Είναι πολλά τα παραδείγματα των ανθρώπων που έχουν μεγαλώσει είτε με έναν είτε και με τους δύο γονείς ή τροφούς τους, να πάσχουν από ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Το όνομα της διαταραχής αυτής ενδέχεται να βρήκαν κατά το ταξίδι της δικής τους προσωπικής ψυχοθεραπείας ή κατά την οποιαδήποτε απόπειρά τους να κατανοήσουν μια σειρά ακατανόητων -προς εκείνους- συμπεριφορών και να τις διαχειριστούν.
Σε ένα βίντεό της σχετικό με αυτή τη θεματική, η Dr Ramani Durvasula, περιέγραψε την εμπειρία αυτή, ως «κλοπή». Το να έχεις μεγαλώσει με έναν γονιό με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, μοιάζει αρκετά με το να σου έχουν κλέψει κάτι, για αρχή την παιδική σου ηλικία.
{youtube}z1JVHyTBAbw{/youtube}
Η ηλικία αυτή, αποτελεί ίσως το πλέον σημαντικό αναπτυξιακό στάδιο για την εξέλιξη της προσωπικότητας, καθώς εσωκλείονται σε αυτήν έννοιες όπως: η αθωότητα, οι μειωμένες υποχρεώσεις, η απόλαυση της φροντίδας για την πλήρωση των αναγκών, οι πρώτοι πυλώνες κοινωνικοποίησης αλλά και η καλλιέργεια των πιο πρώιμων και σταθερών συναισθηματικών δεσμών, ιδίως με τους γονείς ή τροφούς.
Βασικό στοιχείο της παιδικής ηλικίας, είναι και η έναρξη εξερεύνησης του κόσμου πιο αυτόνομα από τους γονείς, πάντα όμως με την παροχή της προστασίας τους από δίπλα, για όταν χρειαστεί. Και αυτό είναι ένα από τα πολύ περιεκτικά, πρώτα μαθήματα ενός τεράστιου όρου που χωρά εκατομμύρια αναλύσεις και συζητήσεις, εκείνου της αγάπης.
Ότι δηλαδή, οι γονείς φέρνουν στον κόσμο τα παιδιά τους προκειμένου να είναι ελεύθερα και όχι απαγκιστρωμένα από τους ίδιους, όχι προεκτάσεις αυτών, αλλά αυτόνομες και συμπαγείς προσωπικότητες, ζώντας ευτυχισμένα όπως εκείνα επιλέγουν.
Αυτή είναι μία πρώτη αρχή, που διαρρηγνύεται διά ροπάλων στην περίπτωση των γονιών με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Καλείσαι να γνωρίσεις τον κόσμο μέσα από ειδικά φορεμένα γυαλιά τα οποία θα σου έχουν προσφέρει εκείνοι. Προκειμένου να βλέπεις οτιδήποτε θα ήθελαν εκείνοι να δεις. Και πολύ αργότερα, να γίνεις ό, τι θα ήθελαν εκείνοι να είχαν γίνει για τον εαυτό τους αλλά δεν κατάφεραν ή δε τόλμησαν ποτέ.
Αν σας είναι οικείες οι ιστορίες του Hollywood, το να μεγαλώνεις με έναν γονιό με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, θυμίζει πολύ την ιστορία της Britney Spears, η οποία έπαψε να έχει την κυριότητα του εαυτού της σε όλους τους τομείς, σχεδόν για δεκαετίες επειδή αποφάσιζαν κάποιοι άλλοι – συμπεριλαμβανομένου και του πατέρα της- για το πώς θα διάγει τη ζωή της. Κάπως έτσι φαίνεται και το να ζεις με ένα γονιό με τη συγκεκριμένη διαταραχή.
Αναμένει και περιμένει από εσένα να κινείσαι γύρω από έναν κύκλο, γύρω από κάποια όρια απολύτως κατασκευασμένα από τον ίδιο. Εάν αμφισβητήσεις τα όρια αυτά, τότε συνήθως ακολουθούν μεγαλειώδεις συνέπειες.
Μερικές από αυτές είναι: η συναισθηματική αποστασιοποίηση και η στέρηση οποιασδήποτε μορφής υποστήριξης, η μεταφορά βίωσης ενοχών καθώς η μετάθεση ευθυνών αποτελεί ένα συχνό φαινόμενο, η απουσία από την καθημερινότητα ή από σημαντικές στιγμές της ζωής σου καθώς και η έκφραση θυμού ή η έντονη εναλλαγή των συναισθημάτων, φυσικά με αποδέκτη τους άλλους.
Τέλος, μία άλλη αρκετά συχνή συμπεριφορά, είναι η υποβάθμιση των άλλων ανθρώπων και η εκμηδένισή τους προκειμένου να νιώθουν οι ίδιοι ανώτεροι, πράγμα το οποίο έχει ως συνέπεια τη μείωση της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης των ανθρώπων που υφίστανται κάτι τέτοιο, ιδίως εάν είναι παιδιά.(Duffy et al., 2017)
Διαβάστε σχετικά: Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε τη σχέση με τα ναρκισσιστικά μέλη της οικογένειας;
Αν και είναι μία από τις κατηγορίες εκείνες που αν έχεις βιώσει ή βλέπεις κάποιον οικείο σου να τις βιώνει, ή τις συναισθάνεσαι λόγω των βιωμάτων των θεραπευόμενών σου, το συναίσθημα που τείνει να έρθει στην επιφάνεια είναι εκείνο του θυμού, πρέπει να θυμόμαστε πως πρόκειται για μία διαταραχή.
Και όπως όλες οι διαταραχές, χρήζει της ανάλογης ψυχιατρικής και ψυχολογικής υποστήριξης, αν και πρόκειται για μία κατηγορία που οι άνθρωποι αυτοί, κατά μεγάλη πλειοψηφία, αρνούνται να δεχθούν κάποιου είδους θεραπεία, καθώς πολλές φορές αισθάνονται ανώτεροι από τους ειδικούς ψυχικής υγείας.
Σύμφωνα με μία προσέγγιση, υπάρχουν τρία μοτίβα με τα οποία τείνουν να διαχειρίζονται τις δυσλειτουργικές καταστάσεις στις οποίες εκτίθενται τα παιδιά των γονιών που πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή. Το πρώτο αφορά την ταύτιση, η οποία περιλαμβάνει κυρίως τη μίμηση συμπεριφορών, απόψεων αλλά και αξιακών συστημάτων. Στην περίπτωση των γονιών με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, προκειμένου να επιβιώσει κανείς, μπορεί να φαίνεται ως μία αναγκαία λύση η ταύτιση με τις απόψεις και το αξιακό σύστημα των γονιών.
Η ταύτιση, αποτελεί μία απάντηση στο πως βλέπει ο γονιός το παιδί του, με βάση την αντανάκλαση του εαυτού του και αποτελεί το «εισιτήριο» με το οποίο θα παρέχει στήριξη ή επαφή με το παιδί του ή όχι. Έτσι, το παιδί προκειμένου να επιβιώσει σε ένα τέτοιο περιβάλλον, μπορεί να εξελιχθεί σε έναν ενήλικο που να βρίσκεται στην ίδια κατάσταση. Το δεύτερο μοτίβο, αφορά τη συμμόρφωση, ένα στάδιο στο οποίο ενδέχεται να συναντήσουμε και τη συμπόρευση του παιδιού και αργότερα ενήλικα, με την κατάσταση αυτή.
Αυτό που έχει ονομαστεί πολλάκις ως συν- ναρκισσισμός. Στην περίπτωση αυτή, το παιδί, τείνει να βοηθά το γονιό του όταν απειλείται από κάποιον ή κάτι όσο εκφράζει τις απόψεις ή τελεί τις πρακτικές του. Με λίγα λόγια, γίνεται ο υποστηρικτής ή ο συνήγορος του γονιού του όποτε τον χρειάζεται. Η τρίτη εκδοχή, είναι εκείνη της επανάστασης. Στη διαχείριση αυτή, γίνεται ένας αγώνας, εναντίωσης σε όλα εκείνα που πιστεύει ο γονιός αλλά ενδεχομένως και να απειλούν την υπόσταση και την υγεία του παιδιού, σε περίπτωση που τα αμφισβητήσει.
Παρόλο που είναι αρκετά μεγάλη η πίεση που του ασκείται προκειμένου να επιβιώσει σε ένα περιβάλλον αποδοχής μόνο υπό το πρίσμα της τέλεσης ορισμένων πρακτικών, το παιδί επιλέγει να αυτό- ορίζεται και να είναι ελεύθερο, αποφασίζοντας τις επιλογές και τα σχέδιά του. (Rappoport, 2005)
Γίνεται αρκετά ξεκάθαρο, πως σε μία τέτοια συνθήκη, η πράξη και μόνο της μη αποδοχής του ασφυκτικού αυτού κλοιού, είναι μια πράξη επαναστατική, γεμάτη από συνέπειες και δυσκολίες, που όμως οδηγούν στη δόμηση μίας ολοκληρωμένης και υγιούς προσωπικότητας, ικανής να συνάπτει υγιείς δεσμούς που θα διαποτίζονται από την αποδοχή του διαφορετικού και όχι τη στράτευση σε απολυταρχικές απόψεις και στάσεις.
Αν πρέπει ένα άτομο να διανύσει τόσο αγώνα προκειμένου να αυτό- οριστεί, ακόμα μεγαλύτερος φαντάζει και ο αγώνας για να προσεγγίσει την αγάπη σε κάθε πτυχή των διαπροσωπικών του σχέσεων. Είναι σα να μαθαίνεις τη γραμματική. Από το απόλυτο μηδέν. Από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού. Ψηλαφίζοντας τα γράμματα και κάνοντας πρακτική με τους ανθρώπους. Ακόμα και αν το κάνεις λίγο ατσούμπαλα στην αρχή, τουλάχιστον θα είναι ο δικός σου ορισμός. Και η ελευθερία αυτή, μία από τις μεγαλύτερες νίκες της ζωής σου.
Αναφορές
- Duffy, J. L., & Jacquin, K. M. (2017). The Psychological and Legal Risks for Children of Narcissistic Parents. Fielding Graduate Institute.
- Rappoport, A. (2005). Co-narcissism: How we accommodate to narcissistic parents. The Therapist, 1, 1-8.
Συγγραφέας: Μάιρα Ζαρέντη, Ψυχολόγος Msc (H Επιστήμη του Στρες και Προαγωγή της Υγείας, Ιατρική Σχολή Αθηνών)
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
