H Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή

Η αιτιολογία της Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής έχει προσελκύσει έντονο ενδιαφέρον από την επιστημονική κοινότητα, ωστόσο δεν υπάρχει ομοφωνία αναφορικά με τους παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνισή της.

O ανθρώπινος οργανισμός τείνει να συγχρονίζεται με το εξωτερικό περιβάλλον και οι αλλαγές σε αυτό συχνά επηρεάζουν ποικιλοτρόπως τη συμπεριφορά. Κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου η σύντομη διάρκεια της ημέρας έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ενός συνόλου συμπτωμάτων, τα οποία έχουν ομαδοποιηθεί και κατηγοριοποιηθεί συνολικά υπό τον όρο «Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή».

Η εν προκειμένω διαταραχή έχει αναγνωρισθεί και ενσωματωθεί στο Διαγνωστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών ως μείζονα καταθλιπτική διαταραχή με εποχιακό μοτίβο (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 2011). Στο σημείο αυτό, εντούτοις, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διαφοροποιηθεί η παρούσα διαταραχή από τον ευρέως γνωστό όρο “Winter Blues”, μια ήπια μορφή εποχιακής διαταραχής της διάθεσης.

Συγκεκριμένα, ενώ άτομα που αντιμετωπίζουν την Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή τείνουν να κοιμούνται κατά μέσο όρο 2.5 ώρες επιπλέον καθημερινά, άτομα που αντιμετωπίζουν την ηπιότερη μορφή της διαταραχής (Winter Blues) τείνουν να κοιμούνται κατά μέσο όρο 1.7 ώρες επιπλέον. Είναι σημαντικό, ωστόσο, να σημειωθεί πως κατά τους χειμερινούς μήνες παρατηρείται αύξηση της διάρκειας του ύπνου κατά 0.7 ώρες και στο γενικό πληθυσμό (Rosenthal, 2008).

Τα μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια με εποχιακό μοτίβο περιλαμβάνουν συμπτώματα όπως έλλειψη ενέργειας, υπερβολική κατανάλωση τροφής, αύξηση βάρους, υπερβολική επιθυμία για κατανάλωση τροφών που είναι πλούσιες σε υδατάνθρακες (Johansson etal., 2003).

Η συμπτωματολογία της Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής περιλαμβάνει, επιπροσθέτως, συμπτώματα όπως δυσκολία σε δραστηριότητες που απαιτούν συγκέντρωση και λήψη αποφάσεων, καθώς και βίωση συναισθημάτων ανηδονίας και έλλειψης ενδιαφέροντος για δραστηριότητες. Η διαταραχή συνοδεύεται συχνά από αύξηση στη διάρκεια του ύπνου, ευερεθιστότητα και αίσθηση ματαιότητας (Rahman etal., 2010).

Η αιτιολογία της Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής έχει προσελκύσει έντονο ενδιαφέρον από την επιστημονική κοινότητα, ωστόσο δεν υπάρχει ομοφωνία αναφορικά με τους παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνισή της. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα ευρήματα, η μειωμένη έκθεση στο ηλιακό φως της ημέρας διαδραματίζει καίριο ρόλο στην εμφάνιση της διαταραχής (Jankowski, 2017).

Διαβάστε σχετικά: Κατάθλιψη το καλοκαίρι ή αλλιώς αντίστροφη εποχιακή καταθλιπτική διαταραχή

Η μειωμένη έκθεση στο φως της ημέρας επηρεάζει τη φυσιολογική λειτουργία του υποθαλάμου, μιας δομής του εγκεφάλου που συμβάλλει στη διατήρηση της ομοιόστασης του οργανισμού. Πιο συγκεκριμένα, η μη φυσιολογική λειτουργία του υποθαλάμου έχει συνδεθεί με την παραγωγή υψηλών επιπέδων μελατονίνης, η οποία ερμηνεύει και τις μεταβολές στους ενδογενείς ρυθμούς και την αυξημένη διάρκεια του ύπνου (Rahman etal., 2010).

Αντίστοιχα, η μειωμένη έκθεση στο ηλιακό φως έχει συνδεθεί με την παραγωγή χαμηλών επιπέδων σεροτονίνης και, συνεπώς, την εμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Την εμφάνιση της διαταραχής επηρεάζει και η γενετική προδιάθεση, η οποία, ωστόσο, δεν αποτελεί ισχυρό προβλεπτικό παράγοντα για την εμφάνισή της (Rosenthal, 2008).

Η Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή επηρεάζει περίπου το 5% του πληθυσμού (Emens etal., 2009). Παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο και το γεωγραφικό πλάτος τείνουν να επηρεάζουν τη συχνότητα εμφάνισης της νόσου. Η παρούσα διαταραχή εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα σε χώρες που βρίσκονται σε μεγαλύτερη απόσταση από τον ισημερινό, στις οποίες η διάρκεια της ημέρας είναι συντομότερη κατά τους χειμερινούς μήνες.

Επίσης, πιο ευάλωτοι τείνουν να είναι οι νέοι, ενώ οι γυναίκες αναφέρουν συχνότερα συμπτώματα της διαταραχής. Επιπλέον, αν και χαρακτηριστικό της παρούσας διαταραχής αποτελεί η βίωση καταθλιπτικών συμπτωμάτων κατά τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες, ένα ιδιαίτερα μικρό ποσοστό του πληθυσμού βιώνει την παρούσα διαταραχή κατά τους θερινούς μήνες (Parekh, 2017).

Αν και τα συμπτώματα της διαταραχής μειώνονται σημαντικά κατά τους θερινούς μήνες, υπάρχουν ποικίλοι τρόποι που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων κατά τη διάρκεια της έξαρσης. Συγκεκριμένα, ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν πως η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία συμβάλλει σημαντικά στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της διαταραχής. Επιπλέον, οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRIs) αποτελούν τον πιο συχνά χορηγούμενο τύπο αντικαταθλιπτικών ουσιών που χορηγούνται σε άτομα που αντιμετωπίζουν την παρούσα διαταραχή.

Επιπλέον, η συστηματική άσκηση, η υγιεινή διατροφή και δραστηριότητες κοινωνικής δράσης, όπως ο εθελοντισμός και οι ομαδικές δραστηριότητες με τον κοινωνικό περίγυρο και την οικογένεια συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων (Parekh, 2017).

Βιβλιογραφία

American Psychiatric Association. (2011). Diagnostic and statistical manual of mental disorders(4th ed.). Washington, DC.

Emens, J., Lewy, A., Kinzie, J. M., Arntz, D., & Rough, J. (2009). Circadian misalignment in major depressive disorder. Psychiatry Research, 168(3), 259-261.

Jankowski, K. S. (2017). Morningness-eveningness and seasonality. Biological Rhythm Research, 48(3), 331-342.

Johansson, C., Willeit, M., Smedh, C., Ekholm, J., Paunio, T., Kieseppä, T., Liechtermann, D., Praschak-Rieder, N., Neumeister, A., Nilsson, L.G. & Kasper, S. (2003). Circadian clock-related polymorphisms in seasonal affective disorder and their relevance to diurnal preference. Neuropsychopharmacology, 28(4), 734-739.

Parekh, R. (2017). Seasonal Affective Disorder (SAD). Retrieved from https://www.psychiatry.org/patients-families/depression/seasonal-affective-disorder

Rahman, S. A., Marcu, S., Kayumov, L., & Shapiro, C. M. (2010). Altered sleep architecture and higher incidence of subsyndromal depression in low endogenous melatonin secretors. European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience, 260(4), 327-335.