Σε μια κοινωνία που συνεχίζει να υπολογίζει περισσότερο την εικόνα του σώματος, από την ομορφιά της ψυχής και να θεωρεί τη λεπτότητα ως επιτυχία ζωής, παρά το γεγονός ότι η ανθρωπότητα έχει γίνει βαρύτερη από ποτέ, σχεδόν όλοι οι άνθρωποι ανησυχούν, τουλάχιστον περιστασιακά, για το βάρος τους…
Όταν αυτή η ανησυχία μεταφράζεται σε εγρήγορση για την σωστή διατροφή, σταθερή μάζα σώματος και καλή υγεία, ο άνθρωπος ελέγχει προς το καλό την πορεία του. Το διαφορετικό συμβαίνει όταν εμπλέκονται και ψυχογενείς παράγοντες, που οδηγούν την αγωνία αυτή, σε πάθηση. Τότε κάνουν την εμφάνισή τους οι διατροφικές διαταραχές. Οι διατροφικές διαταραχές δεν είναι απλά και ασήμαντα περιστατικά, είναι σοβαρές ασθένειες που πλήττουν ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού, κυρίως κορίτσια στην εφηβεία και γυναίκες, οδηγώντας, όσους τις αντιμετωπίζουν, να ανησυχούν στον υπερβολικό βαθμό αναπτύσσοντας διατροφικές συνήθειες που απειλούν την καθημερινότητα και γενικότερα τη ζωή τους.
Ποιες είναι οι διατροφικές διαταραχές;
Ψυχογενής ανορεξία: Τα άτομα με νευρική ανορεξία έχουν μια διαστρεβλωμένη εικόνα του σώματος τους, που τους αναγκάζει να βλέπουν τους εαυτούς τους ως υπέρβαρους, ακόμη και όταν είναι επικίνδυνα λεπτοί. Συχνά αρνούνται να φάνε, αθλούνται καταναγκαστικά και υιοθετούν ασυνήθιστες συνήθειες όπως το να μη δέχονται να φάνε μπροστά σε άλλους, να χάνουν πολλά κιλά και όταν δεν αποδέχονται καμία βοήθεια, μπορεί ακόμη και να πεθαίνουν από την πείνα.
Ψυχογενής βουλιμία: Τα άτομα με βουλιμία τρώνε υπερβολικές ποσότητες φαγητού, όπου στη συνέχεια το αποβάλλουν από το σώμα τους, γιατί φοβούνται τις θερμίδες και την απόκτηση βάρους, κάνοντας χρήση καθαρτικών, κλυσμάτων, διουρητικών ή το πιο σύνηθες, κάνοντας εμετό. Τις περισσότερες φορές, επειδή αισθάνονται αηδία και ντροπή για τον άτακτο τρόπο με τον οποίο καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες φαγητού, ενεργούν με μυστικότητα και μόλις αδειάσουν τα στομάχια τους, νιώθουν να φεύγει από πάνω τους η ένταση και τα αρνητικά συναισθήματα που ένιωθαν πριν.
Διαταραχή Υπερφαγίας: Όπως και τα άτομα με βουλιμία, έτσι και τα άτομα με διαταραχή υπερφαγίας, βιώνουν συχνά επεισόδια κατανάλωσης φαγητού που ξεφεύγει από τον έλεγχο τους. Η διαφορά με τη βουλιμία είναι ότι οι πάσχοντες από αυτή τη διαταραχή, δεν αποβάλλουν από τα σώματά τους τις υπερβολικές θερμίδες .
Όπως και σε όλες τις διαταραχές, έτσι και στις διατροφικές διαταραχές, είναι σημαντικό να παρατηρηθούν και να προβλεφθούν ορισμένες προβληματικές συμπεριφορές, από το να εξελιχθούν σε πλήρεις παθήσεις. Η ανορεξία και η βουλιμία, συνήθως προηγούνται της υπερβολικά αυστηρής δίαιτας και απώλειας βάρους. Η διαταραχή υπερφαγίας μπορεί να φανεί όταν το άτομο καταναλώνει σε περιστασιακή αλλά σταθερή συχνότητα, μεγάλες ποσότητες φαγητού. Όταν παρόμοιες διατροφικές συμπεριφορές, αρχίζουν να έχουν καταστροφικές επιπτώσεις στη λειτουργία κάποιου ή στην αυτο-εικόνα του, τότε απαραιτήτως είναι η στιγμή να επισκεφθεί έναν Ψυχίατρο ή Ψυχολόγο.
Αιτιολογία διατροφικών διαταραχών
Η αιτιολογία των διατροφικών διαταραχών δεν μας είναι ακόμη ξεκάθαρη και είναι αποτέλεσμα βιοψυχοκοινωνικών παραγόντων. Οι βιολογικοί παράγοντες που ενοχοποιούνται σχετίζονται με τη φυσιολογία της γλυκόζης, την υποθρεψία και με το σύστημα ελέγχου πείνας – κορεσμού και σύνθεση σεροτονίνης.
Ψυχολογικοί/συναισθηματικοί παράγοντες προδιαθέτουν και συμβάλλουν στην ανάπτυξη διατροφικών διαταραχών. Πολλοί άνθρωποι με διατροφικές διαταραχές υποφέρουν από χαμηλή αυτοεκτίμηση, αισθήματα απελπισίας και έντονη δυσαρέσκεια για την εμφάνισή τους. Επίσης, ειδικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας συνδέονται με κάθε μία από τις διαταραχές. Οι άνθρωποι με ανορεξία τείνουν να είναι τελειομανείς, για παράδειγμα, ενώ τα άτομα με βουλιμία είναι συχνά παρορμητικά.
Επίσης, ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών και οικογενειακών συνθηκών μπορούν να επισπεύσουν τις διατροφικές διαταραχές σε ευαίσθητα άτομα. Ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι η εικόνα που προβάλλουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, με την εικόνα της λεπτής, αδύνατης γυναίκας, να δεσπόζει παντού. Το πρότυπο ομορφιάς που σχετίζεται με το αδυνατισμένο σώμα, βρίσκεται παντού και επηρεάζει αρνητικά την ψυχοσύνθεση κυρίως των κοριτσιών που βρίσκονται στην ευαίσθητη αναπτυξιακή φάση της εφηβείας. Θέλοντας να αντιγράψουν αυτό το πρότυπο ομορφιάς και έχοντας χαμηλή αυτοεκτίμηση, καταφεύγουν σε εξαντλητικές δίαιτες οι οποίες υπάρχει κίνδυνος να εξελιχθούν σε διατροφική διαταραχή.
Ακόμη, ορισμένοι αθλητές, κάνουν αθλήματα που δίνουν έμφαση στο χαμηλό βάρος ή σε μια συγκεκριμένη εικόνα του σώματος. Αρνητικά συναισθήματα ή τραύματα, όπως ο βιασμός, η κακοποίηση ή ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου μπορεί επίσης να προκαλέσει διαταραχές. Διατροφικές διαταραχές μπορούν να εμφανιστούν όμως ακόμα και σε ένα χαρμόσυνο γεγονός, όπως η γέννηση ενός παιδιού, μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές λόγω των αγχωτικών αντίκτυπων της αίσθησης για τον νέο ρόλο του ατόμου και την εικόνα του σώματος. Βασικός παρανομαστής αυτών των ψυχικών παθήσεων είναι πώς αντιλαμβάνεται ο ίδιος ο άνθρωπος το γεγονός και πώς το αποδέχεται ή υπερασπίζει την αλλαγή του.
Όταν οι άνθρωποι αρχίζουν να εισέρχονται σε παράλογες διατροφικές συμπεριφορές, το πρόβλημα μπορεί να διαιωνίζεται. Η υπερφαγία μπορεί να δημιουργήσει ένα φαύλο κύκλο: όταν τα άτομα αποβάλλουν το φαγητό, για να απαλλαγούν από τις υπερβολικές θερμίδες αλλά και τον ψυχικό πόνο, επιστρέφουν ξανά στην υπερφαγία για να ξεφύγουν από τα προβλήματα της καθημερινότητάς τους.
Οι διατροφικές διαταραχές μπορούν να καταστρέψουν τη σωματική υγεία
Οργανικά προβλήματα που συνδέονται με την ανορεξία περιλαμβάνουν αναιμία, δυσκοιλιότητα, οστεοπόρωση, ακόμη και βλάβες στην καρδιά και τον εγκέφαλο. Η βουλιμία μπορεί να οδηγήσει σε πόνο στο λαιμό, φθαρμένο σμάλτο των δοντιών, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και καρδιακές προσβολές. Άτομα με τακτική υπερφαγία μπορεί να αναπτύξουν υψηλή πίεση του αίματος, καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτη και άλλα προβλήματα που συνδέονται με την παχυσαρκία .
Οι διατροφικές διαταραχές συνδέονται επίσης και με άλλες ψυχικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη. Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ακόμα αν οι διατροφικές διαταραχές είναι τα συμπτώματα αυτών των προβλημάτων ή αν τα προβλήματα αναπτύχθηκαν εξαιτίας της απομόνωσης, του στιγματισμού και των φυσιολογικών αλλαγών που προκλήθηκαν από τις διατροφικές διαταραχές τους. Αυτό που είναι σαφές από τις έρευνες, είναι ότι οι άνθρωποι με διατροφικές διαταραχές πλήττονται από υψηλότερα ποσοστά άλλων ψυχικών διαταραχών – όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές και κατάχρηση ουσιών – από ό, τι άλλοι άνθρωποι.
Θεραπεία Διατροφικών Διαταραχών
Η θεραπεία των διατροφικών διαταραχών χρειάζεται εξατομικευμένο προσανατολισμό. Δεν υπάρχει ένας γενικός κανόνας θεραπείας που εφαρμόζεται σε όλους τους ασθενείς, καθώς οι αιτίες, όπως αναφέρθηκαν πιο πάνω, είναι πολυπαραγοντικές. Επομένως, η θεραπεία δεν στοχεύει μόνο στο θέμα της απώλειας του βάρους. Οι ψυχολόγοι διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην επιτυχή αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών και αποτελούν αναπόσπαστα μέλη της διεπιστημονικής ομάδας που μπορεί να παράσχει περίθαλψη σε ασθενή, καθώς διερευνούν τα δευτερογενή οφέλη που έχει ο πάσχων, μαζί με τις υπόλοιπες αλληλεπιδράσεις του συστήματος που ζει. Αρχικά λοιπόν, ένας γιατρός μπορεί να κληθεί να αποκλείσει ιατρικές ασθένειες και να καθορίσει ότι ο ασθενής δεν βρίσκεται σε άμεσο φυσικό κίνδυνο.
Ένας διατροφολόγος επίσης, μπορεί να κληθεί να βοηθήσει στην αξιολόγηση και τη βελτίωση της διατροφικής πρόσληψης .Μόλις ο ψυχολόγος εντοπίσει σημαντικά ζητήματα που χρειάζονται προσοχή και αναπτύξει ένα σχέδιο θεραπείας, βοηθά τον ασθενή να αντικαταστήσει καταστροφικές σκέψεις και συμπεριφορές με πιο θετικές και να δουλέψει μαζί του για την προσπάθεια για εγκατάσταση πιο λειτουργικών σχέσεων με το περιβάλλον του. Ψυχολόγος και ασθενής μπορεί να συνεργαστούν επικεντρωμένοι στην υγεία και όχι στο βάρος.
Η αλλαγή των σκέψεων και των συμπεριφορών του θεραπευόμενου, κατευνάζει τα συμπτώματα και προσφέρει άμεσες λύσεις. Για να διασφαλιστεί η διαρκής βελτίωση, οι θεραπευόμενοι και οι ψυχολόγοι πρέπει να συνεργαστούν για να διερευνήσουν τα ψυχολογικά προβλήματα που διέπουν τη διατροφική διαταραχή. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να χρειαστεί να επικεντρωθεί στη βελτίωση των προσωπικών σχέσεων των ασθενών, δουλεύοντας παράλληλα με την οικογένεια.
Η Θεραπεία Οικογένειας είναι η μόνη καλά αποδεδειγμένη θεραπευτική μέθοδος για την ψυχογενή ανορεξία στους εφήβους
Οι περισσότερες περιπτώσεις της διατροφικής διαταραχής αντιμετωπίζονται σήμερα με επιτυχία από τους Ψυχολόγους και συγκεκριμένα θεραπευτικά προγράμματα. Όμως τα αποτελέσματα των θεραπειών, όπως και σε πολλές παθήσεις, δεν λειτουργούν αμέσως. Για πολλούς θεραπευόμενους, η θεραπεία μπορεί να χρειαστεί να είναι μακροχρόνια. Η ενσωμάτωση της οικογένειας στη θεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη των υποτροπών με την επίλυση των διαπροσωπικών ζητημάτων που σχετίζονται με τη διατροφική διαταραχή. Οι Ψυχολόγοι μπορούν να καθοδηγήσουν τα μέλη της οικογένειας στην κατανόηση της διαταραχής του μέλους της οικογένειας και την εκμάθηση νέων τεχνικών για την αντιμετώπιση των προβλημάτων. Οι ομάδες υποστήριξης διατροφικών διαταραχών αλλά και η ευαισθητοποίηση μας μέσα από σεμινάρια, ημερίδες και ομιλίες είναι επίσης πολύ βοηθητικά και είναι σίγουρο ότι μας ωθούν να επαναπροσδιορίσούν την πορεία μας αναφορικά με τη διατροφή μας.
Χρειάζεται να σημειωθεί ότι οι διατροφικές διαταραχές, είναι σοβαρές παθήσεις που κρύβουν κινδύνους ακόμη και για την ίδια τη ζωή των ασθενών. Όμως, υπάρχει διέξοδος από αυτές, μέσω των κατάλληλων θεραπευτικών προγραμμάτων και του αντίστοιχου υποστηρικτικού δικτύου. Όσο πιο γρήγορα ξεκινήσει ο ασθενής τη θεραπεία, τόσο καλύτερη έκβαση θα έχει. Όσο περισσότερο διατηρούνται οι στρεβλές διατροφικές συνήθειες, τόσο πιο βαθιά θα ριζωθούν αυτές στην ψυχοσύνθεση του ατόμου και τόσο πιο δύσκολή θα είναι ακολούθως η ψυχολογική παρέμβαση.
Βιβλιογραφία:
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ – ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ, Συγγραφέας Βοb Palmer
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ – η απάντηση στην βουλιμία, τη πολυφαγία και την παχυσαρκία. Συγγραφέας: Ευάγγελος Ζουμπανέας
image credit: Illustration by Jessica Olah
