Η κατάθλιψη αποτελείται από ένα σύνολο σημείων και συμπτωμάτων, τα οποία περιγράφονται στα διαγνωστικά συστήματα (ICD-10 και DSM-V). Η κατάθλιψη είναι μια διαταραχή που επηρεάζει τη διάθεση του ατόμου και συνοδεύεται συνήθως από μειωμένη ενεργητικότητα και αυξημένη κόπωση.
Το άτομο με κατάθλιψη συνήθως βιώνει αλλαγές στην όρεξη, στο βάρος, στον ύπνο, στον τρόπο όπου βλέπει τον εαυτό του (μειωμένη αυτοεκτίμηση και εμπιστοσύνη), τις σχέσεις του με τους άλλους αλλά και στο πως βιώνει κατα- στάσεις. Το καταθλιπτικό συναίσθημα έχει ένταση, διαρκεί μεγάλο χρονικό διάστημα και οδηγεί σε έκπτωση της λειτουργικότητας του ατόμου σε πολλούς τομείς (Στεφανής et all,1993)
Το γνωστικό μοντέλο
Το γνωστικό μοντέλο αποτελεί συνέχεια και εν μέρει αντικατάσταση του συμπεριφορικού και εξέλιξή του, δίνοντας έμφαση στις γνωσίες οι οποίες μεσολαβούν μεταξύ ερεθίσματος και συμπεριφοράς. Με τον όρο γνωσίες αντιπροσωπεύονται οι ερμηνείες, οι προσδοκίες, αντιλήψεις, πεποιθήσεις, αιτιώδεις αποδόσεις, αναμνήσεις για τον εαυτό μας και για τους άλλους, κάθε κοσμοθεωρία, μ’ άλλα λόγια οποιαδήποτε νοητική απεικόνιση.
Μια τέτοια προσέγγιση αναγνωρίζει τη σημασία των γνωσιακών διεργασιών όπως οι διαδικασίες της σκέψης, οι δηλώσεις του ατόμου για τον ίδιο του τον εαυτό, τα πιστεύω του, οι προσδοκίες για το πώς τα γεγονότα επηρεάζουν τη συμπεριφορά και πάνω σ’ αυτόν τον τομέα εστιάζεται τόσο η κλινική έρευνα όσο και η θεραπευτική παρέμβαση. (Mahoney & Arnkoff, 1978- Meichenbaum, 1977- O’ Leary & Wilson, 1987).
Πολλοί ερευνητές όπως οι Bandura, Meichenbaum, Ellis, Mahoney, Kanfer και Philips έδωσαν έμφαση στο ρόλο του συλλογισμού στη μάθηση, δηλαδή στο ρόλο των συμβολικών διαδικασιών που επιδρούν στη συμπεριφορά. Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές συμπεριφορικές θεωρίες, οι υποκειμενικές ερμηνείες των εμπειριών αποτελούν στόχο προς τροποποίηση.
Γίνε καλύτερος Θεραπευτής/τρια με το ΑCADEMY Επιμορφωτικό Σεμινάριο: «Ο Ίρβιν Γιάλομ και η Τέχνη της Ψυχοθεραπείας»
Γνωστική θεωρία και θεραπειά της κατάθλιψης με το μοντέλο του Aaron Beck
Ίσως η πιο δημοφιλής από τις γνωσιακές-συμπεριφορικές προσεγγίσεις για τη κατάθλιψη είναι αυτή του Aaron Beck (Beck, Rush, Shaw, Emery, 1979). Σύμφωνα με τη θεωρία του Beck στο καταθλιπτικό ασθενή διαταράσσεται η σκέψη τόσο στο περιεχόμενο της (καταθλιπτική τριάδα) όσο και στη λειτουργία μέσω των διεργαστικών λαθών αλλά και στη δομή της μέσω της ενεργοποίησης των καταθλιπτογόνων σχημάτων.
Η σκέψη στο περιεχόμενο της εμφανίζει τη καταθλιπτική τριάδα μέσα από την οποία ο ασθενής αντιλαμβάνεται και θεωρεί αρνητικά τον εαυτό του, το κόσμο γύρω του και το μέλλον. Τον εαυτό του τον βλέπει σαν ένα ανεπαρκές άτομο, ανάξιο, ανεπιθύμητο και ελαττωματικό σε όλους τους τομείς, κοινωνικό, διανοητικό, ψυχολογικό και ηθικό.
Τον κόσμο γύρω του τον αντιμετωπίζει ως ιδιαίτερα απαιτητικό και απορριπτικό προς αυτόν κάτι που τον απογοητεύει και του αποστερεί τη πηγή άντλησης ευχαρίστησης από το κόσμο γύρω του. Αυτό επιπρόσθετα λειτουργεί ως φαύλος κύκλος αφού η κοινωνική του απόσυρση εκλαμβάνεται πολλές φορές και από τους γύρω του ως απόρριψη με αποτέλεσμα να απομακρύνονται και να διευρύνεται το χάσμα μεταξύ αυτών και του ασθενούς.
Τέλος, ο ασθενής έχοντας και τα προηγούμενα δεδομένα δεν μπορεί παρά να βλέπει το μέλλον του ευχάριστο, χωρίς εναλλακτικές λύσεις και μάταιη η προσπάθεια για ανατροπή των δεδομένων αλλά και την δικιά επιβίωση. Η διαταραχή της λειτουργίας της σκέψης εμφανίζεται μέσω των διεργασικών λαθών και προκύπτει μέσα από την αρνητική προκατάληψη και επεξεργασία των εμπειριών.
Ο Beck περιγράφει ως διεργασικά λάθη την επιλεκτική μνήμη και προσοχή στις αρνητικές πλευρές των εμπειριών, την Υπεργενίκευση των αρνητικών συνεπειών μετά από αρνητικά γεγονότα τη διπολική σκέψη, μέσα από την οποία ο ασθενής τα βλέπει όλα «μαύρα» χωρίς την ύπαρξη ενδιάμεσων καταστάσεων. Μέσα από το νοητικό φίλτρο το γνωσιακό όργανο επικεντρώνεται σε μια αρνητική λεπτομέρεια που χρωματίζει και προδιαθέτει το περιεχόμενο του σε αρνητικές σκέψεις.
Υποτιμά και παραγνωρίζει τα θετικά και επιμένει πως είναι ασήμαντα. Εύκολα προβαίνει σε αυθαίρετα συμπεράσματα τα οποία δεν στοιχειοθετούνται και προοιωνίζουν μελλοντικά αρνητικά γεγονότα ή διαιώνιση των παρόντων.
Με τη μεγιστοποίηση ή ελαχιστοποίηση ο ασθενής υπερτιμά αρνητικά γεγονότα και υποτιμά θετικά αλλά μπορεί και να μεγιστοποιεί σωματικά ενοχλήματα με αποτέλεσμα υποχονδριακές αιτιάσεις. Με τη συναισθηματική συλλογιστική ο ασθενής θεωρεί ότι τα συναισθήματα του απεικονίζουν και αντανακλούν τη πραγματικότητα.
Τα πρέπει στα οποία υποβάλλει τον εαυτό του τον οδηγούν σε ενοχές για τον εαυτό του και οργή για τους άλλους. Με την εσφαλμένη πληροφόρηση ο ασθενής προσκολλάται σε αρνητικές θεωρήσεις για τη πραγματικότητα χωρίς να μπορεί να διαπραγματευθεί βάση γεγονότων. Τέλος, με τη προσωποποίηση η έκβαση ενός – αρνητικού συνήθως – γεγονότος αποδίδεται ολοκληρωτικά στον ίδιο ενώ παραγνωρίζει τυχόν τη συνεισφορά άλλων σ ́ αυτό.
Γίνε καλύτερος Θεραπευτής/τρια με το ΑCADEMY Επιμορφωτικό Σεμινάριο: «Αξιολόγηση και Παρέμβαση με Αυτοκτονικούς Θεραπευόμενους»
Για την αναζήτηση των παραπάνω χρησιμοποιούνται τόσο η οριζόντια όσο και η κάθετη διερεύνηση. Η οριζόντια διερεύνηση χαρακτηρίζεται από συλλογή των αυτόματων σκέψεων υπό μορφών ημερολογίου το οποίο κρατά ο ασθενής και καταγράφει συμβάντα, σκέψεις και συναισθήματα.
Σε δεύτερο επίπεδο διενεργείται η κάθετη διερεύνηση η οποία αποσκοπεί στην αποκάλυψη των σχημάτων: Ο σκοπός της θεραπείας είναι η αναδόμηση των παραμορφωμένων στάσεων και των παράλογων πεποιθήσεων. Η βασική τεχνική που χρησιμοποιείται είναι η γνωστική αναδόμηση σύμφωνα με την οποία το άτομο καθοδηγείται προκειμένου να αντιληφθεί και να αντικαταστήσει τις δυσλειτουργικές πεποιθήσεις για τον εαυτό του.
Χρησιμοποιούνται τρεις βασικές μέθοδοι γνωστικής προσέγγισης:
1. Η ορθολογιστική (βασίζεται σε δεδομένα). Στην ορθολογιστική προσέγγιση ο ασθενής καλείται να στηρίξει με δεδομένα την αντίληψη που έχει για τη πραγματικότητα.
2. Η νοοκατασκευαστική (εύρεση-διερεύνηση εναλλακτικών ερμηνειών). Στην νοοκατασκευαστική προσέγγιση διερευνούνται εναλλακτικές ερμηνείες των δηλώσεων του ασθενούς.
3. Η πραγματιστική (αναζήτηση πραγματικών συνεπειών των γεγονότων). Στην πραγματιστική προσέγγιση γίνεται αναζήτηση των πραγματικών συνεπειών των γεγονότων (αποκαταστροφική).
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
