Πώς ορίζεται η εξάρτηση από τις ουσίες, ποια τα διαγνωστικά κριτήρια και ποια η αντιμετώπιση;
Στις διαταραχές χρήσης ουσιών (αλκοόλ, κάνναβης, οπιοειδών) ένα προβληματικό μοτίβο χρήσης οδηγεί το άτομο σε κλινικά σημαντική επιδείνωση της λειτουργικότητάς του. Παρατηρείται αυξημένη στη μέση εφηβεία σε ποσοστό περίπου 10,2% στα κορίτσια και 12,5% στα αγόρια.
Και ποια θεωρούνται διαγνωστικά κριτήρια εξάρτησης από ουσίες;
Για να διαφοροποιηθούμε από την απλή χρήση και την κατάχρηση ουσιών, στην εξάρτηση η ουσία συχνά λαμβάνεται σε μεγαλύτερες ποσότητες ή για μεγαλύτερη περίοδο από ότι προτίθετο. Υπάρχει επίμονη επιθυμία ή αποτυχημένες προσπάθειες διακοπής ή ελέγχου της χρήσης, ενώ διατίθεται σημαντικός χρόνος σε δραστηριότητες για προμήθεια και χρήση.
Επιπλέον, σημειώνεται αποτυχία ολοκλήρωσης υποχρεώσεων στην εργασία, στο σχολείο ή στο σπίτι, αλλά και συνεχόμενη χρήση παρά τα επίμονα, επαναλαμβανόμενα κοινωνικά ή διαπροσωπικά προβλήματα. Σημαντικές κοινωνικές, επαγγελματικές ή δραστηριότητες ψυχαγωγικού περιεχομένου διακόπτονται ή περιορίζονται εξαιτίας της χρήσης, ενώ η ανοχή και η ανάγκη λήψης μεγαλύτερης δόσης και πιο συχνά είναι εμφανής.
Η πρόληψη σαφώς αποτελεί την καλύτερη θεραπεία στη χρήση ουσιών, η οποία πρόληψη καλό είναι να ξεκινά πολύ νωρίτερα από την κρίσιμη περίοδο της εφηβείας. Η συμβολή του γονέα πρέπει να επικεντρώνεται στην εκπαίδευση του παιδιού να αποφασίζει αυτό και όχι οι άλλοι, να επιλέγει αυτό που θέλει και να κάνει ότι το ίδιο θεωρεί σωστό- όχι οι άλλοι.
Διαβάστε σχετικά: Η οικογένεια χρήστη: Ναρκωτικές Ουσίες
Πώς και πότε όμως μιλάμε στο παιδί για τα ναρκωτικά;
Από πολύ νωρίς μπορεί να γίνει η εισαγωγή στην έννοια ουσιών που μας κάνουν καλό και σε εκείνες που δεν κάνουν καλό. Η αγάπη για το σώμα και η αυτοεκτίμηση είναι επίσης σημαντικές έννοιες που εισάγονται νωρίς:
– Από το νηπιαγωγείο κιόλας, η ύπαρξη κανόνων στο σπίτι, η αγάπη και οι δεσμοί εμπιστοσύνης, η ενίσχυση αυτοεκτίμησης, η συμμετοχή στο παιχνίδι και η μετάδοση αξιών μέσω αυτού, καθώς και η επισήμανση ουσιών που κάνουν κακό εντός σπιτιού (οινόπνευμα, φάρμακα, καθαριστικά) είναι προαπαιτούμενα για τη συνέχεια.
– Στις πρώτες τάξεις δημοτικού, σημαντικός κρίνεται ο έπαινος παιδιών που προσέχουν το σώμα τους. Είναι η κατάλληλη περίοδος για αρχικές εξηγήσεις σχετικά με το τι είναι καπνός, τι είναι αλκοόλ και ποιες οι συνέπειες της χρήσης τους.
– Προχωρώντας στις μεγαλύτερες τάξεις δημοτικού: εξηγήστε πως οτιδήποτε λαμβάνεται σε υπερβολικές ποσότητες, μπορεί να προκαλέσει κακό, χρησιμοποιείστε και την περιέργειά των παιδιών για το τι μπορεί να προκαλέσουν τα ναρκωτικά και συζητήστε, ψάχνοντας μαζί πληροφορίες.
– Στο γυμνάσιο- εφηβεία: Πλέον μπορεί να γίνει εισαγωγή σε έννοιες κινδύνου καρκίνου και εμφυσήματος από το κάπνισμα, κινδύνου ατυχήματος απ’το ποτό, αλλά και εθισμού και θανάτου από υπερβολική δόση.
– Τέλος, στο Λύκειο αναγκαίος κρίνεται ο έπαινος των εφήβων για τις θετικές τους επιλογές και τα καλά τους στοιχεία, καθώς και η παροχή περισσότερων πληροφοριών για τις σοβαρές και μόνιμες συνέπειες της χρήσης ουσιών
Πριν τελειώσει το παιδί το δημοτικό, πρέπει να γνωρίζει:
- Τις συνέπειες του καπνού, αλκοόλ και ουσιών, τους κινδύνους από την υπερβολική χρήση, καθώς και τους λόγους που είναι βλαβερά για τον οργανισμό και την ανάπτυξη
- Τις μακροχρόνιες συνέπειες της χρήσης, πώς εθίζονται τα άτομα και πώς χάνουν τον έλεγχο της ζωής τους
- Τα προβλήματα που προκαλούν στους χρήστες- στην οικογένειά τους- στην κοινωνία γενικότερα
Οι προτεινόμενες ψυχολογικές θεραπείες που ενδείκνυνται στη χρήση ουσιών, είναι: η οικογενειακή θεραπεία (εστιάζει στη βελτίωση των οικογενειακών αλληλεπιδράσεων), καθώς και οι γνωστικές συμπεριφορικές θεραπείες με στόχο την αλλαγή δυσλειτουργικών γνωστικών σχημάτων (πχ η χρήση ουσιών με κάνει πιο δημοφιλή), την ενίσχυση κινήτρου και την ανάπτυξη αυτοαποτελεσματικότητας, Ομάδες αυτοβοήθειας και προγράμματα πρόληψης σε ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο επίσης κρίνονται βοηθητικά (παρεμβάσεις σε επίπεδο σχολείου, γονέων, κοινότητας, δημόσιας υγείας και μέσων μαζικής ενημέρωσης).
Τέλος, ως απαραίτητα συστατικά ανάκαμψης αναφέρονται η συναισθηματική υποστήριξη, ο αποχωρισμός από συνομηλίκους που κάνουν χρήση, η γονεική επίβλεψη για την ελαχιστοποίηση της διαθεσιμότητας των ουσιών, το ενισχυμένο κίνητρο ή επιθυμία του εφήβου για αλλαγή, λαμβάνοντας συνεχώς υπόψη παράγοντες που συμβάλλουν ή διατηρούν την εξαρτητική κατάσταση (θετικές ενισχύσεις πχ ευφορία, κοινωνικοποίηση / αρνητικές ενισχύσεις πχ πρόληψη απόσυρσης, αυτοθεραπεία πόνου ή άγχους). Ας μη ξεχνάμε ότι τη λύση στα προβλήματά μας δε τη δίνουν οι ουσίες, αλλά η εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και τους ανθρώπους.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
