Γράφει η Ψυχολόγος Σταυρούλα Σανίδα.
Η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία έχει τις ρίζες της στο έργο του B.F. Skinner, του πατέρα της σύγχρονης συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας. Εκείνη την περίοδο η συμπεριφορική ψυχοθεραπεία λειτούργησε σαν αντίδραση στην παραδοσιακή ψυχαναλυτική θεωρία του Freud, η οποία συνδεόταν ελάχιστα με επιστημονικές αρχές. Ο Skinner κατάφερε να μετατρέψει την ψυχολογία σε επιστήμη της ανθρώπινης συμπεριφοράς και να αλλάξει τη φιλοσοφία της ψυχοθεραπείας. Οι τεχνικές που έχουν μελετηθεί από τον Skinner συνεχίζουν να εφαρμόζονται μέχρι σήμερα στην ψυχοθεραπευτική πρακτική.
Ωστόσο, η θεωρία του Skinner είχε τους περιορισμούς της. Η έρευνά του σχετικά με την ανθρώπινη γλώσσα και τον τρόπο σκέψης δεν κατάφερε να γενικευτεί σε πληθυσμούς με πιο πολύπλοκα ψυχολογικά προβλήματα. Το πεδίο αυτό καλύφθηκε από τον Albert Ellis και τον Aaron T. Beck, οι οποίοι θεωρούνται ιδρυτές της γνωσιακής ψυχοθεραπείας. Ο Ellis και ο Beck, καθώς επίσης οι διάδοχοί τους, άλλαξαν την πρακτική της ψυχοθεραπείας εφαρμόζοντας τεχνικές που στόχευαν στην αλλαγή του περιεχομένου και του τρόπου σκέψης, χωρίς να περιορίζονται μόνο στην έκδηλη συμπεριφορά. Η γνωσιακή και η συμπεριφορική ψυχοθεραπεία συνέχιζαν να αλληλοσυμπληρώνονται τις τελευταίες δεκαετίες.
Η σύγχρονη γνωσιακή – συμπεριφορική ψυχοθεραπεία εμπεριέχει τεχνικές και από τις δύο κατευθύνσεις. Έχει καθιερωθεί ως μια γνωστή και συχνά θεραπεία επιλογής για πολλές διαταραχές, καθώς η αποτελεσματικότητά της στηρίζεται σε πλήθος ερευνών. Έχει βρεθεί αποτελεσματική στη θεραπεία της κατάθλιψης, των αγχωδών διαταραχών, των εξαρτήσεων και πολλών άλλων διαταραχών.
Τα τελευταία 30 χρόνια μελετώνται ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις που ανήκουν στο λεγόμενο τρίτο κύμα της γνωσιακής – συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας. Ανάμεσα σε αυτές τις προσεγγίσεις είναι η θεραπεία της αποδοχής και της δέσμευσης (acceptance and commitment therapy), η διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία (dialectical behavioral therapy), η λειτουργική αναλυτική ψυχοθεραπεία (functional analytic psychotherapy) κλπ.
Οι προσεγγίσεις αυτές έχουν ως υπόβαθρο μια καινοτόμο εκδοχή της παραδοσιακής γνωσιακής – συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας. Ιδιαίτερα στη θεραπεία της αποδοχής και της δέσμευσης δεν δίνεται έμφαση στην αλλαγή των δυσλειτουργικών πεποιθήσεων προκειμένου να μειωθεί το αρνητικό συναίσθημα. Αντιθέτως, ο στόχος είναι να αλλάξει η λειτουργία των προσωπικών μας εμπειριών (σκέψεις, συναισθήματα, αναμνήσεις και σωματικά συμπτώματα), ώστε να σταματήσουν να διεισδύουν στο νου. Με άλλα λόγια, μέσω της αλλαγής της σχέσης μας με αυτές τις προσωπικές εμπειρίες, μπορούμε να απελευθερωθούμε από την απαγκίστρωση από αυτές και να αποκτήσουμε ψυχολογική ευελιξία, ώστε να ζήσουμε σύμφωνα με τις ανάγκες και τις αξίες μας.
Στην προσέγγιση αυτή το άτομο μαθαίνει μέσα από διάφορες τεχνικές (όπως η τεχνική του mindfulness) να αποδεχτεί σκέψεις, συναισθήματα, αναμνήσεις κλπ, δίνοντας τέλος στη διόρθωσή τους. Μέσω του mindfulness, ή αλλιώς της ενσυνειδητότητας, το άτομο μαθαίνει να διευρύνει την παρατηρητικότητά του ζώντας με επίγνωση κάθε στιγμή και χρησιμοποιώντας όλες του τις αισθήσεις σε κάθε δραστηριότητα. Ως αποτέλεσμα, καταφέρνει να εστιάσει με ενσυνείδητη προσοχή στη ζωή του δίχως να παρασύρεται από αρνητική κριτική για τον εαυτό τους, τη ζωή του ή τους άλλους.
Σταυρούλα Σανίδα, M.Sc.
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
http://mental-health.gr/
