Ναρκισσισμός: μια έννοια που αποκτά ολοένα και μεγαλύτερο κύρος στην καθημερινότητα και τη συνείδηση μας. Πόσες φορές δεν μας μεταφέρουν εμπειρίες από φιλικές, ερωτικές και επαγγελματικές σχέσεις με το πρόσημο του ναρκισσισμού; Πόσες φορές δεν απορούμε αν τελικά ο απέναντι μας έχει ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας; Και είναι τελικά όλοι νάρκισσοι;
Η λέξη ναρκισσισμός συνοδεύει συνήθως κάθε συμπεριφορά εγωϊστική ή επιδεικτική. Ωστόσο, στην κλινική πράξη, η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας [ΝΔΠ] έχει συγκεκριμένα κριτήρια που πρέπει να πληρούνται προκειμένου να γίνει η διάγνωση.
Σύμφωνα με το Διαγνωστικό Στατιστικό Εγχειρίδιο για τις Ψυχιατρικές Διαταραχές (American Psychiatric Association, 2013), η ΝΔΠ αποτελεί ένα διάχυτο πρότυπο μεγαλείου στη φαντασία ή τη συμπεριφορά, ανάγκης για θαυμασμό και έλλειψης ενσυναίσθησης, ενώ χρειάζεται το άτομο να πληρεί τουλάχιστον πέντε από τα ακόλουθα:
- Να διαθέτει μεγαλειώδη αίσθηση ότι είναι σημαντικό (πχ να μεγαλοποιεί τα ταλέντα του και τα επιτεύγματα του, κάποιες φορές χωρίς τα επιτεύγματα να είναι τόσο σημαντικά)
- Να έχει φαντασιώσεις απεριόριστης επιτυχίας, ευφυίας, δύναμης, ομορφιάς ή ιδανικής αγάπης
- Να πιστεύει ότι είναι μοναδικό άτομο και άρα πρέπει να σχετίζεται μόνο με άλλα μοναδικά, υψηλού επιπέδου άτομα
- Να απαιτεί από τους άλλους να τον θαυμάζουν σε υπερβολικό βαθμό
- Να έχει την αίσθηση ότι έχει ιδιαίτερα δικαιώματα σε σχέση με τα άλλα άτομα
- Να εκμεταλλεύεται διαπροσωπικά τους άλλους
- Να μην έχει ενσυναίσθηση
- Να είναι συχνά ζηλόφθονο ή να πιστεύει ότι οι άλλοι είναι ζηλόφθονοι μαζί του
- Να έχει υπεροπτική στάση και συμπεριφορά
Διαβάστε σχετικά: Η εποχή του Νάρκισσου
Ξεφεύγοντας από τα διαγνωστικά κριτήρια, είναι πιθανό ένα άτομο να έχει μια προσωπικότητα με κάποια ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά χωρίς να πληρεί τις προϋποθέσεις για τη διάγνωση της ΝΠΔ ή ακόμα και η συμπεριφορά που ερμηνεύεται ως ναρκισσιστική να σχετίζεται με άλλα γεγονότα και διαταραχές όπως η εξάρτηση, η απάντηση σε κάποιο τραυματικό γεγονός και η κατάθλιψη.
Ξεκινώντας από την εξάρτηση, οι επιπτώσεις της σε όλα τα επίπεδα γίνονται αντιληπτές τόσο κατά την περίοδο της κατάχρησης όσο και τον πρώτο καιρό της αποχής και μπορεί να συγχέονται με τη ΝΔΠ (Salazar et al., 2021). Είναι αναμενόμενο ένας εξαρτημένος να αποσύρεται από δραστηριότητες με την οικογένεια και τους φίλους και να αρνείται να συμμετάσχει, κάτι που θα μπορούσε να παρερμηνευθεί ως υπεροψία, υποτίμηση και άρα, ναρκισσισμός.
Ή ακόμα και η υπερδραστηριότητα και το μεγαλείο που παρατηρεί κανείς σε ένα άτομο που κάνει χρήση διεγερτικών ουσιών μπορεί να συγχεέται με τον ναρκισσισμό . Σε αυτές τις περιπτώσεις, η διαφοροδιάγνωση μπορεί να γίνει μόνο αφού το άτομο διακόψει την χρήση ουσιών για κάποιο εύλογο χρονικό διάστημα.
Όσον αφορά στις τραυματικές εμπειρίες, ένα άτομο που έχει βιώσει σοβαρό τραύμα μπορεί να επιδεικνύει συμπεριφορές όπως είναι η έντονη ανάγκη για προσοχή και ενασχόληση μαζί του, ανάγκη για εκτίμηση και θετική ανατροφοδότηση. Σε αντίθεση όμως με τη ΝΠΔ, όταν αυτές οι συμπεριφορές σχετίζονται με κάποια τραυματική εμπειρία, λειτουργούν ως μέθοδος αυτοσυντήρησης και μπορούν να μειωθούν παράλληλα με τη θεραπεία του τραύματος.
Αφήνοντας για το τέλος την κατάθλιψη, θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί πως σχετίζεται η κατάθλιψη με τον ναρκισσισμό; Προτού να γίνει αντιληπτή η κατάθλιψη και να επισκεφθεί το άτομο τον ειδικό, μπορεί η συμπεριφορά του να παρερμηνεύεται ως ΝΠΔ: για παράδειγμα η αυτοαπορρόφηση που έχει ένα άτομο με κατάθλιψη αλλά και η δυσκολία να ρυθμίσει το άτομο μόνο του την αίσθηση ικανοποίησης από τον εαυτό και την αξία που νιώθει ότι έχει μπορεί να οδηγούν σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να του επικυρώσουν οι άλλοι την αξία του ή και σε μια αδυναμία να εστιάσει στα προβλήματα των άλλων (Uruh, 2020). Ωστόσο, κάποιος που έχει κατάθλιψη θα εστιάσει πιο εύκολα και στην ανάδειξη των ατελειών του, σε αντίθεση με κάποιον που έχει ΝΠΔ.
Κλείνοντας, τα άτομα με ΝΠΔ δυσκολεύονται να ασκήσουν αυτοκριτική ή να δεχθούν σχόλια από άλλους, οπότε και οι δυσκολίες που βιώνουν τείνουν να προβάλλονται σε άλλους ανθρώπους ή καταστάσεις. Η άρνηση λοιπόν και η προβολή, ως αμυντικοί μηχανισμοί, δυσχεραίνουν την προσέλευση στην ψυχοθεραπεία και άρα τις πιθανότητες να δεχθεί βοήθεια το άτομο.
Βιβλιογραφικές αναφορές
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. BMC Med, 17, 133-137.
- Salazar, J., Page, B., & Ripoll, C. (2021). Features, State and Context of Narcissism in Drug Misuse. Substance use & misuse, 56(1), 11–24. https://doi.org/10.1080/10826084.2020.1833923
- Unruh, B. T. (2020). Mangement of suicidality with borderline and narcissistic features. Psychiatric Annals 50(4). doi.org/10.3928/00485713-20200310-03
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
