Ιωάννα Καπετανάκου

Ψυχικές διαταραχές και σωματικές νόσοι: Μοιάζουν άραγε;

Ψυχικές διαταραχές και σωματικές νόσοι: Μοιάζουν άραγε;

Ιωάννα Καπετανάκου
γυναίκα με γυρισμένη την πλάτη κοιτάζει προς τα κάτω
Image credit: Sorin Sîrbu / unsplash.com

Από τα αρχαία χρόνια οι γιατροί και οι θεραπευτές συνέδεαν χαρακτηριστικά των ανθρώπων με όργανα του σώματος τους, πχ η καλοσύνη και η σοφία θεωρούσαν ότι εδρεύει στον εγκέφαλο ή το πάθος στην καρδιά.


Το ερώτημα για το αν οι ψυχικές διαταραχές με τις σωματικές νόσους είναι παρόμοιες θα μπορούσε να πει κανείς πως απασχόλησε την ιστορία της ιατρικής και συνεχίζει ακόμα και σήμερα να έχει κεντρικό ρόλο σε αυτή.

Από τα αρχαία χρόνια οι γιατροί και οι θεραπευτές συνέδεαν χαρακτηριστικά των ανθρώπων με όργανα του σώματος τους, πχ η καλοσύνη και η σοφία θεωρούσαν ότι εδρεύει στον εγκέφαλο ή το πάθος στην καρδιά.

Ο Ιπποκράτης πρώτος εισήγαγε την ολιστική θεώρηση η οποία θεωρεί ότι ο άνθρωπος είναι ένα ενιαίο σύνολο σωματικών και ψυχικών λειτουργιών.

Τον 18ο αιώνα αρχίζει να επικρατεί η άποψη ότι τα ψυχικά νοσήματα προέρχονται από το σώμα και λίγα χρόνια αργότερα θεωρούν ότι οι ψυχικές διαταραχές είναι εγκεφαλικές νόσοι.

Ο Adolf Meyer εισάγει το ‘’βιοιατρικό πρότυπο’’ με το οποίο θεωρεί ότι οποιαδήποτε νόσος βασίζεται στη βιολογική προδιάθεση που έχει το άτομο. Αντιστοίχως, μια ψυχική νόσος αποτελεί ένα αποτέλεσμα αντιδράσεων του ασθενούς σε ένα περιβάλλον που νοσεί. Ο ιατρός αποπροσωποποιεί την σχέση με τον ασθενή, δεν δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις αντιλήψεις του ασθενούς για την ασθένεια και συσχετίζει ψυχοκοινωνικούς παράγοντες για την εκδήλωση της.

Όμως στη πραγματικότητα συνεχίζει να ισχύει άδηλα ότι το σώμα, το ατομικό ιστορικό του ασθενούς και οι κοινωνικές συνθήκες που επικρατούν παίζουν ρόλο στην παθογένεια της νόσου. Και με αυτό τον τρόπο ήταν σαν να συνέχιζε η θεωρία του Ιπποκράτη ότι το σώμα σχετίζεται με την ψυχή και το άτομο είναι ένα ενιαίο σύνολο.

PsychPhysicalDis es

Περί το 1950 έρχεται να πάρει την θέση του βιοιατρικού προτύπου μια άλλη καινοτόμος θέση της ιατρικής η οποία πλέον προσεγγίζει και ερευνά το άτομο ως ένα ενιαίο σύνολο, με βιολογική, ψυχολογική και κοινωνική διάσταση. Την θέση αυτή την εισάγει το 1977 ο ιατρός παθολόγος και ψυχίατρος George Engel όπου βασίστηκε στα αποτελέσματα των μελετών του για την ελκώδη κολίτιδα, την κατάθλιψη και τον ψυχογενή πόνο και αποτελούσε πρόκληση για τη βιοϊατρική και το βιοϊατρικό μοντέλο. Οι βασικές αρχές του μοντέλου περιελάμβαναν, βιολογικές, ψυχολογικές και κοινωνικές διαστάσεις της ζωής του ατόμου και την αντίληψη ότι το άτομο υποφέρει ως σύνολο και όχι ως μεμονωμένα όργανα.

Ο γιατρός πλέον υιοθετεί μια ολιστική προσέγγιση όσον αφορά την νόσο και θεωρεί τη σχέση του με τον ασθενή κοινωνικά ισότιμη. Η προσωπικότητα και τα αποθέματα του ασθενούς, καθώς και οι ιδιαίτερες περιβαλλοντικές συνθήκες στις οποίες ζει το άτομο πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο έδωσε βάση ιδιαίτερα στην ενσυναίσθηση και την συμπόνια προς τον ασθενή. Λίγα χρόνια πριν είχε δοθεί έμφαση στο γεγονός ότι οι ψυχολογικοί παράγοντες που προκαλούν στρες μπορεί να έχουν επιβλαβείς συνέπειες για την υγεία, ενώ τα συστήματα απόκρισης στο άγχος μπορεί να απορυθμιστούν όχι μόνο από γενετικούς παράγοντες, αλλά και από εμπειρίες και ψυχοπιεστικά γεγονότα της ζωής, καθώς και από επιβλαβείς συμπεριφορές όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ και η έλλειψη σωματικής άσκησης.

Οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες μπορούν να καθορίσουν τον ευάλωτο χαρακτήρα του ασθενούς, τη σοβαρότητα και την πορεία της ασθένειας. Το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο εξετάζει τις αλληλεπιδράσεις με την γενετική ευαισθησία, την προσωπικότητα, τα ψυχοπιεστικά γεγονότα και γενικά με το κοινωνικό περιβάλλον του ασθενούς. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες αυξάνουν την πιθανότητα κλινικής εμφάνισης μιας ψυχικής διαταραχής, παίζουν ρόλο στη στιγμή που θα εμφανιστεί μια ασθένεια και μπορούν επίσης να προστατεύσουν ένα ευάλωτο άτομο από την ασθένεια.

Σήμερα, έχουν περάσει 40 χρόνια περίπου από την εγκαθίδρυση του βιοψοχοκοινωνικού μοντέλου στην ιατρική και συνεχίζει να έχει μεγάλη απήχηση. Μέσα από έρευνες που έχουν γίνει έχει φανεί ότι τα έντονα γεγονότα στη ζωή ενός ατόμου μπορεί να επηρεάσουν την ευπάθεια που έχει το ίδιο στην ασθένεια. Θεωρείται ακόμη ότι συναισθηματικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη και το άγχος καθώς και η συμπεριφορά των ασθενών, δηλαδή το πώς ανταποκρίνονται, αντιλαμβάνονται, βιώνουν και αξιολογούν την κατάστασή της υγείας τους μπορούν να επηρεάσουν την πορεία, την θεραπευτική ανταπόκριση και έκβαση οποιουδήποτε επεισοδίου κάποιας σωματικής νόσου.

Κάτι το οποίο θεωρείται πάρα πολύ σημαντικό είναι ότι η ψυχολογική ευημερία ενός ατόμου και η ανθεκτικότητα του έχουν βρεθεί ότι διαδραματίζουν προστατευτικό ρόλο στην ισορροπία μεταξύ υγείας και ασθένειας. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν να λαμβάνεται πάντα υπόψη σε μια πιθανή εκδήλωση μιας νόσου η σχέση που μπορεί να έχει με την καθημερινή ζωή του ατόμου που την εκδηλώνει, με την παραγωγικότητα του, την απόδοση κοινωνικών ρόλων, την συναισθηματική του σταθερότητα, και την πνευματική του ικανότητα. Όλα αυτά είναι παράγοντες που πρέπει να συμπεριλαμβάνονται τόσο στην πιθανή εκδήλωση μιας νόσου όσο και στην φροντίδα του ασθενούς.

Η ψυχιατρική στην καθημερινή πρακτική της παρουσιάζει ιδιαιτερότητες ως προς την πρακτική των άλλων ιατρικών ειδικοτήτων λόγω της πολυπλοκότητας και πολυμορφίας στην εκδήλωση των ψυχικών διαταραχών, της σχέσης τους με ψυχοκοινωνικούς παράγοντες, της μη ύπαρξης σαφών παθογνωμονικών στοιχείων και της στιγματοποίησης της ψυχικής νόσου. Για τους λόγους αυτούς το βιοψυχοκοινωνικό πρότυπο εφαρμόζεται κυρίως στην ψυχιατρική, δεν θα πρέπει όμως να παραγνωρίζεται η αξία του και στα σωματικά νοσήματα.

Ο άνθρωπος θεωρείται ένα ενιαίο σύνολο που η ζωή του περιλαμβάνει διαστάσεις της ζωής τόσο βιολογικές όσο και ψυχολογικές και κοινωνικές. Οι διαστάσεις αυτές αλληλοεπηρεάζονται διαρκώς και έτσι βιολογικοί παράγοντες, συναισθηματικές εκδηλώσεις, ψυχοπιεστικά γεγονότα ζωής, τρόπος ζωής (κοινωνικο-οικονομική κατάσταση του ατόμου) μπορούν να επηρεάσουν την λειτουργικότητα του ατόμου.

Σε μια θεραπευτική παρέμβαση χρειάζεται να γίνεται ολιστική προσέγγιση. Είναι απαραίτητο οι επαγγελματίες υγείας και ψυχικής υγείας να εξετάζουν όλες τις διαστάσεις ζωής του ατόμου, την βιολογική, την ψυχολογική και την κοινωνική για να μπορούν να κάνουν τις πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις στην εμφάνιση μιας ψυχιατρικής διαταραχής ή μιας σωματικής νόσου οι οποίες θα μπορούσαν να αλληλοεπικαλύπτονται.

Κλείνοντας, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι δεν υπάρχει υγεία, χωρίς ψυχική υγεία!


Βιβλιογραφία

1. Στεφανής Κ. Ν., Κολίσης Φ. Ν., Παπαδημητρίου Γ., Λύκουρας Ε., Δουζένης Α., Ψυχική Υγεία: Σύγχρονες προσεγγίσεις-Προβληματισμοί, 1η ημέρα. 10442/8701, 2010;1-54.

2. Papadimitriou G, The "Biopsychosocial Model": 40 years of application in Psychiatry. Psychiatriki 2017; Apr-Jun;28(2):107-110.

3. Fava G.A., Sonino N., From the Lesson of George Engel to Current Knowledge: The Biopsychosocial Model 40 Years Later, Psychotherapy and psychosomatics  2017;86:257-259

4. Rachel F. Rodgers, Jennifer L.O'Flynn, Althea Bourdeau, Emily Zimmerman,, A biopsychosocial model of body image, disordered eating, and breastfeeding among postpartum women, Appetite 2018;126:163-168

5. Wise Thomas, Balon Richard. Psychosomatic medicine in the 21st century: understanding mechanisms and barriers to utilization, Advances in Psychosomatic Medicine. 2015;34:1-9

*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*

2. banner diafhmishs mypsychologist koino

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...