τον δημιουργήσουν και σε άλλα επίπεδα της ζωής τους.
Το πρόσωπο που μπαίνει με δέσμευση στη θεραπεία, είναι σίγουρο ότι θα αρχίσει να αντιλαμβάνεται περισσότερα πράγματα για τον εαυτό του, σε σύντομο χρονικό διάστημα. Οι αλλαγές θα αρχίσουν να γίνονται ορατές στον ίδιο αλλά και ως αντανάκλαση στις σχέσεις του. Όσο τις εμπιστεύεται, τόσο θα φαίνονται στη διάθεσή του, στη συμπεριφορά του, στην επικοινωνία του ακόμα και στο σώμα του.
Ο στενός του κύκλος τότε θα ενδιαφερθεί περισσότερο για αυτόν βλέποντας τις αλλαγές και μαθαίνοντας τι συμβαίνει θα θελήσει να απευθυνθεί και ο ίδιος σε έναν ψυχολόγο προσδοκώντας στα ίδια αποτελέσματα. Το σημαντικό όμως, πέρα από την ατομική προσπάθεια που καταβάλει ο καθένας, είναι ότι πλέον οι δύο άνθρωποι που έχουν κάνει θεραπεία, θα μπορούν να σχετίζονται διαφοροποιημένα και σε βάθος, επικοινωνώντας σε μία συχνότητα που δεν μπορούσαν να διανοηθούν πριν.
Διαβάστε σχετικά: Πώς η ψυχοθεραπεία αλλάζει τους ανθρώπους
Ο ψυχολόγος είναι ένας επαγγελματίας που κυρίως έχει εκπαιδευθεί να ακούει. Καθώς ο θεραπευόμενος περνάει πολύ και ποιοτικό χρόνο μαζί του, αναπτύσσει τη δυνατότητα να ακούει και αυτός. Μπαίνουν διαφορετικά όρια στην επικοινωνία και στην αλληλεπίδραση. Υπάρχουν πολλές φορές κατά τη διάρκεια της θεραπείας που ο ψυχολόγος δίνει χώρο στη σιωπή, αντιλαμβάνεται τη γλώσσα του σώματος του θεραπευόμενου, δίνει προσοχή στο βλέμμα αλλά κυρίως θα λειτουργήσει ως ένα πολύ εποικοδομητικό καθρέφτισμα προς τον εκείνον.
Παρόμοιες δεξιότητες μεταδίδονται στον θεραπευόμενο, που έχοντας νιώσει αποδεκτός από τον ψυχολόγο, θα νιώσει όμορφα και θα θελήσει να το επαναλάβει και στους δικούς του ανθρώπους. Έτσι, ενεργοποιεί τα δυναμικά του και εισέρχεται στις σχέσεις του, με διαφορετικό συναίσθημα δίνοντας με τη σειρά του χώρο αλλά και αποδοχή.
Τα παραπάνω είναι μερικά συμπληρωματικά και αθέατα αλλά πολύ ουσιαστικά οφέλη, που αποκομίζει ένας θεραπευόμενος στη θεραπεία. Κατά τη διάρκειά της, μαθαίνει να σχετίζεται σε πιο βαθύ επίπεδο, να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του, να ανακαλύπτει τα δυναμικά του και συγκινημένος να προχωρά ακόμα περισσότερο στην εσωτερική του διεργασία. Ο κύριος στόχος της θεραπείας είναι να βοηθήσει τους ανθρώπους να επιλύσουν τα ζητήματά τους και να εξαλείψουν τα συμπτώματά τους.
Ταυτόχρονα όμως, οι θεραπευόμενοι ουσιαστικά υιοθετούν ένα ρόλο πρεσβευτή της ψυχικής υγείας, μεταφέροντας προς τους δικούς τους ανθρώπους το μήνυμα της συναισθηματικής ακοής, της ενσυναίσθησης και της διαφοροποιημένης σχέσης. Είναι εκείνοι οι οποίοι μέσα από τη στάση τους, την επικοινωνία ακόμα και το βλέμμα τους, έχουν να κερδίζουν καθημερινά και σε διάφορα επίπεδα από τη θεραπεία τους, για πολλά ακόμα χρόνια αφού την ολοκληρώσουν. Και αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να τους το κλέψει κανείς.
