Η μη έκφραση των συναισθημάτων δεν σημαίνει πως αυτά δεν υπάρχουν. Ένας άνθρωπος που εκπαιδεύεται από παιδί να μην εκφράζει τα συναισθήματά του, ως ενήλικας θα δημιουργήσει συναισθηματικές θρομβώσεις και ακρωτηριασμούς, έναν όγκο δηλαδή από συσσωρευμένα και ανέκφραστα συναισθήματα, ανάγκες και επιθυμίες.
Τον τελευταίο καιρό παρατηρώ μια σημαντική αύξηση των περιστατικών που απευθύνονται στο γραφείο μου με συμπτώματα κρίσεων πανικού, άγχους, κατάθλιψης, φοβίες, κ.α.
Αναρωτιέμαι σε ποιον βαθμό έχει συμβάλλει σε αυτή την αύξηση η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση και το αδιέξοδο που ζούμε κι αν ως άνθρωποι έχουμε τα κατάλληλα εργαλεία να παλέψουμε τα ζόρια που ανέδειξε η κρίση, τόσο σε ατομικό, όσο και σε οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο. Τι κάνουμε δηλαδή στα ζόρια, πώς έχουμε γαλουχηθεί να αντιμετωπίζουμε τις αντιξοότητες και την αβεβαιότητα. Σε μια πρώτη ανάγνωση θα έλεγα πως οι παραπάνω ψυχικές δυσλειτουργίες αποτελούν, στις περισσότερες περιπτώσεις, ένα ηχηρό σύμπτωμα αναδυόμενων αντιδράσεων στα αδιέξοδα που βιώνει ο σημερινός άνθρωπος, παρά σημάδια ψυχικής ασθένειας.
Έτσι, αν τις δούμε ως σύμπτωμα μιας ευρύτερης δυσλειτουργίας τα ψυχικά αυτά φαινόμενα δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο εργαλειακά με εξωγενείς τεχνικές (τεχνικές χαλάρωσης, διατροφή, φαρμακευτική αγωγή, κ.λπ.). Απαιτούν μια βαθιά εσωτερική αναζήτηση, η οποία ξεκινά από τη συμπεριφορική και γνωσιακή αναδόμηση του εαυτού και συνεχίζει με ενδοσκόπηση και συνεχή αυτοβελτίωση. Με άλλα λόγια χρειάζεται να διαβάσουμε όλα τα παραπάνω φαινόμενα ως ψυχοσωματικές εκφράσεις σαν μια κραυγή του σώματος και της ψυχής απέναντι στα προσωπικά και κοινωνικά αδιέξοδα.
Οι άνθρωποι σήμερα κινούνται σε ένα πλαίσιο συνεχών ανατροπών, η ζωή τους ρυθμίζεται σε δόσεις, όπως ρυθμίζονται και οι οφειλές τους στις εφορίες και στα ασφαλιστικά ταμεία. Οι εξωτερικοί κίνδυνοι και τα ζόρια αυξάνουν διαρκώς κι όσο βαθαίνει η κρίση και αντιμετωπίζεται πλέον ως καθεστώς τόσο ενισχύονται οι φόβοι και η αίσθηση ενός συνεχούς κινδύνου κι αδιεξόδου. Σε αυτήν την κατάσταση το άτομο νιώθει ακινητοποιημένο, δίχως περιθώρια επιλογών, νιώθει δηλαδή πως δεν έχει τη ζωή του στα χέρια του.
Ποιοι είναι όμως αυτοί που ακινητοποιούνται περισσότερο και γιατί; Συνήθως είναι οι άνθρωποι με καταπιεσμένες ανάγκες και συναισθήματα, με ανεκπλήρωτα θέλω και ανέκφραστες επιθυμίες, που δεν εκπαιδεύτηκαν να εκφράζουν τα ζόρια και τους θυμούς τους κι έτσι δεν έμαθαν ποτέ να αναλαμβάνουν και την ευθύνη αυτών. Είναι οι άνθρωποι που εξ απαλών ονύχων (δηλαδή από μωρά) έμαθαν να μην εκφράζουν ορισμένα συναισθήματα θεωρώντας τα «αρνητικά». Μην κλαις, μην φοβάσαι, μην θυμώνεις, μην στεναχωριέσαι, κ.λπ. Μαθαίνοντας έτσι από παιδιά να ενοχοποιούν τα συναισθήματα και να τα απωθούν.
Όμως η μη έκφραση των συναισθημάτων δεν σημαίνει πως αυτά δεν υπάρχουν. Ένας άνθρωπος που εκπαιδεύεται από παιδί να μην εκφράζει τα συναισθήματά του, ως ενήλικας θα δημιουργήσει συναισθηματικές θρομβώσεις και ακρωτηριασμούς, έναν όγκο δηλαδή από συσσωρευμένα και ανέκφραστα συναισθήματα, ανάγκες και επιθυμίες. Όσο πιο έντονες είναι οι ανάγκες, οι επιθυμίες και τα συναισθήματα που παραμένουν ανέκφραστα, τόσο περισσότερο αφήνουν το αποτύπωμά τους μέσα τους. Είναι σαν να στριμώχνονται στο ασυνείδητο και κάποια στιγμή με αφορμή ένα έντονο γεγονός θα ξεχειλίσουν με βία προς τα έξω, είτε ως ψυχοσωματική ασθένεια, είτε ως νεύρωση. Στην ουσία οι ψυχοσωματικές αντιδράσεις λειτουργούν ως συναγερμός πως κάτι συμβαίνει και ως προσπάθεια της ψυχής να ακουστεί.
Μου έρχεται να ουρλιάξω, λέμε, αλλά σχεδόν πάντα το κρατάμε μέσα μας. Θέλουμε να κλάψουμε, μα το πνίγουμε, ακόμη και το να ξεκαρδιστούμε στα γέλια μπορεί να το επικρίνουμε ως αγενές. Έτσι ακριβώς θα αντιδράσουμε κι όταν ποθήσουμε κάτι ή όταν φοβηθούμε, ή όταν στεναχωρηθούμε κ.λπ., θα το πνίξουμε. Όσα όμως δεν λέει το στόμα τα λέει το σώμα, εκδηλώνοντας ψυχοσωματικές ασθένειες, από ήπιες έως περισσότερο σοβαρές.
Οι κρίσεις άγχους, όταν συμβαίνουν, αποδιοργανώνουν τον άνθρωπο, τον οδηγούν σε εμμονές και σε διάφορα ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως κατάθλιψη, παχυσαρκία, καρδιαγγειακά νοσήματα, κακή ποιότητα ύπνου, κατάχρηση ουσιών, κ.λπ. Η διαρκής αίσθηση άγχους απομακρύνει τον άνθρωπο από την πραγματικότητα και ουσιαστικά λειτουργεί ως μηχανισμός άμυνας που σκεπάζει τους πραγματικούς φόβους και τον καθιστά ανήμπορο να διαχειριστεί την καθημερινότητα.
Ο πανικός για παράδειγμα είναι η εκδήλωση ενός έντονου και αδιόρατου φόβου, ο οποίος φτάνει σε σημείο τρόμου. Το άτομο νιώθει ανήμπορο και δεν ελέγχει τον εαυτό του. Δεδομένου πως ο τρόμος είναι η φυσιολογική αντίδραση σε έναν άμεσο κίνδυνο, οι κρίσεις πανικού είναι μια σημαντική πληροφορία πως το άτομο από κάτι κινδυνεύει, κάτι το απειλεί. Όταν αυτό δεν υφίσταται ως πραγματικός κίνδυνος στο περιβάλλον του ατόμου, τότε είναι σημάδι πως υπάρχουν φόβοι που δεν έχει εκφράσει κι έχει απωθήσει μέσα του. Σε ασυνείδητο επίπεδο οι έντονες φοβίες δίνουν φωνή σε αυτούς τους φόβους.
Για έναν άνθρωπο με υγιές ψυχολογικό υπόβαθρο οι κρίσεις μπορούν να υποχωρήσουν ακόμη και από τις πρώτες συνεδρίες, αν αλλάξει την οπτική, δώσει δηλαδή διαφορετικά νοήματα και σημασίες στις κρίσεις. Έτσι θα έρθει σε επαφή με πιο συνειδητά κομμάτια του εαυτού του, θα μπορέσει να αντιληφθεί τους πραγματικούς του φόβους, θα μάθει να τους εκφράζει και θα αναζητήσει περισσότερο λειτουργικές λύσεις στις αιτίες που τους δημιούργησαν. Όταν όμως υπάρχει ασταθές ψυχολογικό υπόβαθρο, όλα αυτά τα συμπτώματα (φοβίες, κρίσεις πανικού, άγχους, κ.λπ.) μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρότερα συμπτώματα όπως αυτοκτονικές τάσεις, ψυχώσεις, ψυχαναγκασμούς, κ.α.. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται παράλληλη ψυχιατρική ή/και φαρμακευτική αγωγή.
Κλείνοντας θα έλεγα πως είναι σημαντικό οι άνθρωποι να αφουγκράζονται τις ανάγκες και τα συναισθήματά τους, να παίρνουν χρόνο με τον εαυτό τους και να επικοινωνούν τις δυσκολίες τους. Όταν όμως δεν το κάνουν και τα επίπεδα του άγχους δεν είναι διαχειρίσιμα, τότε χρειάζονται σίγουρα εξωτερική βοήθεια.
ΜΙΛΑ λοιπόν, μοιράσου τις ανάγκες και τα συναισθήματά σου και κάνε τις ψυχοσωματικές κρίσεις αφετηρία για ένα εσωτερικό ταξίδι αναζήτησης του εαυτού σου και των νέων του δυνατοτήτων.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
