Πολύ συχνά, στις συνεδρίες, οι θεραπευόμενοι τείνουν να ξεχνούν τις προσωπικές ανακαλύψεις τις οποίες κάνουν στη συνεδρία και την επόμενη φορά, είναι σαν να ξεκινούν ξανά από την αρχή. Πώς μπορούμε να τους βοηθήσουμε να διατηρήσουν και να εφαρμόσουν τις γνώσεις και δεξιότητες που απέκτησαν κατά τη διάρκεια της θεραπείας;
Η επιστροφή για τους θεραπευόμενους στη ρουτίνα της καθημερινής τους ζωής, τους ωθεί πολύ εύκολα να επιστρέψουν στα παλιά μοτίβα τους, χωρίς να να εξετάζουν τις πράξεις τους και τις αντιδράσεις τους, υπό το πρίσμα όσων έμαθαν πρόσφατα στη θεραπεία. Ακόμη και όταν προσπαθούν να προβληματιστούν σχετικά με τους λόγους που τους οδήγησαν στη θεραπεία, είναι πολύ πιθανότερο να ακολουθήσουν τις γνωστές διαδρομές της σκέψης τους παρά να εξερευνήσουν το νέο μονοπάτι που χάραξαν με τον θεραπευτή μαζί στην τελευταία συνεδρία.
Οι άνθρωποι που προσπαθούν να θυμηθούν τι τους είπε ο θεραπευτής τους μπορούν εύκολα να προδοθούν από τη μνήμη τους, η οποία μπορεί να τους παίζει παιχνίδια: μπορεί να θυμούνται λάθος ή να μην θυμούνται πλήρως τα λόγια του θεραπευτή τους και τη σημασία τους.
Η δυσκολία στη διατήρηση των νέων γνώσεων και δεξιοτήτων από συνεδρία σε συνεδρία και η εφαρμογή τους στην πράξη είναι απογοητευτική τόσο για τους θεραπευτές όσο και για τους θεραπευόμενους. Αντί να χτίζουμε επάνω στις σκέψεις της προηγούμενης εβδομάδας, συχνά αναγκαζόμαστε να κάνουμε ένα βήμα πίσω για να επαναλάβουμε, να υπενθυμίσουμε και να ενισχύσουμε. Ευτυχώς, κάποιες δημιουργικές τεχνικές μνήμης μπορούν να μειώσουν την ανάγκη να επαναλαμβανόμαστε στις συνεδρίες. Μόλις σας γίνουν συνήθεια, θα εκπλαγείτε με το πόσο απλά και αποτελεσματικά μπορείτε να τις εφαρμόσετε.
Διεγείρετε τις αισθήσεις
Η πρώτη αρχή της μάθησης και της μνήμης είναι: η αισθητηριακή μνήμη είναι δυνατότερη από την λεκτική μνήμη. Οι λέξεις είναι ισχυρές, αλλά συνήθως επιστρατεύουν μόνο τα λεκτικά κέντρα του εγκεφάλου. Είμαστε πολύ πιο αποτελεσματικοί όταν χρησιμοποιούμε τα οπτικά και κιναισθητικά κέντρα που ενεργοποιούν τα έμφυτα συστήματα της μνήμης.
Όταν οι θεραπευόμενοι δυσκολεύονται να θέσουν όρια, καταβάλλονται από τις απαιτήσεις των άλλων ανθρώπων ως προς τον χρόνο τους, την προσοχή τους και τον ζωτικό χώρο τους. Χρησιμοποιώ εδώ τη μεταφορά ενός φράχτη που βρίσκεται σε κακή κατάσταση, με κενά και βαθουλώματα από όπου μπορούν να εισχωρήσουν οι άλλοι, οποιαδήποτε στιγμή το θελήσουν. Στην περίπτωση αυτή το αποτέλεσμα θα είναι ότι τίποτε από όσα προσπαθούμε να εγκαθιδρύσουμε δεν έχει πιθανότητα να ευδοκιμήσει: το γρασίδι καταπατείται και ο κήπος μας καταστρέφεται.
Μπορεί να χρησιμοποιήσω ακόμη και τη φωτογραφία ενός φράχτη από ένα περιοδικό για να στείλω το μήνυμά μου στα οπτικά κέντρα του εγκεφάλου τους, ενώ η περιγραφή μου για τους εισβολείς και την αυτοπροστασία συνδέει τα οπτικά με τα λεκτικά κέντρα στον αριστερό κροταφιαίο λοβό. Ακόμη καλύτερο είναι όταν μερικές φορές δίνω στους θεραπευόμενους μου μια φωτογραφία ενός φράχτη για να την πάρουν μαζί τους ως κάτι απτό, ώστε να εδραιώσουν μέσω αυτής τις απαντήσεις που βρήκαν για τα θέματα που τους απασχολούν.
Όσο περισσότερες αισθητηριακές διαδικασίες επιστρατεύετε στην επικοινωνία σας με τους θεραπευόμενους σας, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχετε να τους αγγίξετε. Κάθε αίσθηση που συμμετέχει στη μάθηση αντιπροσωπεύει μία μορφή επανάληψης. Αν οι θεραπευόμενοι σας ακούν και σκέφτονται σχετικά με τον καθορισμό ορίων ενώ κοιτάζουν τη φωτογραφία ενός φράχτη ή ακόμη καλύτερα, ζωγραφίζοντας έναν οι ίδιοι, έχουν τρεις ή τέσσερις επαναλήψεις του μηνύματος με διαφορετικούς τρόπους, δημιουργώντας μια πολύ πιο λειτουργική μνήμη.
Προκαλέστε συναίσθημα
Μία άλλη αρχή της μάθησης και της μνήμης είναι ότι οι συναισθηματικές αναμνήσεις σχηματίζονται γρηγορότερα και εντυπώνονται βαθύτερα από άλλες αναμνήσεις. Το ήπια οξυμένο συναίσθημα, συγκεκριμένα το θετικό συναίσθημα, προετοιμάζει τον εγκέφαλό μας για να καταγράψει τις πληροφορίες πιο αποτελεσματικά. Θυμάμαι ότι χρησιμοποίησα αυτή την αρχή με τη Μόλυ, ένα κοριτσάκι που ήταν πολύ δεμένο με τη γιαγιά του μέχρι που η ηλικιωμένη γυναίκα έπαθε εγκεφαλικό που της προκάλεσε αναπηρία με αποτέλεσμα η Μόλυ να τη βρίσκει τρομακτική και αποκρουστική. Όλοι λυπήθηκαν για την αλλαγή στη σχέση τους.
Κατά τη διάρκεια της θεραπείας αποφάσισα να προκαλέσω θετικά συναισθήματα στη Μόλυ προτού τη ρωτήσω για τη γιαγιά της. Επειδή γνώριζα ότι άρεσε στη Μόλυ να ζωγραφίζει, της έδωσα ένα μεγάλο κομμάτι χαρτί να σχεδιάσει κάτι και τη ρώτησα τι θα μπορούσε να κάνει με ένα τόσο ωραίο κομμάτι χαρτί. Περιέγραψε με ενθουσιασμό όλα αυτά που θα μπορούσε να ζωγραφίσει. Όταν πλέον αισθανόταν αρκετά χαρούμενη, είπα ότι πριν το εγκεφαλικό της γιαγιάς της υπήρχαν πολλά πράγματα που η Μόλυ μπορούσε να κάνει μαζί της και που τής ήταν διασκεδαστικά.
Τότε έσκισα το ένα τρίτο από το φύλλο χαρτιού εξηγώντας ότι τώρα ένα μέρος της γιαγιάς δεν λειτουργούσε όπως πριν, αλλά, τα υπόλοιπα δύο τρίτα του φύλλου χαρτιού, αντιπροσώπευαν ένα ακόμη υπέροχο κομμάτι της. Η αγάπη της για τη ζωγραφική και τη γιαγιά, της προκάλεσαν έντονη συγκίνηση βοηθώντας τη Μόλυ να αφομοιώσει τη νέα αντίληψη για τις αλλαγές στην κατάσταση της γιαγιάς της. Κατά τη διάρκεια της υπόλοιπης συνεδρίας εξετάσαμε μαζί πώς θα μπορούσε να συνεχίσει να απολαμβάνει την παρέα της γιαγιάς της. Όταν έφυγε, πήρε μαζί της το χαρτί σχεδίασης σαν ένα αναμνηστικό. Η μητέρα της αργότερα με ενημέρωσε ότι κάθε Σάββατο η Μόλυ περνούσε σχεδόν όλο το απόγευμα με τη γιαγιά της.
Σύνδεση με τις προηγούμενες γνώσεις
Μία άλλη αρχή του σχηματισμού αναμνήσεων που χρησιμοποιώ στη θεραπεία είναι ότι η γνώση χτίζεται επάνω σε προηγούμενες γνώσεις. Η δημιουργία συνδέσεων μεταξύ των νέων και των παλαιών γνώσεων ενός θεραπευόμενου μειώνει την ανάγκη για επανάληψη. Η σύνδεση της έννοιας της τοποθέτησης ορίων με τη χρήση της μεταφοράς με τον φράχτη λειτουργεί καλά για σχεδόν όλους όσους αντιμετωπίζουν αυτή τη δυσκολία.
Καταλαβαίνουμε ήδη τον σκοπό του φράχτη από την άμεση εμπειρία μας, ενώ η προσθήκη της συμβολικής έννοιας στη συνέχεια, είναι απλώς ένας επιπλέον συνειρμός. Για παράδειγμα, αν παρακολουθούσατε ένα σεμινάριο σχετικά με τις τελευταίες ανακαλύψεις στην αστροφυσική, μπορεί να αισθανόσασταν εντελώς χαμένοι και μετά δεν θα θυμόσασταν ούτε μία λέξη από αυτά που θα είχε πει ο ομιλητής. Η αστροφυσικός όμως που καθόταν δίπλα σας έχει εξειδικευμένες γνώσεις που της επιτρέπουν να αφομοιώνει τις νέες πληροφορίες συνδέοντάς τις με το πλαίσιο γνώσεων που ήδη διαθέτει.
Αυξήστε το ενδιαφέρον
Εξελικτικά, είμαστε προγραμματισμένοι να εστιάζουμε σε νέα και διαφορετικά πράγματα, επειδή αυτά μπορεί να είναι σημαντικά για την επιβίωσή μας. Το μυαλό ελκύεται από την ιδιότητα του καινούριου, γιατί χρειάζεται να είμαστε σε επαγρύπνηση για τυχόν απειλές και ευκαιρίες.
Κουίζ: τι χρώμα είναι ο αριθμός έξω από το σπίτι του γείτονα σας; Δεν θυμάστε; Δεν είναι καθόλου παράξενο. Πιθανώς δεν εστιάσατε ποτέ την προσοχή σας εκεί, εκτός και αν ο γείτονας επέλεγε μωβ νέον φωτισμό για τον αριθμό του σπιτιού του! Δεν υποστηρίζω τη χρήση τέτοιων επιγραφών στις συνεδρίες σας, αλλά η εστίαση της προσοχής των θεραπευόμενων είναι κρίσιμη για να τους μεταδώσετε ένα μήνυμα που να μπορούν να θυμηθούν.
Οτιδήποτε πείτε όταν δεν είναι πλήρως συγκεντρωμένοι, είναι άδικος κόπος. Για να κρατήσετε την προσοχή των θεραπευόμενών σας, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε οπτικό υλικό που τραβάει την προσοχή τους, γρίφους, χιούμορ, ακόμη και τον τόνο της φωνής σας. Το ψιθύρισμα είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο για να επαναφέρετε την προσοχή του θεραπευόμενου όταν έχει αφαιρεθεί. Η χρήση αστείων και γρίφων ανάλογα με την περίσταση είναι ένα εξαιρετικό μέσο για να προσελκύσετε την συμμετοχή του θεραπευόμενου. Μπορείτε να εκπλήξετε ευχάριστα τον θεραπευόμενό σας με διασκεδαστικά παιχνίδια, χρησιμεύοντας ως θεραπευτικό υλικό που θα προσθέσει διασκέδαση στην θεραπευτική συνεδρία.
Δελεάστε τους θεραπευόμενους με γρίφους
Η τελευταία σημαντική αρχή της μάθησης είναι: το μυαλό αναζητά απαντήσεις. Η μερική πληροφόρηση είναι ένα σχεδόν ανυπόφορο βασανιστήριο για το μυαλό. Η περιέργειά μας απαιτεί περισσότερα στοιχεία μέχρι να έχουμε την πλήρη εικόνα.
Μία από τις αγαπημένες χρήσεις αυτής της τεχνικής είναι με τους εξουθενωμένους θεραπευόμενους, οι οποίοι συχνά δείχνουν να μην ακούνε ούτε λέξη από αυτά που λέω. Τους εξηγώ ότι σε επίπεδο ενέργειας βρίσκονται στο 0-2 σε κλίμακα ως το 10. «Ένα τι», με ρωτάνε; «Ένα επίπεδο ενέργειας 0-2» επαναλαμβάνω. Σαστισμένοι επαναλαμβάνουν την ερώτηση και επαναλαμβάνω την απάντησή μου, μέχρι που απαιτούν να μάθουν τι σημαίνει αυτό. Οπότε έχω πλέον έναν θεραπευόμενο που είναι απόλυτα συγκεντρωμένος και προσπαθεί να καταλάβει για τι πράγμα μιλάω. Τότε τους ικανοποιώ αυτή την περιέργεια.
Παίρνω ένα μικρό βάζο με καπάκι, του βάζω μια ετικέτα «0-2», εξηγώντας ότι όταν οι άνθρωποι είναι εξουθενωμένοι δεν έχουν την απαιτούμενη ενέργεια για να πάρουν σωστές αποφάσεις και τους ζητώ να γράψουν τα προβλήματα, τις αποφάσεις τους που είναι σε εκκρεμότητα ή τις σκέψεις που τους ταλαιπωρούν και να τις βάλουν μέσα στο βάζο. Μετά τους λέω να κλείσουν το βάζο και να μην το ανοίξουν εκτός συνεδρίας. Αυτό το απλό «τρικ» ξυπνάει την περιέργεια των θεραπευόμενων, τους εμπλέκει στη συνεδρία και βοηθά στην ανάπτυξης της θεραπευτικής σχέσης. Οι περισσότεροι από τους θεραπευόμενους μου το κρατάνε για χρόνια σαν υπενθύμιση.
Αξίζει να προσθέσω ότι οι επαγγελματίες που δουλεύουν στο χώρο της διαφήμισης και στο marketing χρησιμοποιούν αυτές τις αρχές, που προέρχονται από το χώρο της ψυχολογίας, όπως Αισθήσεις, Συναισθήματα, Σύνδεση με τη Γνώση, Ενδιαφέρον, Γρίφοι, για να μας πουλήσουν προϊόντα. Κάθε μέρα, απευθύνονται στις αισθήσεις μας, χειρίζονται τα συναισθήματά μας, συνδέουν νέες πληροφορίες με οικείες γνώσεις, προκαλούν το ενδιαφέρον μας και μας ελκύουν με διαφημίσεις που συναρπάζουν. Όλα αυτά δημιουργούν αναμνήσεις που διαρκούν και θετικούς συνειρμούς. Ως θεραπευτές μπορούμε να επαναχρησιμοποιήσουμε τις ίδιες αρχές για να δώσουμε στους θεραπευόμενους τα σημαντικά μαθήματα που θα τονώσουν την ευεξία τους.
Πηγή: psychotherapynetworker.org
Απόδοση: Έφη Μεσιτίδου
