Βασισμένο σε ερευνητικά δεδομένα, αυτό το άρθρο αποτυπώνει την αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας στην κατάθλιψη και την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.
Σήμερα, επικρατεί μια παρερμηνεία μεταξύ ορισμένων ανθρώπων ότι η ψυχοθεραπεία δεν είναι αποτελεσματική στην καταπολέμηση σοβαρών ψυχικών ασθενειών και ως εκ τούτου δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπισή τους. Θα μπορούσε εύκολα να πει κανείς έχω μείζονα κατάθλιψη και έχω δοκιμάσει αρκετές φορές να κάνω ψυχοθεραπεία, με ισχνά όμως αποτελέσματα...
Σίγουρα, η βιωματική εμπειρία είναι ένας σημαντικός παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά την επιλογή οποιασδήποτε μορφής θεραπείας. Ωστόσο, είναι εξίσου σημαντικό να εξεταστεί η επιστημονική έρευνα, για να δούμε τι έχει να απαντήσει η επιστήμη σε αυτές τις ερωτήσεις. Μπορεί η ψυχοθεραπεία να χρησιμοποιηθεί στη θεραπεία σοβαρών ψυχικών ασθενειών, συμπεριλαμβανομένης της κλινικής κατάθλιψης ή/και της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (ΙΨΔ);
Για να δούμε.
Μέσα από ποικίλες μελέτες, το άρθρο αυτό εξετάζει την αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας στην κλινική κατάθλιψη και την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Αν και αναγνωρίζει ότι η εμπειρία του καθενός με τη ψυχοθεραπεία είναι διαφορετική, υποστηρίζει πως μόνο η επιστημονική έρευνα μπορεί να απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με το ποια θεραπεία παρέχει την καλύτερη έκβαση για τους περισσότερους ανθρώπους. Δεν μπορεί να μας πει, όμως, αν μια συγκεκριμένη θεραπευτική προσέγγιση θα λειτουργήσει για σας προσωπικά (καμία ιατρική ή ψυχολογική έρευνα δεν θα μπορούσε να το κάνει αυτό άλλωστε).
Η Ψυχοθεραπεία είναι αποτελεσματική στη μείζονα κατάθλιψη
Ας αρχίσουμε με την εξέταση της αποτελεσματικότητας της ψυχοθεραπείας στην αντιμετώπιση της μείζονος (κλινικής) κατάθλιψης. Οι ψυχολόγοι έχουν από καιρού αναγνωρίσει ότι διάφορες μέθοδοι ψυχοθεραπείας μπορεί να είναι τόσο αποτελεσματικές–(και, σε ορισμένες περιπτώσεις, πιο αποτελεσματικές) - από αντικαταθλιπτικές φαρμακευτικές αγωγές.
Η πιο πρόσφατη μετα-ανάλυση για το θέμα αυτό έγινε μόλις πέρυσι (Cuijpers, 2017)1. Η μετα-ανάλυση ξεκινά από τη διαπίστωση ότι από το 1970 περίπου 500 έρευνες τυχαίας δειγματοληψίας, έχουν εξετάσει τις συνέπειες των ψυχολογικών θεραπειών για την κατάθλιψη. Αυτός ο αριθμός ερευνών δεν είναι μικρός. Θα λέγαμε ότι είναι ένα από τα πιο καλά μελετημένα θέματα στην κλινική ψυχολογία.
Ο Cuijpers και οι συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, μελέτησαν για περισσότερο από μια δεκαετία την κατάρτιση και την ενημέρωση της βάσης δεδομένων σχετικά με το εύρος των επιπτώσεων της ψυχοθεραπείας σε άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη. Στα ακόλουθα είδη ψυχοθεραπείας έχουν βρει τουλάχιστον 10 τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές:
- Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία (CBT) (94 έρευνες)
- Συμπεριφοριστική Θεραπεία (31 έρευνες)
- Διαπροσωπική Θεραπεία (IPT) (31 έρευνες)
- Θεραπεία Επίλυσης Προβλημάτων (13 έρευνες)
- Μη Κατευθυντική Υποστηρικτική Θεραπεία (18 έρευνες)
- Βραχυπρόθεσμη Ψυχοδυναμική Ψυχανάλυση (10 έρευνες)
Η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία ή αλλιώς ΓΣΘ είναι, μακράν, το πιο μελετημένο είδος ψυχοθεραπείας στην ερευνητική βιβλιογραφία. Να σημειώσουμε άλλωστε ότι οι ερευνητές δεν περιλαμβάνουν στην ανάλυσή τους και δεν αναφέρονται σε μελέτες περιπτώσεων, σε μικρότερες μελέτες, χωρίς ομάδα ελέγχου ή σε άλλα είδη πειραματικών ερευνών. Κάθε ένας από αυτούς τους τύπους ψυχοθεραπείας, έχει επίσης εκατοντάδες από αυτούς τους τύπους ερευνών με λιγότερο ισχυρά αποτελέσματα.
Πόσο αποτελεσματικές είναι οι θεραπείες, όμως;
Οι ερευνητές αναφέρουν ότι ο αριθμός των ασθενών που χρειάζεται να προσέλθουν στη θεραπεία, ώστε να θεραπευθεί ένας, είναι 3 για όλα τα είδη θεραπείας (εκτός από τη Θεραπεία Επίλυσης Προβλημάτων, όπου είναι 2). Ο «αριθμός ασθενών που χρειάζεται να θεραπευθεί» (number needed to treat - NNT) είναι μια επιδημιολογική μέτρηση που στοχεύει να μεταφράσει τα στατιστικά ερευνητικά στοιχεία σε μια αντίστοιχη κλίμακα αριθμών. Σε γενικές γραμμές, οι ερευνητές αναφέρουν πως όσο πιο χαμηλός είναι αυτός ο αριθμός, τόσο πιο αποτελεσματική θεραπεία. Ένας ιδανικός αριθμός είναι 1 και όσο ψηλότερος είναι, τόσο λιγότερο αξιόπιστη είναι η θεραπεία. Οι περισσότερες ιατρικές θεραπείες κυμαίνονται στα πλαίσια μεσαίων και υψηλών μονοψήφιων αριθμών. Ένας αριθμός 3, ως εκ τούτου, είναι πλήρως ικανοποιητικός.
Ψυχοθεραπεία και Φαρμακευτική Αγωγή στην Κατάθλιψη
Τι γίνεται όταν συγκρίνουμε την ψυχοθεραπεία με μια αντικαταθλιπτική φαρμακευτική αγωγή; Οι ερευνητές απαντούν: οι μετα-αναλύσεις μας από έρευνες που συγκρίνουν απευθείας την ψυχοθεραπεία και τη φαρμακοθεραπεία για την κατάθλιψη, φανερώνουν πως δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο αυτών τύπων θεραπείας. Με λίγα λόγια, και τα δύο είδη θεραπείας είναι αποτελεσματικά στη θεραπεία της κλινικής κατάθλιψης.
Τι γίνεται όμως με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις;
Παρά το γεγονός ότι τόσο η ψυχοθεραπεία όσο και η φαρμακοθεραπεία είναι ως επί των πλείστον εξίσου αποτελεσματικές σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο, υπογραμμίζουν οι ερευνητές, είναι ολοφάνερο ότι ο συνδυασμός των δύο είναι πιο αποτελεσματικός από ό, τι η καθεμία ξεχωριστά. Σε μετα-ανάλυση αυτών των συγκρίσεων διαπιστώσαμε ότι η συνδυαστική θεραπεία είναι σημαντικά πιο αποτελεσματική από τη φαρμακοθεραπεία μόνη της.
Με άλλα λόγια αν απλά παίρνετε ένα αντικαταθλιπτικό φάρμακο και αναμένετε να θεραπευθείτε, μπορεί να δείτε βραχυπρόθεσμη βελτίωση αλλά όχι μακροπρόθεσμη.
Αναφορικά με τη μείζονα κατάθλιψη
Κατά καιρούς, οι επικριτές της ψυχοθεραπείας ισχυρίζονται πως το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας που γίνεται σχετικά με την ψυχοθεραπεία, σχετίζεται μόνο με την «ανησυχητική» ή ήπια μορφή κατάθλιψης. Τέτοιου είδους κριτικές δεν συνυπολογίζουν τα επιστημονικά ευρήματα, ωστόσο, όπως η συγκεκριμένη μετα-ανάλυση διαπιστώνει: δεν βρήκαμε καμία ένδειξη ότι η σοβαρότητα της ασθένειας συσχετίζεται με το αποτέλεσμα της θεραπείας (Cuijpers, 2017)1.
Έχει διαπιστωθεί ερευνητικά ότι, σε αντίθεση με ό,τι πιστεύεται από πολλούς κλινικούς γιατρούς, η σοβαρότητα της ασθένειας, δεν αποτελεί σημαντικό προγνωστικό παράγοντα του θεραπευτικού αποτελέσματος και πως η ΓΣΘ είναι εξίσου αποτελεσματική με την φαρμακοθεραπεία σε σοβαρά περιστατικά καταθλίψεων (Weitz et al., 2015)2
Βρήκαμε επίσης ότι δεν υπάρχει διαφορά στα αποτελέσματα μεταξύ της ΓΣΘ και της φαρμακοθεραπείας σε ασθενείς με μελαγχολική κατάθλιψη ή με άτυπη κατάθλιψη (Cuijpers et al., In press).
Και άλλες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι η ψυχοθεραπεία δεν λειτουργεί μόνο σε περιπτώσεις μείζονος κατάθλιψης αλλά φαίνεται επίσης να λειτουργεί και σε περιπτώσεις μέτριων καταθλιπτικών διαταραχών (Aherne et al, 2017)3.
Η Ψυχοθεραπεία είναι αποτελεσματική και στις Ιδεοψυχαναγκαστικές Διαταραχές
Οι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) αναμένουν κατά μέσο όρο 10 χρόνια πριν αναζητήσουν κάποια θεραπεία (Pozza & Dettore, 2017)4. Η διαταραχή χαρακτηρίζεται από παρεισφρητικές σκέψεις ή παρορμήσεις, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, και μπορεί να εμφανιστεί σε ποσοστό 2% στον ενήλικο πληθυσμό. Σύμφωνα τους ερευνητές:
Συγκεκριμένες τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές φανερώνουν πως η γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία (ΓΣΘ) συμπεριλαμβανομένης της έκθεσης και της παρεμπόδισης αντίδρασης (ΕΠΑ) και/ή της γνωστικής αναδόμησης, είναι πρώτης γραμμής ψυχολογική θεραπεία που οδηγεί σε βελτίωση των συμπτωμάτων σε περίπου 70% των ασθενών.
Η ΕΠΑ είναι η πιο μελετημένη και αποτελεσματική θεραπεία για την θεραπεία της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής (ΙΨΔ) (McKay, 2015)5. Η «Έκθεση» αναφέρεται στην αντιµετώπιση των σκέψεων, εικόνων, αντικειµένων και καταστάσεων που προκαλούν άγχος. Ενώ αυτό μπορεί να το έχει κάνει και στο παρελθόν ο ασθενής, είναι σηµαντικό να εφαρµόσει και το δεύτερο µέρος της θεραπείας – την «Παρεµπόδιση Αντίδρασης». Στην πράξη, αφότου αντιµετωπίσει τους αγχογόνους παράγοντες (έκθεση), χρειάζεται να αποφύγει επίτηδες την ψυχαναγκαστική συµπεριφορά (παρεµπόδιση αντίδρασης).
Ευρήματα αυτών των ερευνητών δείχνουν ότι: Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, έχουν συγκεντρωθεί σημαντικά ερευνητικά ευρήματα για να δείξουν ότι η ΕΠΑ είναι μια αποτελεσματική αντιμετώπιση για την ΙΨΔ.
Ο Olatunji και η ομάδα του (2013)6 είχαν κάνει μια παρόμοια μετα-ανάλυση δύο χρόνια νωρίτερα, συνδυάζοντας μαζί όλα τα είδη των θεραπειών ΓΣΘ (η ΕΠΑ θεωρείτο και αυτή είδος θεραπειών) και κατέληξαν σε παρόμοια συμπεράσματα:
Συνεπής με τις προσδοκίες, η ΓΣΘ αντιμετώπισε αρκετά συμπτώματα της ΙΨΔ. Αυτό το εύρημα είναι συνεπές με προηγούμενες μετα-αναλύσεις που αποδεικνύουν ότι η ΓΣΘ είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στη μείωση των συμπτωμάτων ΙΨΔ (Abramowitz, 1997 - Rosa-Alcázar et al, 2008). Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η παρούσα έρευνα περιλάμβανε μια σειρά από μελέτες που έχουν δημοσιευθεί μετά από αυτές τις μετα-αναλύσεις και συνεπώς, προστίθενται επιπλέον ερευνητικά στοιχεία της ΓΣΘ για την Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή.
Με άλλα λόγια η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία– συμπεριλαμβανομένης της EΠΑ- είναι αποτελεσματική στην θεραπεία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, μιας αρκετά σοβαρής ψυχικής ασθένειας.
Συμπέρασμα: η Ψυχοθεραπεία είναι αποτελεσματική σε σοβαρές ψυχικές διαταραχές
Το αποτέλεσμα από αυτό το μικρό δείγμα της έρευνας, καταλήγει στο να καταρριφθεί ο μύθος ότι η ψυχοθεραπεία χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση ήπιων ψυχικών διαταραχών. Ή ότι δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέχρι ένα πρόσωπο να «σταθεροποιηθεί» από τα φάρμακα. Τα ερευνητικά δεδομένα απλά δεν παρέχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτές τις πεποιθήσεις.
Τίποτα από αυτά όμως δεν υποστηρίζει ότι η ψυχοθεραπεία λειτουργεί για όλους τους ανθρώπους, όλη την ώρα, με κάθε θεραπευτή. Στην πραγματικότητα, η ψυχοθεραπεία παραμένει απογοητευτική θεραπευτική επιλογή για πολλούς, όπως για αυτούς που έχουν δοκιμάσει διαφορετικούς θεραπευτές όλα αυτά τα χρόνια και σημείωσαν ελάχιστη ανακούφιση των συμπτωμάτων. Δεν έχουμε βρει ακόμα κάποιον αλγόριθμο που να προβλέπει μία επιτυχημένη ψυχοθεραπεία, ούτε την αιτία στο γιατί ορισμένοι άνθρωποι φαίνεται να επωφελούνται από την ψυχοθεραπευτική διαδικασία περισσότερο από άλλους.
Με τον καιρό, όμως, οι ψυχολόγοι πιστεύουν ότι θα βρεθούν τέτοιου είδους αλγόριθμοι που θα βοηθήσουν τους ανθρώπους να βρουν τον θεραπευτή που θα είναι σε θέση να συνεργαστεί αποτελεσματικά μαζί τους για την κατάστασή τους. Μέχρι τότε, αρκεί να κατανοήσουμε πως η ψυχοθεραπεία, ενώ δεν είναι μια τέλεια διαδικασία, είναι αποτελεσματική και βοηθητική. Άλλωστε τα δεδομένα δεν λένε ψέμματα.
Πηγή: psychcentral.com
Έρευνες:
- Four decades of outcome research on psychotherapies for adult depression: An overview of a series of meta-analyses
- Baseline Depression Severity as Moderator of Depression Outcomes Between Cognitive Behavioral Therapy vs Pharmacotherapy
- Evidence for the treatment of moderate depression: a systematic review
- Drop-out and efficacy of group versus individual cognitive behavioural therapy: What works best for Obsessive-Compulsive Disorder? A systematic review and meta-analysis of direct comparisons.
- Efficacy of cognitive-behavioral therapy for obsessive-compulsive disorder.
- Cognitive-behavioral therapy for obsessive-compulsive disorder: a meta-analysis of treatment outcome and moderators.
Απόδοση: Γιώργος Μπούρας, Φοιτητής Ψυχολογίας
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
