Το άγχος και η κατάθλιψη στους ιατρούς έχει αρχίσει να απασχολεί τη διεθνή βιβλιογραφία μόλις τα τελευταία χρόνια. Αρκετά σημαντικά ποσοστά κατάθλιψης (38,2%) συναντώνται σε φοιτητές ιατρικής της Βραζιλίας, της Εσθονίας (30,6%), της Νιγηρίας (23,3%), της Λιθουανίας (14%) και της Σουηδίας (12,9%). Έχει βρεθεί ότι στους φοιτητές ιατρικής υπάρχουν προδιαθεσιακά χαρακτηριστικά προσωπικότητας για την εμφάνιση κατάθλιψης, όπως είναι η αυτοκριτική και η εξάρτηση.
Η αυτοκριτική σχετίζεται με την κατάθλιψη, ιδιαίτερα στους άνδρες ιατρούς, οι οποίοι υιοθετούν στάση εσωτερικής απόδοσης αιτιών, θεωρώντας τους εαυτούς τους υπεύθυνους τόσο για τα αρνητικά, όσο και για τα θετικά γεγονότα. Ακόμη να πούμε πως οι πιο πολλοί ιατροί προτιμούν τη διάγνωση της επαγγελματικής εξουθένωσης, από αυτή του άγχους ή της κατάθλιψης, εξαιτίας του επικείμενου στιγματισμού.
Ως πηγές άγχους για τους ιατρούς αποτελούν οι δυσκολίες κατά τη διάγνωση και θεραπεία, οι θάνατοι των παιδιών και η επίδραση της δουλειάς τους στην προσωπική τους ζωή. Η φύση της δουλειάς, η συνεχής εκπαίδευση, η δημόσια εικόνα τους, η οικογένεια και ο εαυτός τους, είναι, όπως αναφέρονται από τους ίδιους, οι κυριότεροι παράγοντες άγχους.
Από τη μια η εκπλήρωση των δικών τους ηθικών δεσμεύσεων και από την άλλη ο βαθμός ανταπόκρισης στις προσδοκίες της κοινωνίας. Αυτή η αγχογόνος πραγματικότητα είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί από τους ιατρούς είτε συγκαταβατικά, αποδεχόμενοι τους περιορισμούς των δυνατοτήτων τους, ή μέσω εκδήλωσης αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών.
Οι ειδικευόμενοι ιατροί
Η περίοδος ανάληψης ειδικότητας για πολλούς ιατρούς λογίζεται ως περίοδος έντονου άγχους με επιπτώσεις στην αποδοτικότητά τους. Κατά αυτή την περίοδο, οι ειδικευόμενοι καλούνται, παράλληλα με την απόκτηση δεξιοτήτων, να παράσχουν και τις δέουσες υπηρεσίες στους ασθενείς τους. Ενώ δηλαδή από τη μια αυξάνονται οι ευθύνες τους για παροχή φροντίδας από την άλλη μειώνεται η αυτονομία τους, διότι βρίσκονται σε περίοδο εκπαίδευσης.
Τότε, φαίνεται να δυναμιτίζονται οι υποβόσκουσες ψυχικές τους δυσκολίες και να εμφανίζουν κατάθλιψη, τάση για αυτοκτονία, εξαρτητικές συμπεριφορές και οικογενειακές δυσλειτουργίες. Προχωρώντας στην καριέρα τους αντιλαμβάνονται τις συνέπειες στην ποιότητα ζωής και συχνά η ικανοποίηση που απολαμβάνουν από τη δουλειά τους μειώνεται. Με τη σειρά της αυτή η μη ικανοποίηση των ιατρών από τον τρόπο που ζουν τη ζωή τους, οδηγεί σε περεταίρω μοναξιά και αυτοκτονικές ιδέες.
Δεν είναι λίγες οι έρευνες που αναφέρονται σε συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης στους ειδικευόμενους ιατρούς. Επίσης, η μετάβαση των φοιτητών ιατρικής από το δεύτερο στο τρίτο έτος σπουδών, όπου προστίθενται και τα κλινικά μαθήματα, πυροδοτεί την αύξηση του άγχους και της κατάθλιψης, σε σχέση με τα προηγούμενα έτη.
Διαβάστε σχετικά: Αυξημένα συμπτώματα ψυχικού τραύματος σε γιατρούς και νοσηλευτές που μάχονται την νόσο COVID-19
Εύρημα το οποίο δεν είναι σε συμφωνία με άλλες έρευνες, που θέλουν τα ποσοστά κατάθλιψης να μειώνονται (από 30% σε κάτω από 20%) καθώς οι φοιτητές διαπερνούν τα έτη φοίτησης. Ακόμα και εδώ φαίνεται ότι οι γυναίκες προηγούνται, όπως δείχνουν σκανδιναβικές έρευνες σε γυναίκες φοιτήτριες της ιατρικής σχολής.
Συμπερασματικά, δεν είναι ξεκάθαρο εάν η ηλικία των ιατρών αποτελεί προβλεπτικό παράγοντα εμφάνισης κατάθλιψης. Από τη μια πλευρά, υπάρχουν ενδείξεις ενδεχόμενης κορύφωσης των συμπτωμάτων κατάθλιψης, για τους ιατρούς που βρίσκονται στην αρχή της καριέρας τους και από την άλλη υπάρχουν στοιχεία που υποστηρίζουν μια αυξητική τάση της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας κατά όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους.
Προσπαθώντας να ερμηνεύσουμε το γενικότερο προβάδισμα των γυναικών, σχετικά με την ψυχολογική νοσηρότητα, συναντάμε το εξής παράδοξο. Ο γάμος για τα δύο φύλα ιατρών δε λογίζεται το ίδιο. Για τους άντρες αποτελεί προστατευτικό παράγοντα, ενώ για τις γυναίκες συνιστά παράγοντα κινδύνου μελλοντικής εμφάνισης ψυχικής διαταραχής.
Για πολλές γυναίκες ιατρούς που είναι παντρεμένες με παιδιά, αποτελεί κανόνα και ουχί εξαίρεση η ανάληψη του σπιτιού και η διεκπεραίωση των οικιακών καθηκόντων, παράλληλα με την κύρια εργασία τους.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Adshead, G. (2005). Healing ourselves: ethical issues in the care of sick doctors. Advances in Psychiatric Treatment, 11, 330-337.
- Ahmed, I., Banu, H., Al-Fageer, R., & Al-Suwaidi, R. (2009). Cognitive emotions: Depression and anxiety in medical students and staff. ICCC 2009 Meeting Abstracts. Journal of Critical Care, 24, 1-8.
- Dahlin, M., Joneborg, N., & Runeson, B. (2005). Stress and depression among medical students: a cross sectional study. Medical Education, 39(6), 594-604.
- Dahlin, M., Nilsson, C., Stotzer, E., & Runeson, B. (2011). Mental distress, alcohol use, and help-seeking among medical and business students: a cross sectional comparative study. BMC Medical Education, 11(1), 92.
- Karaoglu, N., Pecsan, S., Durduran, Y., Mergen, H., Odabasi, D., & Ors, R. (2015). A sample of paediatric residents’ loneliness-anxiety-depression-burnout and job satisfaction with probable affecting factors. Journal of Pakistan Medical Association, 65, 183- 191.
- Kjeldstadli, K., Tyssen, R., Finset, A., Hem, E., Gude, T., & Gronvold, N. T. (2006). Life satisfaction and resilience in medical school – a six year longitudinal, nationwide and comparative study. BMC Medical Education, 6 (1), 48.
- Rovik, J. O., Tyssen, R., Hem, E., Gude, T., Ekeberg, O., & Moum, T., (2007). Job stress in young physicians with an emphasis on the work-home interface: a nine year, nationwide and longitudinal study of its course and predictors. International Health, 45(5), 662-671.
- Swami, V., Chamorro-Premuzic, T., Sinniah, D., Maniam, T., Kannan, K., & Stanistreet, D. (2007).
- General health mediates the relationship between loneliness, life satisfaction and depression. A study with Malaysian medical students. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 42,161-166.
- Zis, P., Anagnostopoulos, F., & Sykioti, P. (2014). Burnout in Medical Residents: A Study Based on the Job Demands-Resources Model. The Scientific World Journal, 1-10.
