Πολύ χρήσιμο για θεραπευτές.
Όλοι οι θεραπευτές είχαμε (και θα έχουμε) στιγμές, ίσως και μερικές φορές ολόκληρες περιπτώσεις, όταν η θεραπεία φαινόταν να είχε κολλήσει, (φανταστείτε ένα αμάξι κολλημένο στη λάσπη, με τις ρόδες του γυρίζουν συνεχώς χωρίς να κινείται). Τίποτα από αυτά που λέμε, δεν δείχνει να αγγίζει την επίμονη αρνητικότητα του θεραπευόμενου, τίποτα δεν τον πείθει να κάνει ακόμη και ένα μικρό βήμα προς τα εμπρός ή τον παροτρύνει να εξετάσει πιο άμεσα τη δική του αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Σε αυτές τις στιγμές, νιώθουμε ένα σφίξιμο στο σώμα μας, που μπορεί να μας οδηγήσει σε σκέψεις όπως: «Τι νόημα είχαν τόσα χρόνια στη σχολή; Ίσως θα πρέπει να βρω μια εργασία στην υποδοχή ενός εμπορικού μαγαζιού!»
Όταν η θεραπεία δεν πηγαίνει καλά, είναι συνήθως επειδή έχουμε εισέλθει μαζί με τους θεραπευόμενους στην αρνητικότητα τους και έχουμε ενταχθεί στην μυωπική δυστυχία τους. Σε αυτήν την αλληλοενισχυόμενη κατάσταση, ούτε ο θεραπευόμενος ούτε ο θεραπευτής μπορεί να δει πέρα από το μικρό, στενό χώρο της αδιέξοδης αλληλεπίδρασης. Επικεντρωμένοι αποκλειστικά στα κακά συναισθήματα που δημιουργούνται από το τρέχον πρόβλημα, χάνουμε την ικανότητά μας να αξιοποιήσουμε τις δεξιότητές μας, να διερευνήσουμε τους ορίζοντες της ζωής, αδιαφορώντας για άλλες δυνατότητες αλλαγής, άλλους τρόπους σκέψης και ανταπόκρισης.
Μόλις παγιδευτούμε σε μια τέτοια κατάσταση, πρέπει να σπάσουμε το ξόρκι, να διευρύνουμε το όραμά μας και να ανοιχθούμε ώστε να βρούμε τις δυνατότητες έξω από αυτό. Οι στόχοι αυτοί μπορεί να αποτελέσουν μια τεράστια πρόκληση, αλλά η ανταπόκριση μπορεί να είναι πιο εύκολη απ’ όσο νομίζετε, ειδικά με την εξάσκηση. Για να προσδιορίσετε αν, στην πραγματικότητα, βρίσκεστε σε μια τέτοια κατάσταση όπου η θεραπεία έχει μείνει στάσιμη, κάντε στον εαυτό σας τις ακόλουθες ερωτήσεις και εξετάστε τις πρόσθετες προτάσεις για την κινητοποίηση σας και, το πιο σημαντικό, τη δυνατότητα του θεραπευόμενού σας για περισσότερη δημιουργική σκέψη.
Η παγίδα των συναισθημάτων
Μήπως εστιάζετε πάρα πολύ στα συναισθήματα του θεραπευόμενου και πολύ λίγο στα κίνητρα που τα προκαλούν;
Πολλοί από μας έχουμε διδαχθεί να επικεντρωνόμαστε στην εξερεύνηση των συναισθημάτων των θεραπευόμενων. Αυτό είναι που κάνουν οι θεραπευτές, έτσι δεν είναι; Φυσικά, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ποια είναι τα σχετικά συναισθήματα, να τα επικυρώσουμε, και, εάν οι θεραπευόμενοι είναι προβληματισμένοι σχετικά με αυτά, να αναλύσουμε διακριτικά τη σημασία τους. Ωστόσο, αντί να συνεχίσουμε να περιτριγυρίζουμε γύρω από την αχαλίνωτη διαρροή των συναισθημάτων, είναι χρησιμότερο να μάθουμε τι προκαλεί τα συναισθήματα και να παρέμβουμε εκεί.
Έτσι, η πρώτη αρχή για να υπερνικήσουμε την στασιμότητα στη θεραπεία, είναι να αναγνωρίσουμε ότι τα συναισθήματα δεν είναι μια απόλυτη πραγματικότητα, αλλά μόνο σημαντικά σήματα, όπως και τα προειδοποιητικά φώτα στο ταμπλό του αυτοκινήτου. Αυτό που είναι σημαντικό, δεν είναι το ίδιο το φως, αλλά αυτό που κάνει το φως να παραμένει. Αν το σήμα του λαδιού στο αυτοκίνητό σας αρνείται να εξαφανιστεί, δεν έχει νόημα να μελετήσετε το φως αλλά πρέπει να βάλετε λάδι στη μηχανή και να δείτε αν το φως θα σβήσει. Τα συναισθήματα των πελατών είναι χρήσιμα σήματα που σας προσφέρουν άμεση ανατροφοδότηση σχετικά με την αποτελεσματικότητα της θεραπείας, αλλά οι ίδιες οι παρεμβάσεις σας θα πρέπει να κατευθύνονται αλλού.
Μια γυναίκα που έβλεπα, βρισκόταν σε θεραπεία για περισσότερο από ένα χρόνο, προσπαθώντας να διερευνήσει τη δυστυχία της σε κάθε πτυχή της ζωής της. Όταν μπήκε στο γραφείο μου, για πρώτη φορά, το τεταμένο και πικραμένο πρόσωπό της, η ρηχή αναπνοή της και οι σκυφτοί ώμοι της εξέφραζαν τη δυστυχία της, πριν εκείνη πει έστω και μια λέξη. Μετά την ειλικρινή αναγνώριση της προφανούς αγωνίας της, πήρα μια πιο αντικειμενική «επιστημονική» στάση περιέργειας. «Τι συνέβη και είστε τόσο δυσαρεστημένη με τα πάντα;», τη ρώτησα. Μήπως ήταν τελειομανής με τόσο υψηλά πρότυπα που ο πραγματικός κόσμος δεν θα μπορούσε να τα ικανοποιήσει; Ή αν μήπως απλά είχε απίστευτα κακή τύχη;
Μια μικρή διερεύνηση μου αποκάλυψε ένα φοβερό τρόπο λήψης αποφάσεων. Κάθε απόφαση για αυτήν ήταν και μία δοκιμασία. Εφ’ όσον οι τυχαίες επιλογές σχεδόν ποτέ δεν ταίριαζαν στις πραγματικές προτιμήσεις ή τις αξίες της, ήταν συνήθως δυσαρεστημένη με αυτές.
Αρχικά της έμαθα έναν πιο αποτελεσματικό τρόπο για να παίρνει αποφάσεις που ήταν ευθυγραμμισμένος με τις προτιμήσεις της. Δουλέψαμε σε αυτό και φανταζόμασταν ότι παραγγέλναμε ένα γεύμα, διαλέγαμε ένα φόρεμα και επιλέγαμε μια ταινία που θα ικανοποιούσε τα γούστα της και θα της έδινε ευχαρίστηση, εστιάζοντας στην εσωτερική φωνή που ρωτούσε: «Τι θα μου αρέσε;». Ήταν ακόμα δυσαρεστημένη με πολλές από τις αποφάσεις που είχε κάνει στο παρελθόν, αλλά τώρα είχε έναν αποτελεσματικό τρόπο για να επανεξετάσει και να απεγκλωβίσει τον εαυτό της από αυτές και τα άσχημα συναισθήματα που συνδέονται με τις επιλογές της.
Η παγίδα της απόφασης
Μήπως εσείς ή οι θεραπευόμενοί σας, αποσπάστε και δυσφορείτε με την κριτική που κάνουν οι άλλοι στα προβλήματά τους;
Λες και δεν έφταναν τα κακά συναισθήματα, πολλοί θεραπευόμενοι τα επικρίνουν πολύ άσχημα, κάνοντάς τους να αισθάνονται ακόμα χειρότερα. «Δεν θα πρέπει να αισθάνεσαι άσχημα!», «κάνεις χαζομάρα που το σκέφτεσαι», «δεν μπορείς απλά να το αντέξεις;». Κάθε επίκριση προσθέτει ακόμη περισσότερο στασιμότητα στη συμπεριφορά, αποστασιοποιώντας τους θεραπευόμενους ακόμη περισσότερο από τα προβλήματά τους και τις πιθανές λύσεις.
Κάθε φορά που ένας θεραπευόμενος περιγράφει τα συναισθήματά του ως «κακά», μπορεί να είναι χρήσιμο να επισημάνετε ότι αυτά τα συναισθήματα είναι πραγματικά καλά. Όπως ο πόνος ή το προβληματικό φως στο ταμπλό του αυτοκινήτου σας, που σηματοδοτούν ότι κάτι χρειάζεται προσοχή. Οι θεραπευόμενοι που δεν έχουν αυτά τα συναισθήματα, ενδέχεται να αποτύχουν να λάβουν σοβαρά υπ’ όψιν το βασικό πρόβλημα και να υποφέρουν με περαιτέρω συνέπειες. Οι άνθρωποι που γεννήθηκαν χωρίς υποδοχείς πόνου, βλάπτουν συνεχώς τα σώματά τους επειδή δεν έχουν ζωτική ανατροφοδότηση. Ακόμη και η αλλαγή μόνο μιας περιγραφής από «κακό» σε «δυσάρεστο», μπορεί να ανακατευθύνει την προσοχή από την προσπάθεια εξάλειψης της αίσθησης, όπως κάνουν οι τοξικομανείς και πολλοί άλλοι, στην προσπάθεια για την επίλυση του προβλήματος που το προκαλεί.
Δραπετεύοντας από την τυραννία της γλώσσας
Μήπως ο τρόπος που μιλάτε στη θεραπεία απευθύνεται πάρα πολύ στη συνειδητή, λεκτική κατανόηση των θεραπευόμενών σας και πολύ λίγο προς τις ασυνείδητες αντιδράσεις τους;
Είναι εύκολο να παρασυρθείτε στην συνειδητή περιγραφή ή τη συζήτηση ενός προβλήματος, νομίζοντας λανθασμένα ότι αυτό θα βοηθήσει στην επίλυση του. Αλλά αν κατευθύνετε την προσοχή σας μόνο ή κυρίως στα λόγια των θεραπευόμενων, συνήθως σπαταλάτε το χρόνο σας, επειδή οι πιο σχετικές πληροφορίες βρίσκονται στη φωνή, τον τόνο, τον ρυθμό, τις κινήσεις, τις εκφράσεις του προσώπου, τη στάση του σώματος, την αναπνοή και άλλα ασυνείδητα μέσα. Ένας από τους δασκάλους μου συνήθιζε να λέει: «Η λεκτική αναφορά θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ανεπιβεβαίωτη φήμη, εκτός αν συνοδεύεται από μη λεκτική επιβεβαίωση».
Μπορεί να είναι χρήσιμο να προσεγγίζουμε τη θεραπεία ως μία διαδικασία παρόμοια με την εκπαίδευση ενός ζώου. Μπορείτε ακόμα να χρησιμοποιήσετε λόγια, αλλά μόνο για να υπερασπιστείτε τη δική σας μη λεκτική συμπεριφορά: τόνο φωνής, ρυθμό, εκφράσεις του προσώπου, χειρονομίες και ούτω καθεξής, για να αποσπάσετε νέες και διαφορετικές απαντήσεις. Αν θέλετε ένα σκυλί να ενθουσιαστεί, θα πρέπει να ενθουσιαστείτε εσείς οι ίδιοι πρώτα, επιταχύνοντας το ρυθμό και το εύρος των κινήσεων σας και αυξάνοντας τον τόνο της φωνής σας. Αν θέλετε το σκυλί να ηρεμήσει, θα πρέπει να μιλάτε απαλά και αργά. Οι άνθρωποι πραγματικά δεν είναι τόσο διαφορετικοί. Αν δεν λαμβάνετε μια ουσιαστική απάντηση από τον θεραπευόμενο, μπορείτε είτε να περιμένετε να συμβεί με φυσικό τρόπο, το οποίο θα μπορούσε να πάρει πολύ χρόνο ή μπορείτε να μεταβάλλετε τη συμπεριφορά σας μέχρι να εμφανιστεί.
Η δύναμη της υπόθεσης και της υπονόησης
Μήπως μιλάτε με έναν κατηγορηματικό τρόπο που ίσως θα ήταν πιο αποτελεσματικός αν κάνατε υποθέσεις ή αφήνατε υπονοούμενα;
Μία δεξιότητα που πολύ συχνά αγνοείται από θεραπευτές, είναι η δυνατότητα να χρησιμοποιούν τη γλώσσα με τρόπους που προκαλούν ασυναίσθητες μη λεκτικές απαντήσεις και δημιουργούν απότομες αλλαγές στο συναίσθημα και τη στάση. Για παράδειγμα, διαβάστε τις παρακάτω δύο προτάσεις και παρατηρήστε τη διαφορά στην απάντησή σας:
«Μπορεί να σας είναι εύκολο να το φανταστείτε αυτό με τα μάτια σας κλειστά».
«Μπορεί να δυσκολευθείτε να το φανταστείτε αυτό με τα μάτια σας ανοιχτά».
Λογικά, αυτές οι προτάσεις είναι απολύτως ισοδύναμες. Ωστόσο, η πρώτη φράση υποθέτει ότι το έργο θα είναι εύκολο και η δεύτερη υποθέτει ότι θα είναι δύσκολο. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν παρατηρούν συνειδητά τη διαφορά, αλλά τείνουν να ανταποκριθούν στην πρώτη εντολή με ευκολία και στη δεύτερη με δυσκολία.
Η θεραπεία περιγράφεται ευρέως ως «ομιλητική θεραπεία», όμως οι κλινικοί γιατροί σπάνια διδάσκονται ακόμη και τα βασικά στοιχεία της γλωσσολογίας, τη μελέτη της ίδιας της γλώσσας, οπότε δεν μαθαίνουν πώς να ανιχνεύσουν και να χρησιμοποιήσουν υποθέσεις και υπαινιγμούς με ένα σκηνοθετημένο τρόπο ώστε να αποσπάσουν συγκεκριμένες συμπεριφορικές απαντήσεις.
Μήπως είναι ώρα για ένα αστείο διάλειμμα;
Έχετε πέσει εσείς και ο θεραπευόμενός σας στην παγίδα της ζοφερής και παγωμένης σοβαρότητας;
Οι δυσαρεστημένοι άνθρωποι, απορροφημένοι στη δική τους δυστυχία, σκέφτονται συχνά τους εαυτούς τους και την μοίρα τους με θανάσιμη σοβαρότητα. Τα ανέκδοτα και το χιούμορ έχουν τη δύναμη να εκπλήξουν και να ισορροπήσουν τους ανθρώπους, βγάζοντάς τους από την αρνητική νοοτροπία τους, χωρίς να απειλούν το επίπεδο άνεσής τους. Το χιούμορ είναι ένας εξαιρετικός «διακόπτης», διότι, από τη φύση του, αλλάζει την προοπτική και μεταβάλλει την προσοχή.
Ένα αστείο είναι ένας από τους καλύτερους και πιο ευχάριστους τρόπους για να αλλάξετε (και τη δική σας) την κατάσταση ενός θεραπευόμενου σε μια άλλη που είναι πιο παιχνιδιάρικη και πειραματική. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σχεδόν οποιαδήποτε δικαιολογία για να πείτε ένα αστείο στη θεραπεία: «Άκουσα ένα αστείο σήμερα το πρωί και είναι συνέχεια στο μυαλό μου. Αν δεν σας το πω, δεν θα μπορέσω να συγκεντρωθώ στηθεραπεία μου μαζί σας».
Ενώνοντας το παζλ
Όταν θυμάστε ότι είναι σημαντικές οι εμπειρίες που προκαλούν τα συναισθήματα και όχι τα ίδια τα συναισθήματα, ότι οι επικρίσεις είναι άχρηστες γιατί αποσυντονίζουν τους θεραπευόμενους και ότι οι ασυνείδητες, μη λεκτικές ανταλλαγές, υποθέσεις και υπαινιγμοί που ενσωματώνονται στην επικοινωνία σας είναι ισχυρά μέσα προώθησης της αλλαγής, η θεραπεία μπορεί να γίνει μια πολύ πιο απελευθερωτική εμπειρία για εσάς και τους θεραπευόμενούς σας. Αλλά ακόμη πιο σημαντικό από αυτό είναι η κατανόηση ότι οι θεραπευόμενοί σας, όπως και εσείς, είναι υπνωτιστές που υφαίνουν ένα ξόρκι στη θεραπευτική ώρα. Η διαφορά ανάμεσα σε εσάς και εκείνους, είναι ότι η επιτυχία της θεραπείας κρέμεται συνήθως από την ικανότητά σας να επιδείξετε μεγαλύτερη επιδεξιότητα και ευαισθητοποίηση στη χρήση των υπνωτικών ιδιότητων της ανθρώπινης επικοινωνίας για να προχωρήσετε πέρα από την προφανή στενότητα, που μπορεί να καθυστερήσει τη θεραπευτική διαδικασία και να σας εμποδίσει να επιτύχετε την αλλαγή και τη θεραπεία.
Πηγή: psychotherapynetworker.org
Aπόδοση – Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
