Ένα πολύτιμο εργαλείο στα χέρια των επαγγελματιών ψυχικής υγείας, είναι η βιοενεργειακή σωματική ψυχοθεραπεία και χαρακτηρανάλυση (οργονοθεραπεία), όπως την εισήγαγε και τη διαμόρφωσε ο μαθητής του Φρόιντ, ψυχίατρος Βίλχελμ Ράιχ.
Η βιοενεργειακή σωματική ψυχοθεραπεία και χαρακτηρανάλυση είναι μια ολοκληρωμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη ψυχοθεραπευτική τεχνική που αντιμετωπίζει αποτελεσματικά όλες τις ψυχικές και ψυχοσωματικές (βιοπαθητικές) διαταραχές, χωρίς να είναι πάντα απαραίτητη η χρήση των ψυχοδραστικών φαρμακευτικών ουσιών, δηλαδή των λεγόμενων ψυχοφαρμάκων.
Βασίζεται στην τεχνική της ανάλυσης του χαρακτήρα (χαρακτηρανάλυση) και στη βιοφυσική εργασία, δηλαδή στη μυϊκή επεξεργασία των εντάσεων και μυϊκών ακαμψιών του σώματος, οι οποίες δεσμεύουν και καταστέλλουν τις συγκινήσεις, επιτρέποντας έτσι τη βίωση, συνειδητοποίηση και λυτρωτική έκφρασή τους.
Απαραίτητη προϋπόθεση της θεραπείας αποτελεί η εδραίωση συναισθηματικής επαφής του ψυχοθεραπευτή με τον θεραπευόμενο (οργονοτική επαφή) στο πλαίσιο μιας θεραπευτικής σχέσης, κατά την οποία οι άμυνες, οι ανάγκες, οι αναστολές και οι ματαιώσεις του δεύτερου, κατανοούνται και γίνονται πλήρως αποδεκτές από τον πρώτο.
Στόχος της θεραπείας είναι η βαθμιαία αποδόμηση των ψυχικών αντιστάσεων και αμυνών, δηλαδή της ψυχικής θωράκισης, όσο και των χρόνιων μυϊκών σπασμών, δηλαδή της μυϊκής ή σωματικής θωράκισης. Η ανάπτυξη της θωράκισης, η οποία προκαλείται από τη συστηματική ματαίωση των συναισθηματικών αναγκών των παιδιών στα πρώτα 4-5 χρόνια της ψυχικής τους ανάπτυξης, έχει ως τελικό αποτέλεσμα τη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους (χαρακτηροδομή), δηλαδή του ιδιαίτερου τύπου της νεύρωσής τους.
Η θωράκιση στη συνέχεια εδραιώνεται με τον φόβο της τιμωρίας και την ενοχή που ενσταλάσσεται στα παιδιά και ο ρόλος της είναι «προστατευτικός» απέναντι στο άγχος και τον ψυχικό πόνο. Με τη βιοενεργειακή σωματική ψυχοθεραπεία και χαρακτηρανάλυση (οργονοθεραπεία) η θωράκιση και οι παθολογικές (νευρωτικές) στάσεις και συμπεριφορές του χαρακτήρα, που εμποδίζουν τη συγκρότηση και υγιή λειτουργικότητα του οργανισμού, γίνονται συνειδητές και αποδομούνται.
Κατά τη σταδιακή χαλάρωση και απομάκρυνση της σωματικής και ψυχικής θωράκισης —που γίνεται πάντα με σεβασμό στις ιδιαιτερότητες, στις ανάγκες και στις δυνατότητες του κάθε ανθρώπου— αναδύονται πρώιμες μνήμες τραυματικών εμπειριών και μαζί τους τα οδυνηρά, και γι’ αυτό απωθημένα, συναισθήματα που προκάλεσαν. Η εμφάνιση αυτών των ασυνείδητων μέχρι τότε συγκινήσεων και η ελεύθερη έκφραση και εκφόρτισή τους βιώνονται λυτρωτικά και επιφέρουν βαθιά ανακούφιση.
Σταδιακά αναπτύσσεται μια νέα αίσθηση του εαυτού και του περιβάλλοντος, που την χαρακτηρίζει η ολοκληρωμένη αντίληψη και η βιωματική συνειδητοποίηση της εσωτερικής και εξωτερικής πραγματικότητας. Βαθμιαία ο θεραπευόμενος οδηγείται στην αποδόμηση και κατάρρευση των νευρωτικών συμπεριφορών, στο ξεπέρασμα των ενδοψυχικών συγκρούσεων και στην εδραίωση μιας υγιούς λειτουργικότητας που βιώνεται ηδονικά.
Έτσι κατορθώνει να βρίσκεται σε επαφή με τον εαυτό του και τα συναισθήματά του, να αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα όπως ακριβώς είναι, δηλαδή χωρίς προβολές και διαστρεβλώσεις, και να ανταποκρίνεται ώριμα στο περιβάλλον του με έναν υπεύθυνο, υγιή, συναισθηματικά ανεξάρτητο και αποτελεσματικό τρόπο.
Διαβάστε σχετικά: 10 λόγοι για να ξεκινήσεις Ψυχοθεραπεία σήμερα
Πού ενδείκνυται και εφαρμόζεται
Η παγίωση της θωράκισης διαταράσσει τον αυθόρμητο βιοενεργειακό παλμό του οργανισμού με αποτέλεσμα την εμφάνιση χρόνιων ψυχικών και σωματικών δυσλειτουργιών που ονομάζονται βιοπάθειες. Με τη μεθοδική αποδυνάμωση και εξάλειψη της ψυχικής και σωματικής θωράκισης η Βιοενεργειακή Σωματική Ψυχοθεραπεία και Χαρακτηρανάλυση έχει πολύ καλά αποτελέσματα σε όλες τις ψυχικές βιοπάθειες και σε ένα ευρύ φάσμα σωματικών βιοπαθειών, που καλύπτουν όλο τον χώρο της κλινικής παθολογίας.
- σε ψυχικές βιοπάθειες:
— αγχώδεις συνδρομές και κρίσεις πανικού
— διαταραχές συμπεριφοράς και προσωπικότητας
— ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή και εμμονές (ιδεοληψίες)
— διαταραχές της διάθεσης: κατάθλιψη, μανιακή και υπομανιακή συμπεριφορά, διπολική διαταραχή (μανιοκατάθλιψη), κ.λπ.
— σχιζοφρένεια και άλλες ψυχώσεις
— διαταραχές στην πρόσληψη τροφής (νευρογενής ανορεξία, βουλιμία)
— διαταραχές της σεξουαλικής ταυτότητας, σεξουαλικές δυσλειτουργίες (διαταραχές στύσης, ψυχρότητα) και σεξουαλικές παρεκτροπές
- στην πρόληψη της πρώιμης θωράκισης στα νεογέννητα και τα νήπια
- σε καθημερινά ζητήματα ανατροφής και διαπαιδαγώγησης σε όλες τις φάσεις της ανάπτυξης και της εξέλιξης των παιδιών
- σε παιδιά και εφήβους με προβλήματα συμπεριφοράς και επικοινωνίας, με δυσκολίες προσαρμογής στο σχολικό περιβάλλον και στην εκπαιδευτική διαδικασία της μάθησης, με υπερκινητικότητα και ελλειμματική προσοχή
- σε ζευγάρια, οικογένειες ή ομάδες που επιθυμούν να βελτιώσουν την επικοινωνία και την αλληλοκατανόησή τους και σε περιόδους συγκρούσεων και έντασης
- Η βιοενεργειακή σωματική ψυχοθεραπεία και χαρακτηρανάλυση (οργονοθεραπεία) μπορεί επίσης να δράσει από ανακουφιστικά έως και θεραπευτικά, απομακρύνοντας τη θωράκιση και αποκαθιστώντας τον αυθόρμητο βιοενεργειακό παλμό, σε ένα ευρύ φάσμα σωματικών βιοπαθειών:
— δερματικές και ρινικές αλλεργίες, βρογχικό άσθμα
— πονοκέφαλοι και ημικρανίες
— γαστρίτιδες, οισοφαγίτιδες, γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση και γαστρικά ή δωδεκαδακτυλικά έλκη
— χρόνια δυσκοιλιότητα και σπαστική ή ελκώδης κολίτιδα
— αρθρίτιδες και ρευματισμοί, αυτοάνοσα νοσήματα, νόσοι του κολλαγόνου
— σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ, υπερ- ή υπο-θυρεοειδισμός, παχυσαρκία
— σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών, διαταραχές περιόδου, αμηνόρροια, ενδομητρίωση και ινομυώματα
— ισχαιμική καρδιοπάθεια, συμπαθητικοτονικές διαταραχές του καρδιακού ρυθμού και ιδιοπαθής αρτηριακή υπέρταση
— ιδιοπαθής επιληψία, σκλήρυνση κατά πλάκας
— περιπτώσεις καρκινωματώδους συρρίκνωσης
Ο ψυχοθεραπευτής που ασκεί τη βιοενεργειακή σωματική ψυχοθεραπεία και χαρακτηρανάλυση (οργονοθεραπεία) με τις παρεμβάσεις του παίζει καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη των βιοπαθειών, αποτρέποντας την παγίωση της πρώιμης θωράκισης στα νεογέννητα και τα νήπια.
Γνωρίζοντας τις βαθύτερες συγκινησιακές ανάγκες των παιδιών, όπως αυτές διαμορφώνονται σε κάθε εξελικτική τους φάση και ηλικία, και εδραιώνοντας συναισθηματική επαφή μαζί τους, συμβουλεύει τους γονείς σε όλα τα πρακτικά και καθημερινά θέματα της ανατροφής τους, όπως ο θηλασμός και ο απογαλακτισμός, η αγωγή τουαλέτας για τον έλεγχο των σφιγκτήρων, η σχολική προσαρμογή και η μάθηση, η συμπεριφορά στο σπίτι και οι κοινωνικές συναναστροφές.
Ο ρόλος του μπορεί να είναι καταλυτικός στα κρίσιμα, και πολλές φορές εκρηκτικά, προβλήματα ακραίας συμπεριφοράς των εφήβων κατά τη μεταβατική φάση της ζωής τους προς την ωριμότητα, την ανεξαρτησία και τη συγκινησιακή τους ενηλικίωση.
Η συμβουλευτική ψυχοθεραπευτική παρέμβαση σε ζευγάρια, οικογένειες ή ομάδες σε συνδυασμό με την ατομική βιοενεργειακή σωματική ψυχοθεραπεία και χαρακτηρανάλυση βελτιώνει την ικανότητα κατανόησης και αποδοχής του άλλου, τη δυνατότητα αμοιβαίας επικοινωνίας και συναισθηματικής επαφής, ώστε να ζει κανείς μια περισσότερο ισορροπημένη, συναισθηματικά υγιή και ευτυχισμένη ζωή, απελευθερώνοντας το δυναμικό του, εκφράζοντας τις ιδιαίτερες ικανότητές του και πραγματοποιώντας τα όνειρά του.
Διαβάστε σχετικά: Ψυχοθεραπεία: πρώτο ραντεβού
Η τεχνική της βιοενεργειακής σωματικής ψυχοθεραπείας και χαρακτηρανάλυσης (οργονοθεραπείας) θεμελιώθηκε και εξελίχθηκε από τον ψυχίατρο και φυσικό ερευνητή Βίλχελμ Ράιχ (1897-1957) στη διάρκεια της τριανταπεντάχρονης, πρωτοποριακής επιστημονικής του αναζήτησης. Ο Ράιχ υπήρξε εκλεκτός μαθητής του Φρόιντ και ενεργό μέλος του ψυχαναλυτικού κινήματος στη δεκαετία του 1920.
Διετέλεσε υποδιευθυντής της Ψυχαναλυτικής Πολυκλινικής στη Βιέννη μεταξύ 1928-1930 και διευθυντής του Τεχνικού Σεμιναρίου Ψυχαναλυτικής Θεραπείας του ίδιου ιδρύματος. Σύντομα οι κλινικές του παρατηρήσεις τον έφεραν σε σύγκρουση με τις θεωρητικές προσεγγίσεις του δασκάλου του και το ψυχαναλυτικό κατεστημένο της εποχής. Η ρήξη ήταν αναπόφευκτη και ο Ράιχ αποχώρησε επίσημα από το ψυχαναλυτικό κίνημα το 1934.
Αποκάλυψε τη σεξουαλική λίμναση και τη σημασία της στη γένεση των νευρώσεων· διατύπωσε τη θεωρία του οργασμού και αναγνώρισε την ύπαρξη της θωράκισης και τον τρόπο συγκρότησής της στον οργανισμό· εισήγαγε στην ψυχαναλυτική σκέψη την έννοια του χαρακτήρα, προσδιόρισε τις συνθήκες διαμόρφωσής του και, αποκαλύπτοντας τέλος την αντίσταση που προβάλλει στην πρόοδο της θεραπείας, θεμελίωσε την τεχνική της χαρακτηρανάλυσης (1920-1930).
Κατέδειξε εργαστηριακά την επίδραση της θωράκισης στη νευροφυτική λειτουργικότητα και στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και ανακάλυψε τεχνικές αντιμετώπισης της σωματικής θωράκισης (χαρακτηραναλυτική νευροφυτοθεραπεία, 1933-1939).
Θεωρώντας ότι ανακάλυψε και απέδειξε πειραματικά την ύπαρξη της οργόνης (1939-1940), ενός συμπαντικού και πρωταρχικού ενεργειακού υποστρώματος —το οποίο ταύτισε με τη βιολογική ενέργεια (βιοενέργεια) του οργανισμού— μετονόμασε τη θεραπευτική του τεχνική σε οργονοθεραπεία (βιοενεργειακή σωματική ψυχοθεραπεία και χαρακτηρανάλυση).
Βιβλιογραφία
- Βίλχελμ Ράιχ, Η λειτουργία του οργασμού - Η ανακάλυψη της οργόνης, τόμος 1, σελ. 496, Αθήνα 2015, εκδ. ΡΕΩ
- Βίλχελμ Ράιχ, Η ανάλυση του χαρακτήρα (3 τόμοι), Αθήνα 2013, εκδ. Καστανιώτη
- Μόρτον Χέρσκοβιτς, DΟ, Συγκινησιακή θωράκιση, σελ. 304, Αθήνα 2018, εκδ. ΡΕΩ
- Elsworth F. Baker, Man in the trap, pp 354, Princeton, New Jersey 2000, The American College of Orgonomy Press
Συγγραφέας: Νάσος Τεόπουλος, ψυχίατρος - ψυχοθεραπευτής, ιδρυτικό μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Οργονομίας, μέλος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας και της European Association for Body Psychotherapy
