«Η στιγμή της γέννησης είναι ο μέγιστος βαθμός προθέρμανσης ως προς την αυθόρμητη πράξη της γέννησης μέσα σε ένα καινούργιο περιβάλλον, μέσα στο οποίο (το άτομο) πρέπει να προσαρμοστεί γρήγορα» (Moreno, 1946: 54).
Η προθέρμανση ή αλλιώς το ζέσταμα είναι περισσότερο μια διαδικασία, παρά μια τεχνική. Η διαδικασία της προθέρμανσης συνδέεται άμεσα με τον αυθορμητισμό, όπου αυτός ορίζεται ως μια καινούργια αντίδραση σε μια παλιά κατάσταση και μια επαρκής αντίδραση σε μια νέα κατάσταση.
Όταν σκεφτόμαστε την λέξη προθέρμανση, συνήθως μας έρχεται στο μυαλό ένας αθλητής κι η προετοιμασία που κάνει πριν αγωνιστεί, ώστε να φέρει το σώμα του σε μια τέτοια κατάσταση που να μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτό που θα ακολουθήσει. Επίσης, σκέφτομαι ένα μικρό παιδάκι, το οποίο προσπαθεί να περπατήσει, πόσες φορές δοκιμάζει, σηκώνεται, πέφτει, μέχρι να έρθει η κατάλληλη στιγμή για να μπορέσει να μετατρέψει τα βήματα σε περπάτημα. Μέχρι να έρθει η «κατάλληλη στιγμή», έχει δοκιμάσει πολλές φορές, στην αρχή φοβισμένο, αλλά στη συνέχεια με πείσμα για να τα καταφέρει. Η πολλαπλή δοκιμή, η προετοιμασία, είναι αυτή που μας παρέχει την ασφάλεια και την πεποίθηση ότι τελικά τα καταφέραμε.
Η προθέρμανση, ενώ φαίνεται τόσο φυσική σε μικρότερη ηλικία ή σε κάποιες περιστάσεις (αθλητικές επιδόσεις), σε άλλους τομείς της ενήλικης ζωής δεν λαμβάνεται υπόψη. Αρκετές φορές μεγαλώνοντας, θεωρούμε πως είναι δεδομένο να ανταποκριθούμε σε καταστάσεις που προκύπτουν και πως θα τα καταφέρουμε, χωρίς να υπολογίζουμε τις δυσκολίες και την πίεση που μπορεί να αισθανθούμε. Ξεχνάμε να προετοιμάσουμε τον εαυτό μας, να του προσφέρουμε ένα είδος φροντίδας, ώστε να ανταποκριθεί στο νέο ρόλο που καλείται να παίξει.
Ένας γονιός που χάνει το σύντροφό του, χρειάζεται να φανεί δυνατός για να φροντίσει τα παιδιά του τώρα που είναι μόνος, υπάρχει όμως χώρος και για εκείνον να βιώσει το πένθος του, να προσαρμοστεί στη νέα κατάσταση; Ένας πατέρας χάνει τη δουλειά του και πριν προλάβει να συνειδητοποιήσει τι έγινε καλείται να ψάξει για νέα δουλειά, ώστε να φροντίσει τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας. Μια σκηνοθέτης βραβεύεται και ξαφνικά όλα τα φώτα της δημοσιότητας στέφονται επάνω της, είναι έτοιμη να ανταποκριθεί σε όλη αυτή την τρέλα των μέσων μαζικής ενημέρωσης;
Αλλά και πιο απλά παραδείγματα, καθημερινά, πως θα ανταποκριθώ σε μια συνέντευξη για δουλειά; πως θα διαχειριστώ τη γέννηση του παιδιού μου; πως θα σχετιστώ σε μια νέα σχέση, πως θα αποδεχθώ ότι γερνάω;
Για όλα αυτά, αλλά και για ακόμη χιλιάδες καταστάσεις, χρειάζεται να προετοιμαστούμε, να δοκιμάσουμε, να λειτουργήσουμε με αυθορμητισμό, χωρίς να πιέζουμε και να απαγορεύουμε από τον εαυτό μας να αισθανθεί.
Η δοκιμή πολλές φορές μπορεί να είναι τρομαχτική και φοβιστική, μπορεί να περιλαμβάνει δυσάρεστα συναισθήματα, όμως είναι ο μόνος τρόπος να σχετιστούμε και να συνδεθούμε με αυτό που έρχεται ή με αυτό που επιθυμούμε να έρθει. Να βιώσουμε όσα αυτή η κατάσταση φέρνει μαζί της, να ονειρευτούμε πως θα ήταν αν λειτουργούσαμε με έναν διαφορετικό τρόπο, όχι με αυτό που μάθαμε, που εκπαιδευτήκαμε ή έχουμε συνηθίσει να δρούμε.
Αρκετές φορές από μικρή ηλικία, εκπαιδευτήκαμε να λειτουργούμε με έναν συγκεκριμένο τρόπο ή μας ανάγκασαν οι συνθήκες, για να προφυλαχτούμε / επιβιώσουμε. Για παράδειγμα, να είσαι “το καλό παιδί”, να μη στεναχωρείς τη μαμά γιατί είναι άρρωστη, να είσαι υπάκουο κορίτσι, να είσαι δυνατό αγόρι – να μην κλαις, αλλά και να είσαι επιθετικός γιατί στο σχολείο όλοι σε κοροϊδεύουν, να χρησιμοποιείς χρήματα για να κατακτήσεις όσα επιθυμείς και πολλά άλλα.
Οι συμπεριφορές, στις οποίες εκπαιδευτήκαμε έβγαλαν μέσα μας ρίζες μεγάλες, ίσως δεν ήταν αυτή η πρώτη μας αντίδραση, όμως όταν επαναλαμβανόταν συνέχεια, πως αυτή είναι η επιθυμητή, αποτυπώθηκε και τελικά εγκαταστάθηκε. Έρχεται κάποτε λοιπόν, η στιγμή που κουραστήκαμε, που θέλουμε να αλλάξουμε, που όλα αυτά δεν μας είναι χρήσιμα, όμως δεν ξέρουμε πως.
Ο Moreno, αναφέρει πως υπάρχουν σωματικοί (σωματικές δραστηριότητες), ψυχικοί (αντικείμενα/ άνθρωποι), κοινωνικοί και ψυχοχημικοί (φάρμακα/ ουσίες) κινητήρες που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι ενήλικες για να ξεκινήσουν τη διαδικασία της προθέρμανσης. Οι κινητήρες αυτοί μπορεί να ενεργοποιηθούν από το ίδιο το άτομο ή από έναν εξωτερικό παράγοντα και επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθούν κάποιοι ή συνδυασμός αυτών προκειμένου το άτομο να φτάσει το μέγιστο βαθμό αυθορμητισμού και να προθερμανθεί.
Για παράδειγμα ένα μωρό θηλάζει (σωματικός κινητήρας) και προετοιμάζεται για την πράξη του φαγητού, στην οποία συμβάλλει και η μητέρα (εξωτερικός παράγοντας). Ένας άνεργος παρακολουθεί ένα σεμινάριο αναβάθμισης επαγγελματικών προσόντων και ενισχύει την αυτοπεποίθηση του (ψυχικός κινητήρας), ώστε να πάει πιο αποφασισμένος σε μια συνέντευξη.
Σίγουρα κάποιες αλλαγές μπορούμε να τις κάνουμε μόνοι μας με πολύ προσπάθεια και προθέρμανση, για άλλες χρειαζόμαστε κάποια καθοδήγηση, ώστε να τις επιτύχουμε. Σε κάθε περίπτωση, το να αναλογιζόμαστε που βρισκόμαστε σε αυτή τη φάση της ζωής μας, τι πρόκειται να αντιμετωπίσουμε, αν χρειαζόμαστε προετοιμασία και να αφηνόμαστε να συνδεθούμε με όλα τα συναισθήματα που συνοδεύουν αυτή τη φάση, μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να φέρει.
Το να είμαι σε επαφή με τον εαυτό μου, σημαίνει πως μπορώ να είμαι σε επαφή και με τους γύρω μου και αυτή είναι μια διαδικασία που διαρκεί για όλη μας τη ζωή.
Βιβλιογραφία: Karp M, Holmes P, Tauvon K.B, (2002). Το Ψυχόδραμα: Θεωρία και Πρακτική. Θεσσαλονίκη. University Studio Press.
