Πρακτικοί και ψυχολογικοί λόγοι κάνουν συχνά τους ανθρώπους να λένε ψέματα ή να αποκρύπτουν πράγματα στις θεραπευτικές συνεδρίες τους.
Τα ψέματα είναι, καλώς ή κακώς, μια συμπεριφορά στην οποία οι άνθρωποι συμμετέχουν κάποια στιγμή στη ζωή τους. Κατά μέσο όρο, οι Αμερικάνοι λένε ένα με δύο ψέματα την ημέρα, όπως υποστηρίζουν πολλές έρευνες. Αλλά το πλαίσιο στο οποίο μερικοί άνθρωποι ψεύδονται ίσως προκαλέσει έκπληξη.
Φαίνεται πως το άτομο που γίνεται συχνά αποδέκτης κάποιου ψέματος είναι αυτό στο οποίο οι άνθρωποι αναμένεται να ανοιχτούν περισσότερο – ο θεραπευτής τους.
Έχω πει ψέματα στη θεραπεία μου. Μερικές φορές, νιώθω τόση αμηχανία ή ντροπή να παραδεχτώ τα τρελά, αποτρόπαια πράγματα που έχω κάνει, λέει η Λόρα, 28 ετών, η οποία απαίτησε να γίνει χρήση μόνο του ονόματός της από φόβο μήπως χάσει τη δουλειά και τον θεραπευτή της. Πιστεύω ότι ο καθένας ψεύδεται σε κάποιο βαθμό στη θεραπεία. Συνήθως, τελικά, η αλήθεια βγαίνει στο φως.
Η Λόρα δεν είναι η μόνη. Σε μια μελέτη του 2015, που δημοσιεύτηκε στο βιβλίο Μυστικά και Ψέματα στην Ψυχοθεραπεία από την Αμερικανική Ψυχολογική Ένωση (American Psychological Association), το 93% των συμμετεχόντων παραδέχτηκαν ότι έχουν πει ψέματα κατά τη διάρκεια της θεραπείας τουλάχιστον μία φορά.
Ίσως φαίνεται αντιπαραγωγικό για τους ασθενείς να λένε ψέματα σε έναν θεραπευτή του οποίου κύριο μέλημα είναι να τους βοηθήσει. Όμως, υπάρχουν μερικοί πρακτικοί και ψυχολογικοί λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι δεν είναι πάντα εντελώς ειλικρινείς. Αυτά είναι τα μεγαλύτερα κίνητρα, σύμφωνα με τους ειδικούς.
1. Νιώθουν αμηχανία
Η μελέτη του 2015 βρήκε ότι το 61% των συμμετεχόντων ανέφεραν την αμηχανία ως κύριο λόγο ανειλικρίνειας προς τους θεραπευτές τους.
Τον περισσότερο καιρό, προσπαθούμε να παρουσιάζουμε τον καλύτερο εαυτό μας, λέει ο Μπάρι Φάρμπερ, ένας εκ των συγγραφέων του βιβλίου Μυστικά και Ψέματα στην Ψυχοθεραπεία. Έτσι, ακόμα και στο πιο εμπιστευτικό μέρος –στην ψυχοθεραπεία– προστατεύουμε την αίσθηση του εαυτού μας. Είναι φυσικό για τους ανθρώπους να μη θέλουν να βάλουν τις πιο προσωπικές σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές τους κάτω από το μικροσκόπιο κάποιου άλλου για να τις αναλύσει και να τις κρίνει, ακόμα και αν αυτός είναι ο ίδιος ο θεραπευτής.
Είναι άβολο να παραδεχτείς κάποια πράγματα και το ψέμα μπορεί να συνιστά έναν τρόπο αποφυγής αυτής της δυσφορίας.
2. Δεν θέλουν να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες
Σε πολλές περιπτώσεις, οι άνθρωποι λένε ψέματα στη θεραπεία επειδή προσπαθούν να αποφύγουν συνέπειες, όπως το να αλλάξει ο θεραπευτής την πορεία της θεραπείας, λένε οι ερευνητές.
Πολλοί πελάτες θεραπευόμενοι φοβούνται μήπως «βρεθούν μπλεγμένοι» για όσα θα ομολογήσουν στη θεραπεία. Ίσως ανησυχούν ότι ο θεραπευτής θα τερματίσει τις συνεδρίες επειδή δεν κάνουν κάποια πρόοδο ή ίσως ανησυχούν ότι ο θεραπευτής θα τους τιμωρήσει με κάποιον τρόπο, λέει.
Η έλλειψη ειλικρίνειας που ενεργοποιείται από τις αναμενόμενες συνέπειες μπορεί να συνοδεύεται από ανθυγιεινές ή ακόμα και επικίνδυνες συνήθειες. Τουλάχιστον το ένα τρίτο των θεραπευόμενων που μελέτησε ο Φάρμπερ, μαζί με τους άλλους συγγραφείς, παραδέχτηκαν ότι ψεύδονται στους θεραπευτές τους σχετικά με τη χρήση ουσιών και αλκοόλ, ενώ το 21% έχει πει ψέματα για τις διατροφικές του συνήθειες.
Όταν πρόκειται για εθισμούς, διατροφικές διαταραχές και άλλα επικίνδυνα μοτίβα, μερικές φορές οι άνθρωποι αποφεύγουν να ανοιχτούν στους θεραπευτές τους, επειδή πολύ απλά δεν θέλουν να τα σταματήσουν, σύμφωνα με τον Φάρμπερ.
Ακόμα και άνθρωποι με λιγότερο τρομερές συνήθειες αισθάνονται την ανάγκη να πουν ψέματα επειδή ξέρουν ότι οι θεραπευτές τους θα τους συμβουλέψουν να αλλάξουν, ακόμα και αν δεν είναι έτοιμοι γι’ αυτό.
3. Βρίσκονται σε άρνηση
Η άρνηση μπορεί να αποτελεί ένα άλλο κίνητρο για αυτούς που είναι λιγότερο ειλικρινείς στις θεραπευτικές τους συνεδρίες.
Κάποιες φορές οι άνθρωποι δεν θέλουν να πουν ψέματα, αλλά υποτιμούν τα προβλήματα τους επειδή δεν μπορούν ακόμα να τα αποδεχτούν. Κάποιος με πρόβλημα χρήσης ουσιών ίσως επιμένει ότι δεν ήπιε αρκετά αυτή την εβδομάδα, παρόλο που μπορεί να έπινε πολύ καθημερινά. Οι άνθρωποι συχνά χρειάζονται βοήθεια για να οριοθετήσουν τα προβλήματα τους πριν μπορέσουν να είναι ειλικρινείς με τον εαυτό τους.
Η άρνηση μπορεί να είναι κοινός μηχανισμός αντιμετώπισης και άμυνας για θεραπευόμενους που αντιμετωπίζουν άλλες στρεσογόνες και δύσκολες καταστάσεις, που κυμαίνονται από κάτι που δεν μπορούν να αλλάξουν, όπως η διάγνωση κάποιας ασθένειας, έως κάτι που είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει, όπως η επαναλαμβανόμενη αποτυχία σε κάτι.
4. Δεν θέλουν να ξαναβιώσουν το τραύμα
Σύμφωνα με την έρευνα του 2015, κάποιοι άνθρωποι ψεύδονται στη θεραπεία για να περιορίσουν τις αφανείς αρνητικές συνέπειες της αλήθειας, όπως τον συναισθηματικό πόνο.
Σε κάποιες περιπτώσεις τραύματος, οι άνθρωποι ίσως δεν αντιλαμβάνονται καν την έκταση στην οποία το γεγονός ή τα γεγονότα τους έχουν επηρεάσει και υποτιμούν τη σημασία τους στις τωρινές συνθήκες της ζωής τους.
Μια συνέπεια του τραύματος είναι ότι η εμπειρία δεν είναι κωδικοποιημένη. Μπορεί να ξέρουν περίπου ότι κάτι τους συνέβη αλλά μπορεί να μην είναι απόλυτα συνειδητό.
5. Θέλουν να είναι αρεστοί στους θεραπευτές τους
Η επιθυμία των ανθρώπων να είναι αρεστοί είναι ένα ισχυρό κίνητρο για να πουν ψέματα, ακόμα και στη θεραπεία.
Πολλοί άνθρωποι έχουν μια έντονη ανάγκη να είναι συμπαθείς και ανησυχούν ότι αν είναι ειλικρινείς για τα αισθήματα και τα λάθη τους, οι θεραπευτές τους δεν θα τους συμπαθούν πλέον.
Η παραποίηση της αλήθειας είναι προβληματική καθώς περιορίζει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Οι θεραπευτές γνωρίζουν ότι κάποιες φορές οι θεραπευόμενοι παραλείπουν την αλήθεια ή υποβιβάζουν τη σημασία συγκεκριμένων εμπειριών, και υπάρχει έρευνα για τον τρόπο με τον οποίο οι επαγγελματίες υγείας μπορούν να εντοπίζουν καλύτερα την ανειλικρίνεια και να προσαρμόζουν τη θεραπεία τους κατάλληλα.
Αν και η αμηχανία, η ντροπή, η επεξεργασία δύσκολων εμπειριών μπορεί να είναι καταστάσεις που αποθαρρύνουν τους ανθρώπους, το να ανοιχτεί κάποιος στη θεραπεία είναι μια μοναδική επουλωτική διαδικασία με ενδεχόμενα μακροπρόθεσμα οφέλη. Η ανάπτυξη μιας αφιλτράριστης και ειλικρινούς σχέσης με τον θεραπευτή, όχι μόνο βοηθάει τους θεραπευόμενους κατά τη διάρκεια των συνεδριών, αλλά μπορεί πραγματικά να βελτιώσει τις σχέσεις τους έξω από το θεραπευτικό πλαίσιο.
Απόδοση: Μαρία Φωτεινή Σκούπρα, Ψυχολόγος-Γνωσιακή Συμπεριφορική θεραπεύτρια
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
