Αν ο ψυχολόγος σας δεν έχει παιδιά, μπορεί να σας βοηθήσει στα προβλήματα με την έφηβη κόρη σας; Αν ο ψυχολόγος σας είναι μόλις 25 ετών, θα ξέρει πώς να σας καθοδηγήσει στα συζυγικά σας προβλήματα; Απαντήσεις σε αυτά και σε άλλα ερωτήματα.
Μια ευρέως διαδεδομένη παρανόηση ή μύθος σχετικά με τη θεραπεία είναι ότι ένας νεότερος ψυχολόγος δεν θα μπορέσει να βοηθήσει. Πηγαίνετε στη θεραπεία με προβλήματα που δεν μπορείτε να λύσετε, με σύνθετα συναισθήματα που δεν καταλαβαίνετε ή με συναισθηματικές σχέσεις που φαίνεται να μην έχουν λύση. Πηγαίνετε για να βρείτε μια λύση. Μπορεί, λοιπόν, ένας νεαρός ψυχολόγος να σας βοηθήσει, όταν είναι απίθανο να έχει περάσει παρόμοιες εμπειρίες;
Ωστόσο, δεν περιμένουμε από έναν χειρουργό, ο οποίος πρόκειται να εκτελέσει μια επέμβαση, να έχει βιώσει το ίδιο πρόβλημα με τον ασθενή του. Το ίδιο ισχύει και για έναν ψυχολόγο. Η εσφαλμένη σκέψη μας έγκειται σε ένα ερώτημα που δεν είναι εύκολο να απαντηθεί: σε τι συνίσταται πραγματικά η ψυχολογική θεραπεία;
Μάντης, σοφός, πατέρας: Τι δεν είναι ο ψυχολόγος
Συχνά, ένας θεραπευόμενος αναζητά κάτι σε έναν ψυχολόγο που δεν είναι. Γιατί ένας ψυχολόγος δεν υποδεικνύει τι είναι σωστό ή λάθος. Δεν είναι γονικές φιγούρες που επικυρώνουν ή ακυρώνουν αποφάσεις. Ούτε είναι σοφοί που υπαγορεύουν ηθικά αξιώματα για να υποδείξουν στους θεραπευόμενους τους πώς να ζήσουν. Δεν έχουν μακριά λευκά γένια (εκτός αν το επιλέξουν) για να τα χαϊδεύουν ενώ ξεκλειδώνουν μαθήματα και ηθικές αρχές για τους πελάτες τους.
Ο ψυχολόγος είναι ένας επαγγελματίας ψυχικής υγείας του οποίου το έργο είναι περιορισμένο. Η APA (Αμερικανική Ψυχολογική Ένωση) ορίζει την εργασία τους ως μια διεργασία επίλυσης προβλημάτων, όπου το συναίσθημα, οι σκέψεις και η συμπεριφορά εξετάζονται συμπληρωματικά (μοντέλο ABC) (Ellis, 1955). Τα θεωρητικά μοντέλα που έχουν αναπτυχθεί επεξεργάζονται αυτά τα στοιχεία από διαφορετικές προσεγγίσεις. Ωστόσο, ο στόχος είναι πάντα ο ίδιος, είτε εργάζονται στο παρελθόν, είτε εστιάζουν στη συμπεριφορά, είτε αποδομούν τα γνωστικά σχήματα.
Οι ψυχολογικές διαταραχές, αν θέλουμε να τις χαρακτηρίσουμε, βασίζονται σε δυσλειτουργίες σε ένα από αυτά τα στοιχεία. Οι δυσκολίες αυτές μπορεί να έχουν την προέλευσή τους σε πολλές διαφορετικές πτυχές, οι οποίες θα επανεξεταστούν κατά τη θεραπευτική διαδικασία. Ο ψυχολόγος είναι το άτομο που διευκολύνει την επεξεργασία αυτών των παραγόντων, με βάση τις γνώσεις του για τη διαλεκτική, τη σχέση μεταξύ πλαισίου και ανθρώπινης ανάπτυξης και την επίδραση των διαφόρων εμπειριών σε ορισμένες διαδικασίες. Για παράδειγμα, η προσκόλληση, ο δεσμός ή η αυτοαντίληψη.
Επιστήμη και εννοιολόγηση της ψυχολογίας
Η σύγχυση μεταξύ νεότητας και σοφίας δεν είναι μοναδική στην ψυχολογία. Ωστόσο, στην ψυχολογία, τείνει να συνδέεται με το βασικό πρόβλημα της ψυχολογίας ως επιστήμης. Η ψυχολογία είναι μια επιστήμη. Ο Ribes-Iñesta (2009) αναφέρει ότι κανείς δεν αμφισβητεί, σε αυτό το σημείο, τις ερευνητικές μεθόδους ή τη μαθηματική διατύπωση της ψυχολογίας. Παρ’ όλα αυτά, η ψυχολογία συνεχίζει να γίνεται αντιληπτή ως κάτι που δεν είναι συνέπεια της: η εγκαθίδρυση αιτιακών σχέσεων με αντικείμενα από άλλους κλάδους.
Στην πραγματικότητα, η πίεση για την αναζήτηση ολοκληρωμένων και αλάθητων εξηγήσεων του ανθρώπινου ψυχισμού οδηγεί την ψυχολογία να έχει έναν φανταστικό και μυθολογικό τομέα (Ribes, 2009). Επιπλέον, χάνει από τα μάτια της την εμπειρική της γνώση. Πράγματι, η εμπειρική γνώση της ψυχολογίας δεν φαίνεται επαρκής.
Η εισαγωγή της μεταβλητής “πλαίσιο” απειλεί την αντικειμενικότητα της ψυχολογίας. Φαίνεται να είναι λιγότερο επιστημονική επειδή το πλαίσιο είναι ένα τόσο σημαντικό στοιχείο.
Ο Ribes (2009) αναφέρει: “Η ψυχολογία δεν έχει θεωρία, ούτε έχει καθορισμένα όρια με άλλες επιστήμες, από τις οποίες τρέφεται αδιακρίτως με έννοιες, τεχνικές, μοντέλα και μετρήσεις”. Αυτό καθιστά την ψυχολογική διαδικασία συγκεχυμένη.
Ενώ η ψυχολογία είναι μια επιστήμη, οι άνθρωποι συχνά την αντιλαμβάνονται ως μια εντελώς υποκειμενική και τυχαία επιστήμη, που βασίζεται, όχι σε χρόνια σπουδών, αλλά στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ψυχολόγου. Τα χαρακτηριστικά αυτά συχνά συνδέονται με τη σοφία.
Ως εκ τούτου, η θεραπεία θεωρείται, όχι ως μελέτη του συναισθήματος, της συμπεριφοράς και της νόησης σε αναζήτηση της επίλυσης προβλημάτων, αλλά ως συγχώνευση με φιλοσοφικούς κλάδους. Αυτό υποδηλώνει ότι επιδιώκει να απαντήσει σε ερωτήματα που δεν μπορεί να λύσει ένας ψυχολόγος, ανεξάρτητα από το πόσο μεγάλος είναι.
Διαβάστε σχετικά: Θεραπευτική Συμμαχία: Πως η σχέση ανάμεσα σε θεραπευτή και θεραπευόμενο οδηγεί στην αλλαγή
Οι επαγγελματικές δεξιότητες ενός νέου ψυχολόγου
Ορισμένες δεξιότητες επηρεάζουν τη θεραπευτική διαδικασία, είτε διευκολύνοντας την είτε περιπλέκοντάς την. Έχουν διεξαχθεί αρκετές μετα-αναλύσεις που προσπάθησαν να μιλήσουν με κάποια σαφήνεια σχετικά με τις ικανότητες που επηρεάζουν συγκεκριμένα την ψυχολογική διαδικασία.
Το κύριο όχημα για τη διεξαγωγή της θεραπείας είναι η διαλεκτική. Αυτό έχει μελετηθεί εκτενώς. Ο Dr. Muñoz Rivas (2017) εκθέτει ορισμένες από αυτές τις ικανότητες όπως η εξειδίκευση, η ελκυστικότητα και η αξιοπιστία. Πιο συγκεκριμένα, η εξειδίκευση και η αξιοπιστία θα μπορούσαν να είναι οι ικανότητες που φυσικά -και λανθασμένα- συνδέουμε με την ηλικία.
Στην εξειδίκευση, βρίσκουμε την αντίληψη της χρησιμότητας από τον θεραπευόμενο. Μπορεί να βασίζεται στην εμπειρία, την ωριμότητα ή την κοινωνική αξιολόγηση του ρόλου. Ανάλογα με το πώς ο θεραπευόμενος θεωρεί την εξειδίκευση του επαγγελματία και, κυρίως, σε τι βασίζεται, η θεραπευτική διαδικασία θα είναι πιο αποτελεσματική.
Στην περίπτωση της αξιοπιστίας, αυτή βασίζεται στη λεκτική συμφωνία, τη φήμη και την ειλικρίνεια. Για άλλη μια φορά, όπως και στην περίπτωση της εξειδίκευσης, οι δείκτες που αφορούν το άτομο θα είναι εκείνοι που χτίζουν την αξιοπιστία του.
Η ηλικία είναι ένας άλλος δείκτης. Αυτό μπορεί να αποτελεί ή να μην αποτελεί στοιχείο αξιοπιστίας και εξειδίκευσης. Εάν το άτομο συνδέει τη μέση ηλικία με την εξειδίκευση, θα του είναι ευκολότερο να δει έναν ηλικιωμένο ψυχολόγο ως πιο αποτελεσματικό. Ωστόσο, εάν δείκτες όπως η κοινωνική αποτίμηση είναι επίσης σημαντικοί και το άτομο δεν “πιστεύει στην ψυχολογία”, η ηλικία θα είναι άσχετη: ο ψυχολόγος δεν θα είναι ειδικός, ανεξάρτητα από αυτό.
Αν η ηλικία δεν αποτελεί δείκτη αξιοπιστίας για ένα άτομο, αν ένας νέος ψυχολόγος είναι ειλικρινής, αποτελεσματικός και διαλεκτικά ικανός, τότε θα είναι αξιόπιστος. Οι ψυχολόγοι δεν είναι πιο αξιόπιστοι μόνο και μόνο επειδή είναι μεγαλύτεροι σε ηλικία. Είναι η αξιολόγηση του θεραπευόμενου που μετατρέπει την ηλικία σε σχετικό στοιχείο (ή όχι).
Η ψυχολογία της σοφίας
Η σοφία έχει μελετηθεί σε εννοιολογικό επίπεδο. Ο Baltes (2000) ορίζει τη σοφία ως “εξειδικευμένη γνώση των προβλημάτων της ζωής”. Η εξειδικευμένη γνώση δεν είναι μια δεξιότητα ή απαίτηση που έχει εμφανιστεί σε μελέτες που έχουν διεξαχθεί σχετικά με τις δεξιότητες των ψυχολόγων. Ούτε και η ηλικία.
Επιπλέον, η εξειδικευμένη γνώση των προβλημάτων της ζωής δεν χρειάζεται να περιλαμβάνει την ικανότητα να επιφέρει αλλαγές στα προβλήματα αυτά. Αυτό συμβαίνει επειδή η αλλαγή δεν προκαλείται από τον ψυχολόγο αλλά επιλέγεται από τον θεραπευόμενο. Στην πραγματικότητα, η πιο ενεργή φιγούρα στη θεραπεία είναι ο θεραπευόμενος. Παίρνει αποφάσεις, οικοδομεί τις αξίες του και εξαλείφει ή ενισχύει συμπεριφορές.
Οι αποφάσεις λαμβάνονται από τον θεραπευόμενο, όχι από τον ψυχολόγο
Ο θεραπευόμενος δεν πηγαίνει στη θεραπεία για να επιλέξει ο ψυχολόγος την πορεία του γι’ αυτόν. Πηγαίνει για να δουλέψει πάνω στα συναισθήματα ή τις γνώσεις που είτε δεν έχει επιλέξει, είτε οι επιλογές που κάνει είναι αντίθετες με το σύστημα αξιών του.
Η ηλικία, όπως και το φύλο, δεν επηρεάζει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Ωστόσο, επηρεάζεται από τη γνώμη που έχει ο θεραπευόμενος για τον θεραπευτή του. Η γνώμη αυτή βασίζεται σε πολλές κατασκευές που δεν έχουν καμία σχέση με την επιστήμη ή την αντικειμενική αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
Εάν αισθάνεστε άβολα με έναν νεαρό ψυχολόγο, πριν ζητήσετε αλλαγή θεραπευτή, ίσως θα μπορούσατε να επανεξετάσετε τι αναζητάτε στη θεραπεία. Το να αναζητάτε έναν πατέρα, έναν μάντη ή έναν σοφό που θα σας κάνει να επιλέξετε την καλύτερη επιλογή μπορεί να προκαλεί το ρόλο σας ως θεραπευόμενος να είναι παθητικός και όχι ενεργητικός.
Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι θα έχετε την τάση να εμπιστεύεστε έναν ψυχολόγο μεγαλύτερης ηλικίας, ακόμη και αν άλλες ενδείξεις υποδηλώνουν ότι δεν είναι αυτός που χρειάζεστε. Επιπλέον, επιλέγοντας έναν ψυχολόγο μόνο και μόνο επειδή είναι μεγαλύτερος, θα ακολουθήσετε τα συνήθη μοτίβα σύνδεσής σας με το περιβάλλον σας. Αλλά αυτά τα μοτίβα είναι ακριβώς αυτά που επιδιώκετε να αλλάξετε.
Επομένως, υπό το πρίσμα των πληροφοριών αυτού του άρθρου, ίσως θα πρέπει να επανεξετάσετε το ερώτημα αν η ηλικία είναι πράγματι ένας διαφοροποιητικός παράγοντας για τον προσδιορισμό ενός καλού ψυχολόγου.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
