Πολύ συχνά οι θεραπευόμενοι βιώνουν μια αφόρητη εσωτερική πίεση, την οποία μάλιστα φροντίζουν να μεταδώσουν και στους άλλους. Νιώθουν την ανάγκη να λύσουν το πρόβλημα εδώ και τώρα.
Είναι ο Δήμος, πρόκειται για νέο θεραπευόμενο. Η πρώτη επαφή και τα λίγα που γνωρίζω προήλθαν από την τηλεφωνική επικοινωνία που είχαμε προκειμένου να κανονιστεί η συνάντησή μας.
Η πρώτη επαφή –αν και τηλεφωνική– είναι πολύ σημαντική και συχνά πολύ ουσιαστική. Ο τρόπος που μιλάμε στο τηλέφωνο, οι εκφράσεις μας, η εκδήλωση της επιθυμίας, η ορολογία που θα χρησιμοποιήσουμε μπορούν να δώσουν πολλά στοιχεία στον θεραπευτή. Οι Αμερικανοί το λένε εξάλλου:
«Δεν έχεις δεύτερη ευκαιρία για μια πρώτη εντύπωση!». Ο Δήμος στο τηλέφωνο ακούστηκε ευγενικός, καλά συγκροτημένος, με λογικές απαιτήσεις και προσδοκίες για τον χρόνο του ραντεβού του, με υπομονή και αποφασισμένος να περιμένει για να έρθει η ώρα να συναντηθούμε.
Πολύ συχνά οι θεραπευόμενοι βιώνουν μια αφόρητη εσωτερική πίεση, την οποία μάλιστα φροντίζουν να μεταδώσουν και στους άλλους. Νιώθουν την ανάγκη να λύσουν το πρόβλημα εδώ και τώρα. Συχνά βέβαια τα προβλήματα είναι χρονίζοντα και σέρνονται για πολύ καιρό, μέχρι να νιώσει το άτομο την επιθυμία να ασχοληθεί σοβαρά με όσα τον ταλανίζουν.
Κάποιες φορές σίγουρα υπάρχει η έννοια του επείγοντος, μα σε αυτές τις περιπτώσεις η πρέπουσα αντιμετώπιση δεν είναι η χρονοβόρα ψυχοθεραπευτική προσέγγιση. Ο Δήμος λοιπόν μου έδωσε από το τηλέφωνο να καταλάβω πως είναι καλά ελεγχόμενος, ίσως και λίγο επιφυλακτικός, αλλά σίγουρα δεν θα το αφήσει να φανεί εύκολα. Δέχτηκε με ευκολία το μακρινό χρονικά ραντεβού που του πρότεινα, διεκδίκησε ήπια και μετρημένα πιθανή επίσπευση αυτού και έτσι σήμερα, αυτή τη γνωστή πλέον σε όλους μας Δευτέρα (κάποιας εβδομάδας, κάποιου μήνα, κάποιου έτους), είναι στην αίθουσα αναμονής.
Στα νέα ραντεβού αρέσκομαι να καθυστερώ κατά τι, ώστε από τη μία να τους επιτρέπω να προσαρμοστούν στον χώρο και από την άλλη να έχω εγώ την ευκαιρία να παρατηρήσω πώς στέκονται στον χώρο, πώς διαντιδρούν με τη γραμματεία και άλλες ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες.
Βγαίνω, καλημερίζω, πηγαίνω στη γραμματεία να δώσω ένα memo με τις εκκρεμότητες και αυτή μού αντιγυρίζει ένα σεντόνι από memos με όσα πρέπει να διευθετήσω σύντομα.
«Κι είναι μόλις Δευτέρα πρωί, γ@@@το μου» μονολογώ στον γνωστό εσωτερικό διάλογο που όλοι μας κάνουμε. Σηκώνω το κεφάλι, βλέπω έναν μικροκαμωμένο νεαρό, πολύ νεαρό, να κάθεται στην πλευρά του καναπέ που επιτρέπει σε όποιον κάτσει εκεί να εποπτεύει τον χώρο και παράλληλα να μην πολυφαίνεται.
Κρατάει το κινητό του, αλλά δεν το κοιτάζει, είναι εργαλείο γι’ αυτόν και όχι το μέσο να κατανικήσει την αμηχανία του. Με κοιτά, χαμογελά, τον καλώ να έρθει. Σηκώνεται με άνεση, προχωρά προς την είσοδο του ιατρείου, κοντοστέκεται να με αφήσει να προπορευτώ, ακολουθεί, στέκεται και περιμένει να τον κατευθύνω.
Συστηνόμαστε, τον οδηγώ προς τον χώρο όπου συνήθως καθόμαστε για τις συνεδρίες, του επιτρέπω να επιλέξει πού θα καθίσει, βολεύεται εκεί όπου έχει εύκολη έξοδο. Είναι η θέση την οποία επιλέγουν οι περισσότεροι που δεν έχουν προηγούμενη εμπειρία σε ψυχοθεραπείες, όσοι αρέσκονται να έχουν ανοιχτές οδούς διαφυγής, όπως και αυτοί που δεν είναι πολύ αποφασισμένοι για τη συμμετοχή τους στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία.
Κρατάω το μπλοκ για τις σημειώσεις μου, με το χαρακτηριστικό πορτοκαλί χρώμα του, σήμα κατατεθέν εδώ και 17 χρόνια που είμαι στον χώρο ιδιωτικά. Λαμβάνω την άδειά του για να κρατήσω σημειώσεις, εξηγώντας του ταυτόχρονα τι ισχύει για το αρχείο, αλλά και όσα θα πούμε μεταξύ μας· μια διαδικασία η οποία γενικά λειτουργεί ανακουφιστικά και σπάει τον πάγο στην πρώτη επαφή.
«Ποιος είναι ο λόγος της παρουσίας σας εδώ;» ρωτώ για να ξεκινήσουμε σύντομα με το περιβόητο αίτημα του ίδιου του θεραπευομένου ή ό,τι θεωρεί ο καθείς, εν πάση περιπτώσει.
«Πρέπει να αποκτήσω την ωριμότητα που απαιτείται για να σταματήσω να λέω ψέματα στους γονείς μου» μου θέτει το ζήτημα από την αρχή κιόλας ο Δήμος.
Δύο είναι αυτά που με ξένισαν στην πρότασή του. Πρώτον, έφερε πολύ νωρίς τους γονείς του στη διαδρομή μας και, δεύτερον, δήλωσε ότι «πρέπει». Προσωπικά, θεωρώ πως όποιος ξεκινά την όποια τοποθέτηση με το «πρέπει», υπεκφεύγει.
Δηλώνει, σπεύδει δηλαδή να δηλώσει, πως ξέρει τι οφείλει να πράξει, αφαιρεί από τον συνομιλητή του τη δυνατότητα να ασκήσει κριτική, περιορίζει το εύρος της συζήτησης καθώς, αφού ξέρει τι «πρέπει», εσύ τι να του πεις; Αλήθεια, αφού ξέρεις πως «πρέπει να σταματήσεις να λες ψέματα στους γονείς σου, Δήμο, γιατί δεν το κάνεις;» Προφανώς υπάρχει ζουμί εδώ λοιπόν…
Στην πορεία της συνεδρίας μας αποκαλύπτεται πως ο Δήμος, φοιτητής σε πολύ καλή σχολή του Α.Π.Θ., την οποία σχολή επέλεξε απλώς γιατί μπορούσε, καθυστέρησε κάπως να την τελειώσει, για την ακρίβεια τού πήρε τον διπλάσιο ακριβώς χρόνο. Το αξιοπερίεργο είναι πως οι γονείς του το αντιλήφθηκαν μετά την πάροδο οκτώ ετών και άρχισαν να ανησυχούν, οπότε και αποκάλυψε το μέγεθος της δυσπραγίας του.
Ο λόγος της παρουσίας του όμως είναι πως πριν από τρεις μήνες έπρεπε να διεκπεραιώσει μια απλή γραφειοκρατική υποχρέωση την οποία όμως ανέβαλλε συνεχώς, φυσικά αποκρύπτοντάς το από τους γονείς του συστηματικά. Τελικά έχασε την προθεσμία και αυτοί το ανακάλυψαν και «έπεσαν από τα σύννεφα» για μία ακόμη φορά. Τον ώθησαν λοιπόν να λάβει επαγγελματική βοήθεια, καθώς επίκειται η μετάβασή του σε χώρα της Ευρώπης για τη συνέχιση των σπουδών του.
Γίνεται μάλλον αντιληπτό πως το «πρέπει» του Δήμου είναι εξωγενώς επηρεαζόμενο. Ακόμη και έτσι βέβαια η παρουσία του οποιουδήποτε στην καρέκλα της ψυχοθεραπείας αποτελεί το πρώτο και όχι τόσο αυτονόητο βήμα για την ανάλυση και τη βελτίωση. Για κάποιους η ψυχοθεραπεία μπορεί να φαντάζει πολύ γοητευτική: μιλάς εσύ, για εσένα, αναφέρεις τη δική σου οπτική, περιαυτολογείς εν πάση περιπτώσει και ο θεραπευτής είναι εκεί να ασχοληθεί μαζί σου.
Κάτι σαν spa, ψυχικό spa δηλαδή… Η αλήθεια είναι μάλλον διαφορετική, καθώς η αρχική ευεξία, η οποία εν μέρει οφείλεται και στην ελπίδα άμεσης αντιμετώπισης όσων σε απασχολούν, ακολουθείται από απαιτητικές διαδικασίες, όπου ο θεραπευόμενος θα μιλήσει για καταστάσεις και πράγματα που κι ο ίδιος δεν ξέρει για τον εαυτό του, για ανομολόγητα συναισθήματα, μύχιες σκέψεις, ασυνείδητες επιθυμίες, απίστευτες και «ξένες» φαντασιώσεις. Κάποια από όλα αυτά είναι ενδιαφέροντα, άλλα αποδεικνύονται συχνά ψυχικά ενοχλητικά, οπότε δημιουργούνται και οι αντιστάσεις. Τι είναι αυτό το «φρούτο»; Μία ακόμη εμμονή των ψυχιάτρων;
Το βιβλίο Πώς νιώθεις με αυτό; του Φίλιππου Κουνιάκη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Key Books σε όλα τα βιβλιοπωλεία και στο www.keybooks.gr.
