Όταν η ανάγκη για έλεγχο και αυτοκυριαρχία καταλήγει να εκτονώνεται και να εξαντλείται στον έλεγχο της τροφής, στην αποφυγή του κακού φαγητού και στην επιμονή στην υγιεινή επιλογή, η σχέση με την τροφή μετατρέπεται σε ένα αυστηρό, ενίοτε πνιγηρό σχήμα που παραβιάζει τις οργανικές αλλά και ψυχικές ανάγκες για μια πιο χαλαρή προσέγγιση στην επιλογή του φαγητού, ακυρώνοντας την έννοια της απόλαυσης.
Μια όχι τόσο τυπικά ορισμένη και σχετικά αμφιλεγόμενη ως προς τη σαφή κατάταξή της διατροφική διαταραχή είναι αυτή της Ορθοφαγίας ή Ορθορεξίας, όπως ενίοτε αποκαλείται. Η κατάσταση αυτή περιγράφει μια σχεδόν εμμονική συμπεριφορά αναφορικά με την επιλογή υγιεινών τροφών, που συνοδεύεται από συστηματική αποφυγή ή και αποκλεισμό όσων θεωρούνται βλαβερές ή ανθυγιεινές, είτε ως προς τα λιπαρά που περιλαμβάνουν είτε και σε σχέση με τον τρόπο παρασκευής τους (τυποποιημένες, με συντηρητικά, μη βιολογικές, ή παρασκευασμένες με τρόπο ανθυγιεινό).
Ο προγραμματισμός γύρω από την επιλογή ή και την προετοιμασία των τροφών τείνει να είναι αυστηρός με αποτέλεσμα να αναλώνεται δυσανάλογος χρόνος και σκέψη γύρω από αυτήν. Το άτομο αναστατώνεται έντονα όταν δε βρίσκει τροφές που να πληρούν τις δικές του προδιαγραφές ή όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα να ετοιμαστούν με τρόπο που να θεωρείται κατάλληλος.
Αν αναγκαστεί, λόγω των συνθηκών, να καταναλώσει κάτι που δεν συγκαταλέγεται στις “ορθές τροφές”, κατακλύζεται από ενοχές. Η ανησυχία δεν αφορά στην ποσότητα της τροφής όπως συμβαίνει στην ανορεξία ή τη βουλιμία αλλά στην ποιότητά της, με στόχο μια αίσθηση αγνότητας και τελειότητας. Μπορεί ακόμη και να απομονωθεί από κοινωνικές εκδηλώσεις προκειμένου να μην αποκλίνει από το διαιτολόγιο που έχει ορίσει και που είναι τόσο σημαντικό να ακολουθεί πιστά.
Αν και φαινομενικά η συμπεριφορά αυτή δεν μοιάζει επικίνδυνη, ωστόσο ο μεγάλος περιορισμός του εύρους των προς κατανάλωση τροφών-προκειμένου να αποκλειστούν οι βλαβερές- ενέχει, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, τον κίνδυνο της στέρησης απαραίτητων διατροφικών στοιχείων ή ακόμη και της υπερβολικής απώλειας βάρους.
Ποιο είναι ωστόσο το νόημα αυτής της διατροφικής συμπεριφοράς; Η πειθαρχία σε σχέση με την παρακολούθηση ενός σωστού προγράμματος διατροφής με στόχο τη δίαιτα, την καλαισθησία και την υγεία είναι ένας ωφέλιμος στόχος.
Ωστόσο, η εμμονή που παρατηρείται ως προς το “ορθό”, αν και σε κάποιο βαθμό θεμιτή, μπορεί να οδηγήσει σε παραποίηση όταν παρασύρεται στην υπερβολή ή ξεστρατίζει από το ουσιαστικό ζητούμενο. Όπως συμβαίνει συνήθως με τις διατροφικές διαταραχές, το άτομο μέσω του ελέγχου που επιβάλλει στη σχέση του με την τροφή, παλεύει να διαχειριστεί συναισθήματα και καταστάσεις που αφορούν το πως αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως προς τις ευρύτερες συνθήκες της ζωής του.
Διαβάστε σχετικά: Βιολογική και συναισθηματική πείνα: πώς θα χάσω βάρος ακούγοντας το σώμα μου
Οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες σχετικά με την καθαρότητα της τροφής που καταναλώνει και η υπερβολική ανάγκη ορισμού και προσδιορισμού του τί, πως, πότε, αντικατοπτρίζει μια αντίστοιχη ανάγκη για απόλυτα ορθές επιλογές ως προς τη διαχείριση και την επίδοσή του σε άλλους τομείς, που βιώνονται ως ανεξέλεγκτοι και στους οποίους αυτο-αξιολογείται ως ανεπαρκές.
Όταν η ανάγκη για έλεγχο και αυτοκυριαρχία καταλήγει να εκτονώνεται και να εξαντλείται στον έλεγχο της τροφής, στην αποφυγή του κακού φαγητού και στην επιμονή στην υγιεινή επιλογή, η σχέση με την τροφή μετατρέπεται σε ένα αυστηρό, ενίοτε πνιγηρό σχήμα που παραβιάζει τις οργανικές αλλά και ψυχικές ανάγκες για μια πιο χαλαρή προσέγγιση στην επιλογή του φαγητού, ακυρώνοντας την έννοια της απόλαυσης.
Η δίαιτα με στόχο την απώλεια βάρους και τη συνολική σωματική υγεία μπορεί να υλοποιηθεί με μεγαλύτερη επιτυχία όσο ακούμε το σώμα μας και ακολουθούμε αυτό που χρειάζεται. Επομένως, η προσδοκία για επιθυμητό αποτέλεσμα χρειάζεται να συμβαδίζει με το σεβασμό στις ανάγκες του σώματός μας υπό τις δεδομένες συνθήκες, συνυπολογίζοντας αυτό που η οργανική μας κατάσταση αλλά και η διάθεσή μας μπορούν να υποστηρίξουν σε μια συγκεκριμένη περίοδο.
Όταν αυτές οι προϋποθέσεις καταπατούνται, κινδυνεύουμε να σαμποτάρουμε την όποια προσπάθεια, θέτοντας εμπόδια αντί να υποβοηθούμε και να υποστηρίζουμε τον επιδιωκόμενο στόχο. Άλλωστε, κατά πόσο είναι ορθή η όποια επιλογή παραγνωρίζει ότι η σωματική υγεία είναι αναπόφευκτα συνδεδεμένη με την ψυχική ανάγκη, που όσο την αγνοούμε μοιάζει σαν να προσπαθούμε να φορέσουμε ένα ρούχο στενό, που δε μας ταιριάζει, που περιορίζει τις κινήσεις και την άνεσή μας.
Κι αν ακόμη καταφέρουμε έστω και για λίγο να χωρέσουμε σε αυτό υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να σκιστεί από την πίεση και να καταλήξει στο καλάθι των αχρήστων μαζί με τις όποιες προσδοκίες για συνολική αλλαγή και αυτο-βελτίωση.
Βιβλιογραφία
- Brytek-Matera, A. (2012). Orthorexia nervosa–an eating disorder, obsessive-compulsive disorder or disturbed eating habit. Archives of Psychiatry and psychotherapy, 1(1), 55-60.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
