Οι τραυματικές αναμνήσεις στην ΔΤΜΣ αποτελούν μια διαφορετική γνωστική οντότητα που παρεκκλίνει από την κανονική μνήμη.
Μια καινούρια ανάλυση της εγκεφαλικής δραστηριότητας ανθρώπων που πάσχουν από Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (ΔΜΤΣ) είναι και η πρώτη που αποκαλύπτει ότι οι τραυματικές αναμνήσεις παρουσιάζονται στον εγκέφαλο με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο από ό,τι οι λυπητερές αυτοβιογραφικές αναμνήσεις.
Αυτό το εύρημα υποστηρίζει την ιδέα ότι οι τραυματικές αναμνήσεις στην ΔΤΜΣ αποτελούν μια διαφορετική γνωστική οντότητα που παρεκκλίνει από την κανονική μνήμη, και ίσως να παρέχουν μια βιολογική εξήγηση του γιατί η ανάκληση τραυματικών αναμνήσεων παρουσιάζεται ως εισβολείς που διαφέρουν θεμελιωδώς από τις «κανονικές» αρνητικές αναμνήσεις για ασθενείς με ΔΤΜΣ.
Η μελέτη, που διεξήχθη από ερευνητές στην Ιατρική Σχολή Ικάν του Ιατρικού Ομίλου Mount Sinai στη Νέα Υόρκη και στο Πανεπιστήμιο του Yale και δημοσιεύθηκε στις 30 Νοεμβρίου στο Nature Neuroscience (Νευροεπιστήμη της Φύσης), ήταν επίσης η πρώτη που εξέτασε τις προσωπικές αναμνήσεις των ανθρώπων από την πραγματική ζωή αντί να κοιτάξει τους βασικούς γνωστικούς μηχανισμούς, με σκοπό να συνδέσει την προσωπική εμπειρία με την εγκεφαλική λειτουργία.
Για τους ανθρώπους με ΔΤΜΣ, η ανάκληση τραυματικών αναμνήσεων συχνά παρουσιάζεται ως εισβολείς που διαφέρουν θεμελιωδώς από την επεξεργασία των “κανονικών” αρνητικών αναμνήσεων, κι όμως μέχρι σήμερα, οι νευροβιολογικοί λόγοι γι’ αυτή την ποιοτική διαφορά δεν έχουν κατανοηθεί αρκετά καλά, λέει η Daniella Schiller, Ph.D., Καθηγήτρια Ψυχιατρικής και Νευροεπιστήμης, στο Πανεπιστήμιο Ικάν του Ιατρικού Ομίλου Mount Sinai και βασική συγγραφέας της εργασίας.
Τα δεδομένα μας δείχνουν ότι ο εγκέφαλος δεν χειρίζεται τις τραυματικές αναμνήσεις ως κανονικές αναμνήσεις ή ίσως ακόμα και ως αναμνήσεις ολωσδιόλου. Παρατηρήσαμε ότι περιοχές του εγκεφάλου που είναι γνωστό πως εμπλέκονται με τη μνήμη δεν ενεργοποιούνται όταν ανακαλούμε μια τραυματική εμπειρία. Αυτό το εύρημα παρέχει έναν νευρωνικό στόχο και επικεντρώνει τους σκοπούς των επιστροφόμενων τραυματικών αναμνήσεων σε μια κατάσταση του εγκεφάλου κοντινή με την κανονική επεξεργασία της μνήμης.
Προηγούμενη έρευνα έχει αποδείξει ότι η περιοχή του εγκεφάλου που είναι γνωστή ως ιππόκαμπος κυβερνά τον σχηματισμό και την ανάκληση των επεισοδικών αναμνήσεων. Η ΔΤΜΣ σχετίζεται με δομικές ανωμαλίες (κυρίως μια μείωση στον όγκο) του ιππόκαμπου και βλάβες στις διαδικασίες του ιππόκαμπου είναι κεντρικές στην παθοφυσιολογία της ΔΤΜΣ.
Ο οπίσθιος φλοιός του προσαγωγίου (Posterior Cingulate Cortex – PCC) έχει αποδειχθεί πως εμπλέκεται πάρα πολύ τόσο στην κατανόηση της αφήγησης και στην αυτοβιογραφική επεξεργασία και, κυρίως, στις εικόνες της συναισθηματικής μνήμης. Μεταβολές στη λειτουργία του PCC και τη συνδεσιμότητα είναι ιδιαίτερα σημαντικές στην ΔΤΜΣ.
Για να εξετάσουν αν και πώς ο ιππόκαμπος και ο οπίσθιος φλοιός του προσαγωγίου διαφοροποιούν τις τραυματικές αυτοβιογραφικές αναμνήσεις από τις αρνητικές, 28 συμμετέχοντες που διαγνώστηκαν με ΔΤΜΣ υπεβλήθησαν σε επαναενεργοποίηση της αυτοβιογραφικής μνήμης τους μέσα από εικόνες βασισμένες σε σενάριο ενώ υπόκεινταν σε λειτουργική απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού [functional magnetic resonance imaging (fMRI)].
Διαβάστε σχετικά: Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες – Τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται;
Πρώτα, για την παραγωγή ερεθισμάτων βασισμένων στις ατομικές αυτοβιογραφικές αναμνήσεις των συμμετεχόντων, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια διαδικασία ανάπτυξης εικόνων. Οι συμμετέχοντες επεξεργάστηκαν τρεις τύπους αυτοβιογραφικών αναμνήσεων: την κατάσταση “ΔΤΜΣ”: την τραυματική ανάμνηση που σχετίζεται με την ΔΤΜΣ τους (πχ. κάποια μάχη/ αγώνας, σεξουαλική επίθεση, οικιακή βία), την «λυπητερή» κατάσταση: μια αρνητική, σημαντική αλλά όχι τραυματική εμπειρία (πχ. θάνατος ενός μέλους της οικογένειας ή ενός κατοικίδιου ζώου), την «ήρεμη» κατάσταση: ένα θετικό, ήρεμο γεγονός (πχ. αξιομνημόνευτες εξωτερικές δραστηριότητες).
Αυτές οι πολύ προσωπικές απεικονίσεις αυτοβιογραφικής μνήμης στη συνέχεια οργανώθηκαν συστηματικά σε ένα ηχητικό κλιπ διάρκειας περίπου 120 δευτερολέπτων, που τις αφηγούνταν ένα μέλος από το ερευνητικό προσωπικό. Ειδικότερα, οι αφηγήσεις που προκαλούσαν ΔΤΜΣ και οι αρνητικές αφηγήσεις γράφτηκαν έτσι ώστε να μεγιστοποιήσουν τη δομική ομοιότητα μεταξύ τους, να ελέγξουν το περιεχόμενο και τη διέγερση. Οι συμμετέχοντες άκουσαν αυτή τη νέα απόδοση των δικών τους αναμνήσεων για πρώτη φορά ενώ υπόκεινταν σε λειτουργική απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού.
Η ομάδα υπέθεσε ότι ανάμεσα στους συμμετέχοντες με ΔΤΜΣ, η σημασιολογική ομοιότητα θα ανταποκρινόταν και σε νευρωνική ομοιότητα: αν οι προσωπικές αναμνήσεις των δύο συμμετεχόντων είναι σημασιολογικά κοντά, τα σχήματα των νευρωνικών αποκρίσεών τους ενώ άκουγαν τις ηχητικές καταγραφές αυτών των αναμνήσεων θα πρέπει να είναι εξίσου παρόμοια.
Αν οι τραυματικές και οι λυπητερές αναμνήσεις είναι απλώς διαφορετικές περιπτώσεις των αυτοβιογραφικών αναμνήσεων, οι ερευνητές περίμεναν να παρατηρήσουν σημασιολογική με νευρωνική αντιστοιχία μεταξύ ζευγών τραυματικών αναμνήσεων και λυπητερών αναμνήσεων ομοίως.
Παρόλα αυτά, αν οι τραυματικές αυτοβιογραφικές αναμνήσεις απείχαν από – αντί να είναι μια εκδοχή τους – τις αρνητικές αυτοβιογραφικές αναμνήσεις, τότε θα παρατηρούσαν την σημασιολογική με νευρωνική σχέση μόνο για τις λυπητερές, και όχι για τις τραυματικές, αναμνήσεις.
Η ερευνητική ομάδα βρήκε, και αυτό της προκάλεσε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ότι σχήματα στον ιππόκαμπο έδειχναν μια διαφοροποίηση στη σημασιολογική αναπαράσταση από τον αφηγηματικό τύπο. Στον ιππόκαμπο, αρνητικά σενάρια που ήταν σημασιολογικά παρόμοια ανάμεσα στους συμμετέχοντες έδιναν παρόμοιες νευρωνικές αναπαραστάσεις στην fMRI.
Το πιο σημαντικό από όλα όμως ήταν ότι οι ερευνητές βρήκαν επίσης μια θετική σχέση ανάμεσα στο σημασιολογικό περιεχόμενο και στα νευρωνικά σχήματα των τραυματικών αφηγήσεων στον PCC, μια περιοχή του εγκεφάλου που πρόσφατα θεωρήθηκε ως μια γνωστική γέφυρα ανάμεσα στα γεγονότα του κόσμου και στην αναπαράσταση του εαυτού.
Η μελέτη αναγνωρίζει μια νευρωνική βάση της διαφορετικής υποκειμενικής εμπειρίας του να ανακάλουμε μια τραυματική εμπειρία σε αντίθεση με μια κανονική ανάμνηση. Τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι ένας θεραπευτικός στόχος που σκοπεύει στην «επιστροφή» της αναπαράστασης μιας τραυματικής ανάμνησης σε μια τυπική αναπαράσταση του ιππόκαμπου ίσως αποδειχτεί ωφέλιμος.
Έρευνα: Ilan Harpaz-Rotem, Neural patterns differentiate traumatic from sad autobiographical memories in PTSD, Nature Neuroscience (2023). DOI: 10.1038/s41593-023-01483-5
Απόδοση: Παναγιώτα Νταλιακούρα, απόφοιτη του τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
