Eίναι άραγε “ψυχοπαθείς” ορισμένοι διευθυντές, γιατροί, δικηγόροι, πολιτικοί και επιστήμονες; Η απάντηση θα μπορούσε να είναι “ναι” αν χρησιμοποιήσετε έναν ορισμό, ο οποίος χαρακτηρίζει άτομα που είναι συνήθως έξυπνα και ιδιαίτερα χαρισματικά, αλλά εμφανίζουν μια χρόνια αδυναμία να αισθανθούν ενοχή, τύψεις ή άγχος για οποιαδήποτε από τις πράξεις τους.
Αν προσθέσουμε και την άσκηση βίας και εκφοβισμού για τον έλεγχο των άλλων και την ικανοποίηση των εγωιστικών αναγκών τους, τότε ο ορισμός διευρύνεται.
Συνήθως ο όρος “ψυχοπαθής” προκαλεί σκέψεις που σχετίζονται με τη βία και την αιματοχυσία αλλά και ακόμη μεγαλύτερο κακό. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 25 ετών, ένας ψυχολόγος από το Πανεπιστήμιο του Wisconsin-Madison έχει συγκεντρώσει έναν σημαντικό όγκο εργασιών που μπορεί να βοηθήσει να μετριαστούν αυτές οι βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις.
Σίγουρα, οι άνθρωποι διαπράττουν τρομερά, αδιανόητα εγκλήματα. Αλλά αυτό σημαίνει αυτόματα ότι είναι ψυχοπαθείς; Και τι είναι η ψυχοπάθεια τελικά; Ο Τζόζεφ Νιούμαν, έχοντας μία μοναδική ερευνητική πρόσβαση σε έναν πλούσιο πληθυσμό κρατουμένων στις ΗΠΑ, έχει αφιερώσει την καριέρα του στην απάντηση τέτοιων ερωτήσεων.
Η κατάλληλη κατανόηση του όρου της ψυχοπάθειας σχετίζεται με την αντιμετώπιση των κρατουμένων σε όλον τον κόσμο, ιδιαίτερα εκείνων που έχουν κατηγορηθεί αδίκως. Το έργο του Nιούμαν θα μπορούσε επίσης να χρησιμεύσει ως ραχοκοκαλιά των νέων συμπεριφορικών παρεμβάσεων που στοχεύουν τις ψυχοπαθητικές συμπεριφορές.
Η κύρια ανησυχία μου είναι ότι η ετικέτα (του ψυχοπαθή) εφαρμόζεται υπερβολικά ελεύθερα και χωρίς επαρκή κατανόηση των βασικών στοιχείων, λέει ο Νιούμαν, που είναι Πρόεδρος του τμήματος ψυχολογίας του UW-Madison. Ως αποτέλεσμα αυτού, ο όρος ακολουθεί συχνά συνηθισμένους εγκληματίες και σεξουαλικούς παραβάτες, η συμπεριφορά των οποίων μπορεί να αντικατοπτρίζει πρωτίστως κοινωνικούς παράγοντες ή άλλα συναισθηματικά προβλήματα που είναι περισσότερο επιδεκτικά θεραπείας παρά εκείνων της ψυχοπάθειας.
Όμως η προσπάθεια να αλλάξουν τα στερεότυπα για ένα μέρος της κοινωνίας που έχει “διασυρθεί”, ήταν ένας μακρύς και ανηφορικός δρόμος. Πρώτα απ’ όλα, είναι δύσκολο να γίνουν μελέτες στις φυλακές, καθώς οι ερευνητές πρέπει να αντιμετωπίσουν ένα κυκεώνα δοκιμασιών, όπως είναι τα ζητήματα πρόσβασης και άλλοι περιορισμοί που σχετίζονται με την προστασία των δικαιωμάτων των φυλακισμένων. Το πεδίο της ψυχοπάθειας είναι επίσης αμφισβητήσιμο και ο Nιούμαν ο οποίος έχει προτείνει μια προκλητική θεωρία για την περίπτωση αυτή, αντιμετωπίζει διαρκώς αντιπαραθέσεις από τους επιστημονικούς συναδέλφους του.
Ωστόσο, ο ψυχολόγος επέμεινε στη μελέτη του, αφού διερεύνησε την πιθανή αξία των ισχυρισμών του. Και κατά τη διάρκεια των ετών, η σταθερή προσέγγιση του Nιούμαν έχει κερδίσει το σεβασμό των κορυφαίων ερευνητών στον τομέα.
Οπότε λοιπόν, ποιοι είναι ψυχοπαθείς;
Σε γενικές γραμμές, είναι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τη χειραγώγηση, τη βία και τον εκφοβισμό για να ελέγχουν τους άλλους και να ικανοποιούν εγωιστικές ανάγκες. Μπορούν να είναι έξυπνοι και εξαιρετικά χαρισματικοί, αλλά εμφανίζουν μια χρόνια αδυναμία να αισθανθούν ενοχή, τύψεις ή άγχος για οποιαδήποτε από τις πράξεις τους.
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι το 15-25% των ανδρών και το 7-15% των γυναικών στις φυλακές των ΗΠΑ, εμφανίζουν συμπεριφορές ψυχοπάθειας. Η ψυχοπάθεια, ωστόσο, δεν περιορίζεται μόνο στο σύστημα των φυλακών. Ο Nιούμαν εκτιμά ότι ως και το 1% του γενικού πληθυσμού θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ψυχοπαθές. Παραδόξως, πολλοί που εμπίπτουν σε αυτήν την κατηγορία μπορούν να έχουν εξαιρετικές συμβατικές ζωές ως γιατροί, επιστήμονες και διευθύνοντες σύμβουλοι επιχειρήσεων.
Η ψυχοπάθεια φαίνεται να υπάρχει σε ολόκληρο τον κόσμο και πιθανότατα υπήρχε σε όλη την ιστορία, λέει ο Nιούμαν.
Οι ψυχολόγοι της συμπεριφοράς χρησιμοποιούν τώρα τη Psychopathy Checklist-Revised – ένα διαγνωστικό ερωτηματολόγιο που δημιουργήθηκε από τον Hare για να ανιχνεύσει την ψυχοπάθεια. Αλλά παρ΄ όλο που υπάρχει τελικά συμφωνία για τον καλύτερο τρόπο εντοπισμού της ψυχοπάθειας, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές διαφωνίες σχετικά με το γιατί υπάρχει εξ’ αρχής.
Το κυρίαρχο επιστημονικό μοντέλο ισχυρίζεται ότι τα ψυχοπαθή άτομα είναι ανίκανα να νιώσουν φόβο ή άλλα συναισθήματα, κάτι το οποίο με τη σειρά του, τα καθιστά αδιάφορα για τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων.
Αλλά ο Νιούμαν έχει μια εξ ολοκλήρου διαφορετική ιδέα. Πιστεύει ότι η ψυχοπάθεια είναι ουσιαστικά ένας τύπος μαθησιακής αναπηρίας ή «ανεπάρκειας πληροφορικής επεξεργασίας» που κάνει τα άτομα να αγνοούν τις συνέπειες των πράξεών τους όταν επικεντρώνονται σε καθήκοντα που υπόσχονται άμεση ανταμοιβή. Η εστίαση σε ένα βραχυπρόθεσμο στόχο, λέει ο Νιούμαν, κάνει τα ψυχοπαθή άτομα, ανίκανα να ανιχνεύσουν περιφερειακές ενδείξεις, όπως τη δυσφορία ή το φόβο κάποιου άλλου ατόμου.
Για παράδειγμα, σε μια μελέτη που επανέλαβε σε διάφορους πληθυσμούς φυλακών, ο Νιούμαν εξέτασε πόσο γρήγορα τα ψυχοπαθή και τα μη ψυχοπαθή άτομα αποκρίνονται σε μια σειρά λανθασμένων εικόνων, όπως η ζωγραφιά ενός γουρουνιού που είχε τον τίτλο “σκύλος”. Οι ερευνητές περνούσαν γρήγορα κάθε εικόνα και στη συνέχεια χρονολόγησαν πόση ώρα χρειάστηκε ώστε οι συμμετέχοντες να ονομάσουν αυτό που είδαν.
Ξανά και ξανά, ο Νιούμαν διαπίστωσε ότι τα μη ψυχοπαθή άτομα έκαναν ασυνείδητα λάθος στους παραπλανητικούς τίτλους και χρειάστηκαν περισσότερο χρόνο για να κατονομάσουν τις εικόνες. Όμως τα ψυχοπαθητικά άτομα μετά βίας παρατήρησαν τα λάθη και απαντούσαν συνεχώς πιο γρήγορα.
Ο Νιούμαν λέει ότι αυτό το αποτέλεσμα είναι ένα παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο τα ψυχοπαθητικά άτομα δυσκολεύονται να επεξεργαστούν τα περιφερειακά σημάδια, ακόμα και όταν αυτά τα στοιχεία, είναι απολύτως προφανή σε όλους τους άλλους. Επιπλέον, η μελέτη δεν περιελάμβανε κανένα από τα συναισθήματα που οι άνθρωποι συνηθίζουν να συνδέουν με την ψυχοπάθεια, όπως ο θυμός ή η έλλειψη φόβου. Έτσι, το γεγονός ότι τα ψυχοπαθή άτομα μόλις και μετά βίας παρατήρησαν τις λανθασμένες εικόνες – ακόμη και αν δεν υπήρχαν συναισθηματικά στοιχεία – υποστηρίζει την ιδέα ότι ένα ψυχολογικό έλλειμμα μπορεί να παίζει σημαντικό ρόλο.
Οι άνθρωποι σκέφτονται ότι οι ψυχοπαθείς είναι απλώς σκληροί και δεν φοβούνται, όμως σίγουρα υπάρχει κάτι περισσότερο, λέει ο Νιούμαν. Όταν τα συναισθήματα είναι η κύρια εστίαση των ψυχοπαθών, έχουμε δει ότι παρουσιάζουν μια κανονική (συναισθηματική) απάντηση. Αλλά όταν επικεντρωθούν σε κάτι άλλο, γίνονται ολοκληρωτικά ευάλωτοι στα συναισθήματα.
Ωστόσο, προκειμένου η έρευνα για την ψυχοπάθεια να οδηγήσει σε νέες συμπεριφοριστικές προσεγγίσεις, ο Νιούμαν αναφέρει ότι οι επιστήμονες πρέπει να συναντηθούν, να συζητήσουν τις ιδέες και να αμφισβητούν διαρκώς το status quo. Υπάρχει μια τάση να ανακυκλώνουμε τις ίδιες ενδιαφέρουσες ιδέες και όχι να διεξάγουμε κρίσιμα τεστ για νέες ιδέες, λέει.
Για να βοηθήσει στη δημιουργία νέων συζητήσεων, ο Νιούμαν και οι συνεργάτες του ίδρυσαν πρόσφατα την Εταιρεία για την Επιστημονική Μελέτη της Ψυχοπάθειας (Society for the Scientific Study of Psychopathy). Η ομάδα, η οποία έχει περίπου 100 μέλη, πραγματοποίησε την πρώτη της διεθνή συνάντηση πέρυσι στον Καναδά.
Εκτός από την προσέλκυση ειδικών στο πεδίο που ερευνούμε, είναι σημαντικό να συνεργαστούμε όλοι οι ερευνητές, λέει ο πέρυσι. Χρειάζεται να ακούσουμε ο ένας τον άλλον για να επωφεληθούμε από την ανατροφοδότηση, να αναγνωρίσουμε τη σημασία των διαφόρων προβληματισμών και οφείλουμε να συνεργαστούμε για να επικοινωνήσουμε τη σημασία αυτού του σημαντικού προβλήματος ψυχικής υγείας.
Πηγή: psychcentral.com
Απόδοση: Χρύσα Καριεντίδου, Ψυχολόγος
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
