Η Mary Cathrine Bateson έλεγε ότι Το ανθρώπινο είδος σκέφτεται με μεταφορές και μαθαίνει από ιστορίες. Ίσως ο τρόπος που σκεφτόμαστε και νοηματοδοτούμε τη ζωή μας και τις εμπειρίες μας είναι ζωτικός για να ανακαλύψουμε το εσωτερικό μας βασίλειο, τα αόρατα κινούμενα κομμάτια μέσα στη καρδιά και την ψύχη μας και να ενωθούμε με τον κόσμο γύρω μας.
Η ιστορία μου μέχρι σήμερα ως θεραπεύτρια μου δείχνει συχνά ότι εάν πραγματικά θέλω να βοηθήσω τους ανθρώπους να διαφοροποιήσουν τα κριτήρια των επιλογών τους, η θεραπεία είναι το μέσο που θα τους φωτίσει ισχυρές θετικές εμπειρίες στη μέχρι τώρα ζωή τους. Οι συναντήσεις με έναν θεραπευτή-τρια με στόχο τη δημιουργία πραγματικής αλλαγής έχουν για σύμμαχο τον χρόνο, την εμπιστοσύνη και την αποδοχή. Σίγουρα, στη διαδρομή, θα χαθείς και θα ξανασυναντηθείς. Άλλοτε, μέσα στη θεραπευτική σχέση θα καταλάβεις ότι μερικές φορές, για να ζήσεις τη ζωή σου, χρειάζεται να ρίξεις την ματιά σου προς τα πίσω, για να ανακαλύψεις αυτό που ψάχνεις. Και θα είναι αυτή μια αλλόκοτα επιτυχημένη παρατήρηση που πάντοτε ήταν εκεί και σε περίμενε στωικά για να συναντηθείτε ξανά.
Ένας από τους ισχυρότερους και αποτελεσματικότερους τρόπους σε βάθος χρόνου, ώστε να προχωρήσει η θεραπεία είναι να βοηθήσουμε τους θεραπευόμενους να αποκτήσουν πρόσβαση στη δύναμη της ελπίδας και της ανοιχτότητας που είναι ενσωματωμένη στην παιδική τους ηλικία. Μέσω αυτού διαπίστωσα ότι σε μία καλά δομημένη θεραπευτική σχέση εμπιστοσύνης, μπορώ να τους συνοδεύσω καθώς αποκτούν πρόσβαση σε έντονες αναμνήσεις θετικών παιδικών εμπειριών, έτσι ώστε να μπορέσουν να μετακινήσουν τη διαδικασία της θεραπείας. Ακόμα και μια δύσκολή παιδική ηλικία με τραυματικές εμπειρίες μπορεί να κρύβει μια ιστορία αγάπης, αγνότητας, γνήσιας χαράς.
Μια τέτοια ιστορία ακολουθεί και με κάνει να νιώθω ευγνώμων που την βίωσα με την Σ.
Η Σ. είχε έρθει στο γραφείο μου δηλώνοντας ότι έχει χάσει το ενδιαφέρον της για τον σύζυγο της, το αντικείμενο εργασίας της και τα παιδιά της. Εκτελούσε «τις καθημερινές τις υποχρεώσεις» – όπως δήλωνε – μαγείρευε, καθάριζε το σπίτι και πήγαινε τα παιδιά στο σχολείο. Από τη δουλεία της δεν έλειπε σχεδόν ποτέ, ενώ ήταν τυπική και παραγωγική. Ωστόσο, κάνοντας όλα τα παραπάνω, έλεγε ότι «δεν ένιωθε τίποτα». Αυτό που ένιωθε, αντιθέτως, όλο και περισσότερο είναι πως η ζωή της δεν είχε νόημα κι όσο και να προσπαθούσε να βελτιώνεται στις επιταγές του περίγυρού της, το μόνο προσλάμβανε από όλους γύρω της, όπως η ίδια εξιστορούσε, ήταν δυσαρέσκεια. Ιδιαίτερα ο σύζυγος, βλέποντας την σταθερά τα τελευταία χρόνια να κερδίζει βάρος, της είπε σε έναν από τους τελευταίους τους καυγάδες να πάει σε ειδικό.
Το μόνο που έχω είναι να φροντίζω άλλους ανθρώπους και είμαι κουρασμένη και φθαρμένη σαν ένα παλιό πουλόβερ γεμάτο κόμπους, μου ομολόγησε σε μία συνεδρία εκπνέοντας βαθιά. Τρέχω να κάνω τόσα πολλά πράγματα στη καθημερινότητα μου και ενώ έχω χόμπι, πηγαίνω σε κοινωνικές εκδηλώσεις και έχω ξανακάνει ψυχοθεραπεία στο παρελθόν, νιώθω σαν να μη ζω. Στη συνέχεια, έκανε μια παύση και είπε: Καλός ήταν και ο προηγούμενος θεραπευτής, όμως, όχι ότι φταίει ο άνθρωπος, δεν μπόρεσα να συνεχίσω τότε, λόγω των ανειλημμένων υποχρεώσεων με την δουλειά και το σπίτι… Πού χρόνος.
Ήταν, σαφώς, αμφιλεγόμενη η θέση της για το αν ήταν στη θεραπεία με κάποιο δικό της αίτημα ή για ποιόν καθόταν στο γραφείο μου, προσπαθώντας να κατευνάσει την φερόμενη ανάγκη.
Η Σ. άρχισε να μιλάει για το βάρος της και την ανικανότητά της να ελέγχει την πικρία της. Ήξερε ότι χρησιμοποιεί το φαγητό και την απόλαυση που λαμβάνει από αυτό το για να ηρεμήσει το άγχος της και να καλύψει την εσωτερικευμένη θλίψη της. Ήταν μία συμφωνία που είχε συνάψει συνειδητά με τον εαυτό της κι έβρισκε καταφύγιο πίσω από αυτήν. Ερχόταν και έφευγε από την θεραπεία για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα με το άγχος της να την μπλοκάρει στο διάλογο και στις θεραπευτικές ασκήσεις.
Συχνά, έφερνε την ανησυχία ότι δεν θα ήταν σε θέση να το κάνει σωστά όλο αυτό και ότι τίποτα δεν λειτουργεί αποτελεσματικά σε αυτή. Όταν την διαβεβαίωνα πως δεν υπήρχε σωστός ή λανθασμένος τρόπος στη θεραπεία, ότι συλλέγει το υλικό και την πληροφορία και μια μέρα θα είναι έτοιμη να τα χρησιμοποιήσει, με κοιτούσε ερευνητικά και συμφωνούσε μέχρι την επόμενη εβδομάδα που θα ερχόταν. Ήταν πολύ σημαντικό να αναγνωρίσει ότι, μέσα στη δυσκολία της, επέλεγε να παραμένει σε μια σταθερή σχέση, η οποία ήταν το δώρο της μόνο για εκείνη.
Όλο και συχνότερα δεχόταν να συμμετέχει σε θεραπευτικές δραστηριότητες, όπως ζωγραφική, αφηγηματικές ιστορίες, μουσικοθεραπεία και διαλογισμό στις συνεδρίες της, αρχίζοντας, με αυτόν τον τρόπο, να βλέπει τα οφέλη που αποκομίζει από αυτήν τη διαδικασία. Εντούτοις, ενώ ανέφερε ότι αισθανόταν πιο ήρεμη και πιο ξεκάθαρη, εγώ ένιωθα ότι μάλλον ξύναμε την επιφάνεια. Έλεγε συχνά, πλέον, ότι δεν έχει ξεκάθαρες αναμνήσεις από τα παιδικά της χρόνια κι όσες της έρχονταν στο μυαλό, την γέμιζαν με συναισθήματα θυμού, απελπισίας και φόβου.
Οι ιστορίες με την πατρική της οικογένεια στη θεραπεία ήταν σχεδόν όλες ντυμένες με ένα μαύρο πένθιμό πέπλο. Ανακάλυψα ότι, ίσως, το θέμα της ανάληψης μιας θετικής μνήμης από την παιδική της ηλικία, να είχε μια θεραπευτική δυνατότητα για αυτήν. Μπορεί να υπήρχε κάποια ανάμνηση, κάποια καλά κρυμμένα ευτυχισμένα στιγμιότυπα της παιδικής της ηλικίας μέσα σε αυτό το κουβάρι πλεγμένο από νήματα απόρριψης, πόνου και θυμού.
Συζητήσαμε ότι, μάλλον, έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που αισθανόταν το είδος της διασκέδασης και της ελευθερίας που ένιωθε ένα παιδί, τουλάχιστον κατά περιόδους της ζωής του. Ακόμη κι εν μέσω μιας δύσκολης παιδικής ηλικίας, με τραυματικά γεγονότα, της είπα, υπάρχουν κάποιες ισχυρές στιγμές χαράς, έτοιμες να τις ανακαλύψεις.
Οι μήνες είχαν κυλήσει. Η άνοιξη ήταν έτοιμη να δώσει τη θέση της στο καλοκαίρι. Τότε, σε μία θεραπευτική άσκηση της ζήτησα να επιλέξει μια μεταφορά που αντιπροσωπεύει την αναζήτησή της, την ανάγκη της και στη συνέχεια να την αποτυπώσει σε μια ζωγραφιά. Την ενθάρρυνα να εμπιστευτεί την καρδιά και το μυαλό της χωρίς κριτική στάση. Δεν χρειάζεται να μιλήσεις απλά δημιούργησε ελεύθερα, π.χ. Είμαι ένα φτερό μέσα σε μια θύελλα της είπα.
Ξαφνικά φάνηκε να ένιωσε σοκαρισμένη από το αποτέλεσμα. Μια εικόνα είχε αναδυθεί μέσα από το μολύβι, που έκρυβε καιρό αυτές τις λέξεις και μια εικόνα παράξενα γνώριμη. Καμιά φορά, οι αναμνήσεις ξεπηδάνε σαν κάτι ξεθωριασμένες εικόνες, που ανακαλύπτεις ξεφυλλίζοντας ένα οικογενειακό άλμπουμ. Παρατηρείς το ζεστό χαμόγελό σου, την στάση του σώματος να μοιάζει ανάλαφρη, τα μάτια σου να λαμπυρίζουν καθώς χαζεύεις τον ήλιο.
Συμφωνήσαμε ότι, παρόλο που ήταν αρκετά φορτισμένη και τα μάτια της άρχισαν να γίνονται μικρές λίμνες από δάκρυα, θα συνέχιζε να μιλάει μαζί μου, δίνοντάς μου την ευκαιρία να μάθω τί βιώνει, καθώς παρατηρούσε έκπληκτη το αποτέλεσμα.
Μπορούσα να δω ότι η Σ. ήταν περιέργως χαλαρή μετά από πολύ καιρό στη θεραπεία. Ήταν μια καλοκαιρινή μέρα, είπε απαλά. Φοράω το μαγιό μου – είμαι περίπου 10 χρονών – και είμαι με τα αγαπημένα μου ξαδέρφια στη χρυσαφένια μας παραλία, στο νησί.
Πώς αισθάνεσαι
Καλά. Είναι σαν ένα περίεργο είδος ηρεμίας. Θυμάμαι να νιώθω το νερό της θάλασσας να γλύφει τα ποδαράκια μου. Νιώθω λίγο άβολα να συνεχίσω…, λέει.
Είναι εντάξει. Απλά, άφησε τον εαυτό σου να σε ακούσει και να θυμηθεί αυτή την εμπειρία, να δεις τι συμβαίνει, τη συμβουλεύω. Δες τον εαυτό σου εκεί με τους αγαπημένους σου, τους φίλους σου.
Είναι τόσο γαλήνια και, παράλληλα, σα να νιώθω έναν τεράστιο ενθουσιασμό, κοιτάζω γύρω μου και ανυπομονώ να βουτήξω στα γαλάζια νερά με τη μάσκα μου για να εξερευνήσω το βυθό. Αναρωτιέμαι πόσα ψαράκια θα συναντήσω σήμερα και ποιο καινούργιο πλάσμα του βυθού θα ανακαλύψω. Τα ξαδέρφια μου ακολουθούν κι αυτά γελώντας και φωνάζοντας, άλλα με πολύχρωμα μπρατσάκια, άλλα με μάσκα, άλλα με γυαλιά κατάδυσης.
Άφησε τον εαυτό σου να είναι μέσα σε αυτό. Πραγματικά βούτηξε σε αυτό. Της ζήτησα να επιστρέψει σε αυτό το σώμα των 10 ή 11 ετών, να μυρίσει τον αέρα γύρω της και να το νιώσει στο δέρμα της. Να θυμηθεί ξανά το νερό όταν ακουμπούσε το σώμα της. Έπειτα, της ζήτησα, μόλις νιώσει ότι είχε εμπλακεί συναισθηματικά και είναι συνδεδεμένη με τη μνήμη, να αξιολογήσει από το 1 έως το 10 πόσο έντονα το έζησε. Είπε ότι ήταν σε μια κλίμακα του 3. Της ζήτησα να δει αν θα μπορούσε να κλείσει τα μάτια και να επιτρέψει στον εαυτό της να εξερευνήσει λίγο ακόμα αυτήν την ανάμνηση. Συμφώνησε και, σιγά σιγά, φάνηκε να χαλαρώνει, είδα το πρόσωπό της να μοιάζει όλο και πιο ζωντανό, παρόλο που τα μάτια της ήταν ακόμα κλειστά. Οι γωνίες του στόματός της σχημάτισαν σιγά σιγά ένα χαμόγελο και ένα φως γέμιζε το πρόσωπό της. Ήταν σαν να έβλεπα τον ήλιο να υψώνεται πάνω στα χαρακτηριστικά της. Σταδιακά, είπε ότι ένιωσε να φτάνει σε κλίμακα του 8.
Το νιώθω! Αισθάνομαι σαν να συμβαίνει τώρα, ανέφερε η Σ. Θέλω να πω, πραγματικά το αισθάνομαι!
Έμεινε στη μνήμη, απολαμβάνοντάς το απόλυτα. Όταν ήρθε η ώρα να τελειώσουμε την συνεδρία, της ζήτησα να παρατηρήσει το σώμα της, να νιώσει την ενέργειά του και να αφήσει τη μνήμη να εξασθενήσει, κρατώντας ταυτόχρονα την αίσθηση της κατάστασης. Το πρόσωπο της Σ. ακτινοβολούσε καθώς άνοιξε τα μάτια της κι ένιωσε ότι επέστρεψε πλήρως στο δωμάτιο. Δεν έχω αισθανθεί ότι είμαι τόσο ζωντανή εδώ και χρόνια!, αναφώνησε.
Αυτή η συνεδρία ήταν το σημείο καμπής της θεραπείας της Σ. Είχε δοκιμάσει κάτι που δεν ήξερε ότι ήθελε, κάτι που την φόβιζε. Νόμιζε ότι ήταν άγνωστη η έννοια της ευτυχίας, πως όλη της η ζωή βρισκόταν πέρα από το συναίσθημα. Ήταν, πλέον, μια γυναίκα σε αποστολή να εμπνέει αυτή τη ζωντάνια. Μια ζωντάνια σε όσο το δυνατόν περισσότερο βαθμό της επέτρεπε η σημερινή της ζωή. Ζήτησα από την Σ. να συμπεριλάβει αυτήν την μνήμη της παιδικής χαράς και να επιστρέφει σε αυτήν όσο πιο συχνά γίνεται, έστω για μερικές στιγμές, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας.
Μιλήσαμε για τη χρήση αυτής της μνήμης, ως τρόπος να ποτίζει με λίγες δόσεις ευτυχίας τη ζωή της. Με την πάροδο του χρόνου, θα προσθέσει επάνω στην επανορθωτική εμπειρία κι άλλες θετικές καθημερινές μικρές στιγμές με την οικογένειά της. Διαπιστώσαμε ότι αυτή η στιγμιαία ανακάλυψή της ήταν ο χάρτης του θησαυρού που έκρυβε πάντοτε μέσα της και περίμενε τον εξερευνητή – εαυτό να τον ανακαλύψει. Στόχος της θεραπείας της έγινε πια, να βρίσκει τη δύναμη να αντέχει την καθημερινή μάχη με την προσωπική της απελπισία και το άγχος, να την κερδίζει, αδιαφορώντας για την φαινομενική αναστάτωση του μικρόκοσμου γύρω της. Κι όμως, διαπίστωσε ότι μαζί με το δικό της χαμόγελο αυξήθηκε και το γέλιο στα αγαπημένα της πρόσωπα. Σαν την παιδική της ανάμνηση.
Η Mary Cathrine Bateson έλεγε ότι Το ανθρώπινο είδος σκέφτεται με μεταφορές και μαθαίνει από ιστορίες. Ίσως ο τρόπος που σκεφτόμαστε και νοηματοδοτούμε τη ζωή μας και τις εμπειρίες μας είναι ζωτικός για να ανακαλύψουμε το εσωτερικό μας βασίλειο, τα αόρατα κινούμενα κομμάτια μέσα στη καρδιά και την ψύχη μας και να ενωθούμε με τον κόσμο γύρω μας.
