Μαργαρίτα Οικονομάκου

Η θεραπευτικη σημασία των ασήμαντων παιδικών αναμνήσεων

Η θεραπευτικη σημασία των ασήμαντων παιδικών αναμνήσεων

άτομο θυμάται ασήμαντες παιδικές αναμνήσεις

Σύμφωνα με τον  Adler, στην πρώτη μνήμη που αναφέρεται από το θεραπευόμενο πρέπει να δίνεται πολύ μεγάλη σημασία γιατί μερικές φορές εκεί βρίσκεται η πραγματική αιτία της δυσφορίας του.


Στην ζωή όλων των ανθρώπων, υπάρχουν αναμνήσεις, συνδεδεμένες με συναισθήματα, αισθήσεις, ακόμα και εικόνες και είναι επενδεδυμένες με την προσωπική τους εμπειρία, η οποία και τις καθορίζει. Υπάρχουν πολλών ειδών αναμνήσεις: Ευχάριστες, δυσάρεστες, τραυματικές, και πολλές από αυτές τις αναβιώνουμε στο παρόν, είτε με θετικό είτε με αρνητικό τρόπο.

Όταν βρισκόμαστε σε θεραπεία, συνήθως μιλάμε για πράγματα και καταστάσεις που μας απασχολούν, χρησιμοποιώντας τον μηχανισμό της μνημονικής ανάκλησης: Λόγω της οικονομίας του νου, μιας λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου να αποθηκεύει επιλεκτικά στην μνήμη τα σημαντικότερα στοιχεία μιας ανάμνησης, η αποθήκευση των αναμνήσεων θα γίνει τμηματικά, σαν καρέ από μια ταινία.

Στην πραγματικότητα δεν έχουμε την ικανότητα να θυμόμαστε τα πάντα από μια σκηνή που έχουμε ζήσει, όποτε «πετάμε» τις άχρηστες πληροφορίες, όπως για παράδειγμα το χρώμα ενός τοίχου, τα διακοσμητικά στοιχεία σε ένα δωμάτιο, ή τις καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν.

Μπορεί να θυμόμαστε τα συναισθήματα που νιώσαμε ανακαλώντας μια επώδυνη ανάμνηση, αλλά να μην μπορούμε να θυμηθούμε τι χρώμα μπλούζα φορούσαμε ή το πως είμασταν ντυμένοι. Με αυτόν τον τρόπο, αυτά τα «καρέ» μνήμης που έχουν αποθηκευτεί, είναι τμηματικά και δεν περιέχουν όλες τις ακριβείς πληροφορίες.

Όταν λοιπόν φέρνουμε στο μυαλό μας η διηγούμαστε μια ανάμνηση, ουσιαστικά στην προσπάθεια μας να την ανακτήσουμε, συμπληρώνουμε κάθε φορά τα στοιχεία που λείπουν, ανάλογα με την ψυχική μας κατάσταση. Όπως είναι κατανοητό, πολλές φορές η πραγματική ανάμνηση δεν είναι όπως η αρχική, αλλά είναι χρωματισμένη με τα στοιχεία της εμπειρίας. Αυτός είναι ο λόγος που «ωραιοποιούμε» νοσταλγικές αναμνήσεις, ή που όταν δούμε ένα βίντεο από την παιδική μας ηλικία η τα σχολικά χρόνια, παρατηρούμε μικρές λεπτομέρειες λέγοντας  «δεν το θυμόμουν αυτό» ή «το είχα ξεχάσει».

Η αυτοβιογραφική μας μνήμη λοιπόν, είναι κατά κάποιο τρόπο «ελαττωματική» ή τουλάχιστον φιλτραρισμένη από τον τρόπο που βιώνουμε το παρόν.

Στην θεραπεία λοιπόν πολλές φορές ανακαλούμε αναμνήσεις, είτε επειδή προκύπτει από τη συζήτηση, είτε επειδή μέρος της θεραπείας είναι να «ανασύρουμε» κάποιες από αυτές. Συνήθως οι αναμνήσεις παίζουν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην θεραπευτική διαδικασία, διότι λειτουργούν πολυεπίπεδα και μέσω αυτών επιτυγχάνονται σημαντικά θεραπευτικά βήματα.

Ας μην ξεχνάμε ποσό σημαντικές είναι οι αναμνήσεις για παράδειγμα, σε έναν ασθενή με μετατραυματική διαταραχή, ο οποίος λόγω της έκθεσης του σε μια επικίνδυνη κατάσταση, βιώνει δυσάρεστα συμπτώματα μόνο με το να θυμηθεί μια εικόνα. Στις αναμνήσεις ανακαλούνται επιπλέον αισθήσεις, συναισθήματα, ακόμη και μυρωδιές (πολλοί άνθρωποι που επιβίωσαν από πυρκαγιές, έχουν αναφέρει πως κάθε φορά που σκεφτόντουσαν  τη σκηνή, τους ερχόταν μια έντονη μυρωδιά από καμένο υλικό).

Οι αναμνήσεις επίσης, βοηθούν τον θεραπευτή να μας γνωρίσει καλύτερα, και να καταλάβει τις συναισθηματικές μας αντιδράσεις σε μια κατάσταση, ώστε να μας βοηθήσει να τις διαχειριστούμε καλύτερα και να αναπτύξουμε μηχανισμούς πιο λειτουργικούς στη ζωή μας.

Επίσης, είναι γνωστό πως όταν αφηγούμαστε μια δυσάρεστη ανάμνηση, υπάρχουν διακοπές στην αφήγηση, καθώς και κενά που αφορούν μεγάλο κομμάτι της, πράγμα το οποίο οφείλεται στην απώθηση, έναν μηχανισμό που μας προστατεύει από τον ψυχικό πόνο.

Σε ένα ασφαλές περιβάλλον, όπως αυτό του θεραπευτικού setting, καλούμαστε να αφηγηθούμε την προσωπική μας ιστορία, που ίσως δεν  έχουμε αφηγηθεί σε κανέναν. Η σύνθεση της ιστορίας μας, που ξεκινάει από τα παιδικά χρόνια, μας επιτρέπει να ξαναφτιάξουμε το «παζλ» των αναμνήσεων, και να αποκτήσουμε πρόσβαση στο υποσυνείδητο μας, όπου κρύβονται κάποιες ξεχασμένες πληροφορίες.

Με τη βοήθεια του θεραπευτή επομένως, θα κάνουμε την απαραίτητη «βουτιά», σε ένα προστατευμένο και απόλυτα ασφαλές περιβάλλον, στο οποίο θα μιλήσουμε ίσως για πράγματα που εμπεριέχουν ντροπή, ενοχή, και θα είναι χρωματισμένα με ψυχικό πόνο. Υπάρχουν ασθενείς που κατά τη διάρκεια της θεραπείας μιλούν για πρώτη φορά σε κάποιον για μια συγκεκριμένη εμπειρία, και η θεραπευτικη κάθαρση που πολλές φορές θα επέλθει είναι μείζονος σημασίας για εκείνους.

Σύμφωνα  με το ψυχοδυναμικό μοντέλο θεραπείας, μπορούμε λοιπόν να κατανοήσουμε την ερμηνεία της ανάμνησης από το θεραπευτή ή και τον ίδιο τον θεραπευόμενο ως μια προσπάθεια να κατανοήσουμε το κρυμμένο η απωθημένο νόημα της.

Στη ψυχοδιαγνωστική, τα μέσα ερμηνείας φθάνουν στις κρυφές έννοιες που περιέχονται στις αναμνήσεις. Σύνθεση και ερμηνεία στη θεραπεία, σημαίνει αποκάλυψη, αποκωδικοποίηση και κατανόηση  του περιεχομένου της "γλώσσας του ασυνείδητου".

Με την πιο κοινή έννοια  σημαίνει να καταστεί σαφές και κατανοητό τι είναι ή φαίνεται σκοτεινό και ακατανόητο. Κατά συνέπεια, η ερμηνεία γίνεται η πράξη ή ο τρόπος διερμηνείας.

Οι ασήμαντες αναμνήσεις

Ο Alfred Adler, ιδρυτής της Ατομικής ψυχολογίας, ορίζει τις πρώιμες παιδικές αναμνήσεις ως «πρωτότυπα τρόπου ζωής», υπό την έννοια ότι παρουσιάζουν, εκτός από τον πρωταρχικό σκοπό του ατόμου, τα χαρακτηριστικά που μας συνοδεύουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής μας.

Σύμφωνα με τον Pagani ( ο οποίος θεωρείται από τους μεγαλύτερους μελετητές του Adler) Για να αποκτήσει ο θεραπευτής  περισσότερες πληροφορίες για τον τρόπο ζωής του ασθενούς, είναι απαραίτητο να προχωρήσει διαδοχικά στη διερεύνηση των πρώιμων αναμνήσεων της παιδικής ηλικίας, μια τεχνική που, αν χρησιμοποιηθεί σωστά, καθιστά μια  πραγματική  προβολική δοκιμασία.

Η σχολή της Ατομικής Ψυχολογίας έχει κάποιες διαφορές από την κλασική ψυχανάλυση σε αυτόν τον τομέα: αν η ψυχανάλυση θεωρεί τις παιδικές αναμνήσεις μόνο ως μνήμες που προσπαθούν να "κρύψουν" κάτι, καταπιέζοντας στο ασυνείδητο το περιεχόμενο που είναι  σεξουαλικής φύσεως, στην Ατομική Ψυχολογία, τα χαρακτηριστικά και οι λεπτομέρειες που βρίσκονται στις παιδικές συνειδητές αναμνήσεις αποκαλύπτουν τα βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου.

Η αποκωδικοποίηση των πρώτων αναμνήσεων χρησιμοποιεί, στην πραγματικότητα, το ίδιο αναλογικό-διαισθητικό μοντέλο που πρότεινε ο Alfred Adler και για την ερμηνεία των ονείρων. Αυτή η μεθοδολογία αξιολογεί τη δομή μιας παλιάς παιδικής μνήμης με τον ίδιο τρόπο όπως μια αλληγορική δομή, ακριβώς όπως το περιεχόμενο του ονείρου θεωρείται πάντοτε από τον Adler ως αλληγορικό.

Τόσο η αφήγηση μιας ανάμνησης όσο και η ονειρική γλώσσα, που δεν μπορούν να εκφραστούν μέσα από έννοιες, κωδικοποιούνται σε μεταφορές και αλληγορίες ικανές να παρέχουν συμβολική κάλυψη σε συναισθηματικά ή αντικρουόμενα περιεχόμενα. Ο θεραπευτής, καλείται να παρέχει την ερμηνεία και την κατανόηση των συμβόλων που διατηρούν τους οικείους και αδιαμφισβήτητους στόχους του ασθενούς.

Η τεχνική της ανάκλησης

Η εξερεύνηση των αναμνήσεων της πρώιμης παιδικής ηλικίας είναι μία από τις λίγες ψυχοδιαγνωστικές στιγμές για τις οποίες η Σχολή Ατομικής Ψυχολογίας έχει διατυπώσει ακριβείς κανόνες. Οι κανόνες καθοδήγησης, περισσότερο από τον Adler, έχουν επισημοποιηθεί από ορισμένους από τους οπαδούς του (Mosak, Canziani - Masi κ.λπ.).

Η τεχνική που χρησιμοποιείται από τον θεραπευτή είναι η εξής: ζητείται από τον ασθενή να επιστρέψει  στις ημέρες της παιδικής του ηλικίας και να αναφέρει μία ή περισσότερες αναμνήσεις, όπως αυτή του έρχεται στο νου καθώς και τις εντυπώσεις και τα αισθήματα του σχετικά με την ανάμνηση.

Πιο συγκεκριμένα, ο θεραπευτής θα ζητήσει η ανάμνηση να είναι όσο πιο συνηθισμένη γίνεται, και όχι μια σημαντική ημέρα (όπως μια μέρα αποφοίτησης η μια μέρα που ο ασθενής κέρδισε ένα βραβείο). Θα μπορούσε ίσως να είναι μια ημέρα από τη ζωή στο σπίτι, ή την καθημερινότητα, χωρίς ιδιαίτερη σημασία.

 

Σύμφωνα με τον  Adler, στην πρώτη μνήμη που αναφέρθηκε από το θεραπευόμενο πρέπει να δίνεται πολύ μεγάλη σημασία γιατί μερικές φορές εκεί βρίσκεται η πραγματική αιτία της δυσφορίας του.

 

Η εσωτερική σύγκρουση που συνήθως γεννάει το σύμπτωμα, μπορεί να κρύβεται επομένως σε μια φαινομενικά απλή ανάμνηση, κάτι που δίνει ένα κλειδί ανάγνωσης στο θεραπευτή και συνιστά ένα εργαλείο ανεκτίμητης θεραπευτικής αξίας.

Για ψυχοδιαγνωστικούς σκοπούς, οι πρώτες αναμνήσεις από την παιδική ηλικία πρέπει να έχουν τα εξής χαρακτηριστικά:

  • Να είναι αληθινές αναμνήσεις και όχι σχέσεις, να είναι δηλαδή εμπειρίες ενός και μοναδικού γεγονότος, που να μπορεί να προσδιοριστεί  στο χώρο και το χρόνο.
  • Να είναι ορατές: ο θεραπευομενος, με τα μάτια κλειστά, θα πρέπει να μπορεί να ξαναζήσει τη σκηνή που μόλις αναφέρθηκε.
  • Να αφορούν τις ασήμαντες περιστάσεις της ζωής, αποφεύγοντας, ει δυνατόν, τα επεισόδια που αφορούν έκτακτα γεγονότα, όπως είναι οι πόλεμοι, οι σεισμοί, οι μεγάλες καταστροφές.
  • Να τοποθετηθούν σε ένα συγκεκριμένο χρονολογικό χώρο: τα πρώτα οκτώ χρόνια ζωής του ατόμου.

Η αποκωδικοποίηση των πρώτων αναμνήσεων χρησιμοποιεί, στην πραγματικότητα, το ίδιο αναλογικό-διαισθητικό μοντέλο που πρότεινε ο Alfred Adler και για την ερμηνεία των ονείρων.

 

Αυτή η μεθοδολογία αξιολογεί τη δομή μιας μνήμης με τον ίδιο τρόπο όπως μια αλληγορική δομή, ακριβώς όπως το περιεχόμενο του ονείρου θεωρείται πάντοτε από τον Adler ως αλληγορικό. Τόσο η αφήγηση μιας ανάμνησης όσο και η ονειρική γλώσσα, που δεν μπορούν να εκφραστούν μέσα από έννοιες, κωδικοποιούνται σε μεταφορές και αλληγορίες.


Βιβλιογραφία:

  • CANZIANI, G., MASI, F. (1979), Significato dei primi ricordi infantili: loro importanza nella diagnosi e nella psicoterapia con particolare riguardo all'età evolutiva, Riv. Psicol. Indiv., 11: 15-34.
  • PAGANI, P. L. (1996), Il caso della signora B. – Dialoghi adleriani, Quaderni della Rivista di Psicologia Individuale, Milano, p. 13.
  • PAGANI, P. L. (2003), Piccolo lessico adleriano, Istituto Alfred Adler di Milano
  • ADLER, A. (1933), Der Sinn des Lebens, tr. it. Il senso della vita, De Agostini, Novara 1990, p. 154. 

*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*

2. banner diafhmishs mypsychologist koino

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Διαβαστε ακομη

Βρείτε μας στα...