Η συναίσθηση είναι μια συνάρτηση των πέντε αισθήσεων: γεύση, όσφρηση, αφή, όραση και ακοή. Τα αισθητήρια όργανα μετατρέπουν τη διέγερση σε εμπειρίες που περιγράφονται ως νόημα μέσω των νευρικών υποδοχέων που στέλνουν αισθητηριακές πληροφορίες στον εγκέφαλο.
Έτσι, ο εγκέφαλος ερμηνεύει τις αισθητηριακές πληροφορίες όπως είναι οι εμπειρίες ως νόημα. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος βιώνει την απορρόφηση της ενέργειας ως σημαντική από την άποψη των αισθήσεων που αφορούν γεύση, όσφρηση, αφή, όραση και ακοή.
Η αντίληψη είναι κάτι διαφορετικό. Είναι η διαδικασία με την οποία ο εγκέφαλος οργανώνει και ερμηνεύει αισθητηριακές πληροφορίες και διαμορφώνεται από τη μάθηση, την προσδοκία και την προσοχή. Η αντίληψη επηρεάζει επίσης το πώς αντιλαμβανόμαστε αισθητηριακές πληροφορίες και δίνει νόημα χρησιμοποιώντας τη μνήμη και το συναίσθημα. Παρά το γεγονός ότι η αίσθηση και η αντίληψη συνεργάζονται για να δημιουργήσουν χρήσιμες ανθρώπινες εμπειρίες, είναι ξεχωριστές διαδικασίες, στις οποίες εμπλέκονται διαφορετικές λειτουργίες.
Η αντίληψη καταλήγει στη συνειδητοποίηση του υλικού κόσμου. Αν και η αισθητηριακή αντίληψη μας επιτρέπει να διατηρούμε τις πληροφορίες για τον κόσμο, τις οποίες έχουμε συγκεντρώσει από τις πέντε μας αισθήσεις, η πνευματική αντίληψη μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τις πληροφορίες. Αυτό διαφέρει από την συνηθισμένη αντίληψη. Η πνευματική αντίληψη μας επιτρέπει να βγάζουμε συμπεράσματα που προκύπτουν από την αισθητηριακή εμπειρία και να επιχειρηματολογούμε γι’αυτά με αναλυτική σκέψη αλλά και αφηρημένα.
Η θεωρία για την αισθητηριακή εμπειρία περιλαμβάνει τις εννοιολογικές ικανότητες του Piaget για την αφομοίωση και τη συμμόρφωση. Η αφομοίωση περιλαμβάνει την τοποθέτηση αντικειμένων ή εννοιών σε κατηγορίες. Για παράδειγμα, θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε ένα «μήλο» και ένα «πορτοκάλι» στην κατηγορία των «φρούτων». Ένα παράδειγμα της συμμόρφωσης περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας νέας κατηγορίας που δεν μπορεί να εξοιμοιωθεί με την κατηγορία των «φρούτων», τη δημιουργία της κατηγορίας των «λαχανικών», όταν για πρώτη φορά πρέπει να κατατάξουμε ένα λαχανικό, όπως το «λάχανο». Οι έννοιες της αφομοίωσης και της συμμόρφωσης αποτελούν τα βασικά εργαλεία με τα οποία δημιουργείται η γνώση και γίνεται κατανοητή.
Είναι προφανές ότι οι διαδικασίες της σκέψης και της γνώσης για τον κόσμο είναι πολύ πιο περίπλοκες από ό,τι περιγράφεται σ’αυτά τα παραδείγματα. Αισθητηριακή διέγερση, αισθητηριακή εμπειρία, αισθητηριακή αντίληψη και κατηγοριοποίηση των εννοιών, πνευματική αντίληψη, και μετα-γνωστική ή σκέψη για τη σκέψη συγχωνεύονται, εκτός ίσως από τις προσπάθειες της φιλοσοφίας για τη διάδοση αυτών των γνώσεων με ορθολογικό τρόπο. Είναι προφανές με ένα διαισθητικό τρόπο ότι οι διαδικασίες της σκέψης βασίζονται σε διάφορους τρόπους σκέψης, συναίσθησης και αίσθησης.
Ένα μωρό γεννιέται με αισθητηριακή αντίληψη. Τα μωρά απαντούν με συναισθήματα στον πόνο ή την ευχαρίστηση. Το συναίσθημα αντιπροσωπεύει μια μορφή αντίληψης. Μερικά από τα συναισθήματά μας είναι σχεδόν ενστικτώδη και έμφυτα. Άλλα συναισθήματα εξαρτώνται από τη μνήμη και τη μάθηση, που συνδυάζονται με διανοητική και αισθητηριακή αντίληψη για τη δημιουργία των διαφόρων τρόπων που νιώθουμε και βιώνουμε τον κόσμο. Με λίγα λόγια, κατασκευάζουμε την κατανόησή μας για τον κόσμο.
Οι άνθρωποι, σε γενικές γραμμές, δεν δημιουργούν συνεπείς κοσμοθεωρίες, ενώ είναι απόλυτα σαφές ότι τα γνωστικά λάθη είναι ανεξέλεγκτα στο μυαλό σχεδόν όλων των ατόμων. Ακόμη και όταν μιλάμε για συνείδηση, μια κατάσταση που όλοι οι άνθρωποι γνωρίζουν από εμπειρία, ενδέχεται ορισμένοι να μπερδευτούν. Το γνωστικό σφάλμα μπορεί να θεωρηθεί ότι πλήττει όλα τα άτομα που δεν διαθέτουν συστήματα πεποιθήσεων τα οποία διασυνδέονται λογικά και με συνέπεια. Ενδέχεται να μην είναι δυνατόν να επιτευχθεί ένα σύστημα πεποιθήσεων που είναι λογικά συνεπές με την άποψη της κοσμοθεωρίας.
Η γνωστική παραφωνία – το ψυχολογικό στρες που βιώνει κάποιος που κατέχει περισσότερες από μία αντιφατικές, αντικρουόμενες ιδέες στο μυαλό του – προέρχεται από το γνωστικό σφάλμα που ενισχύεται από το συναίσθημα της δημιουργίας απόψεων ότι ένα άτομο, όταν λάβει γνώση αυτής της ασυμφωνίας και του αντίστοιχου σφάλματος, επιχειρεί να το τροποποιήσει αλλάζοντας τις απόψεις του ή ερμηνεύοντας εκ νέου την εμπειρία του.
Για παράδειγμα, η υπόθεση ότι όλες μας οι πράξεις αντικατοπτρίζονται στον κόσμο γύρω μας είναι μια γνωστική προκατάληψη που αποτελείται από την άποψη ότι οι ενέργειες ενός ατόμου οδηγούν πάντα σε ηθικά δίκαιες συνέπειες, έτσι ώστε όλες οι καλές πράξεις να ανταμείβονται και οι κακές πράξεις να τιμωρούνται. Αντίθετα με αυτή την άποψη, όταν οι πληροφορίες αποκαλύπτονται σε κάποιον, το άτομο αυτό μπορεί να αλλάξει τις απόψεις του, ώστε να είναι συμβατές με την υπόθεση που αναφέραμε παραπάνω, όπως για παράδειγμα όταν κάποιος τιμωρείται ενώ έκανε καλές πράξεις, στην πραγματικότητα του άξιζε αυτή η τιμωρία.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα παρανοϊκώς ψυχωσικά άτομα έχουν απόψεις που αντιπροσωπεύουν συνενώσεις των εμπειριών που αφορούν την αίσθηση, την αντίληψη, το συναίσθημα και τη σκέψη ή τη σκέψη για τη σκέψη. Τα ψυχωτικά άτομα έχουν την ατυχία να υπομένουν ψευδο-αισθητηριακή εμπειρία με τη μορφή των παραισθήσεων. Αυτή η εμπειρία είναι τόσο βιωματική και πραγματική γι’ αυτούς, όπως και η εμπειρία των πέντε αισθήσεων που οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν. Η παραισθητική εμπειρία δεν μπορεί απλώς να απορριφθεί και να θεωρηθεί «απλό συμβάν», διότι θεωρείται εξωπραγματικό. Παραμένει με επιμονή στο μυαλό του σχιζοφρενή και ιδίως όσον αφορά ακουστικές ψευδαισθήσεις, όπου ο σχιζοφρενής «ακούει» λεκτικό υλικό εκεί όπου θα έπρεπε να βρίσκεται το «ασφαλές καταφύγιο» του μυαλού του.
Παρ ‘όλα αυτά, γίνεται διάκριση μεταξύ των ψυχικά ασθενών και των μη-ψυχικά ασθενών με συγκεκριμένες νοοτροπίες, έτσι ώστε να θεωρείται ότι ένα άτομο είναι ή δεν είναι διανοητικά άρρωστο, όταν στην πραγματικότητα όλοι οι άνθρωποι κάνουν γνωστικά λάθη. Ενώ η γνωστική ασυμφωνία βιώνεται από όλους τους ανθρώπους που παρερμηνεύουν αισθητικές και αντιληπτικές εμπειρίες, οι ψυχικά ασθενείς τιμωρούνται για αυτή την παρερμηνεία. Αν υπάρχει κάποιος λόγος να αμφισβητηθούν οι αποδόσεις των ψυχικά ασθενών που συνεπιφέρει αυτό το στίγμα, αυτός θα πρέπει να είναι ο κυριότερος. Ο ιδεασμός του ψυχικά ασθενή είναι κατανοητός και, αν αντιμετωπίζεται ως τέτοιος, το στίγμα σχετικά με την ψυχική ασθένεια μπορεί να μειωθεί. Στην πραγματικότητα, η έλλειψη του στιγματισμού των ψυχασθενών μπορεί να επιτρέψει, κατά παράδοξο τρόπο την απελευθέρωση των υπερτιμημένων ιδεών.
Η παράνοια του ψυχικά ασθενούς ατόμου είναι υπαίτια για τη δημιουργία μιας εγρήγορσης με την οποία το άτομο αντιδρά σε παραισθήσεις και ψευδαισθήσεις, και η επαγρύπνηση δημιουργεί μια ευαισθησία στην ενίσχυση του παραληρήματος. Η παράνοια τροφοδοτεί τον ψυχωτικό ιδεασμό, διότι εμπλέκει μια μεροληψία για την ασάφεια που αντιστοιχεί στο φόβο. Αναμφισβήτητα, αν το ψυχωτικό άτομο αισθάνεται ασφαλές, μπορεί να εκφράζει λιγότερο την ανάγκη να προβαίνει σε εικασίες ασταμάτητα, σχετικά με την κοσμοθεωρία που το διακατέχει ενάντια στη δική του βούληση.
Πηγή: brainblogger.com
Συγγραφέας: Ann Reitan
Photo Credit: Michael Creese
