Η παθολογία της προσωπικότητας είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης. Όλοι μας ζούμε μέσα σε μια περίπλοκη ψευδαίσθηση ότι αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο με τέλεια ακρίβεια, κάτι που κανένας από μας δεν είναι πραγματικά σε θέση να κάνει.
Ο καθένας βλέπει τον κόσμο μ’ έναν μοναδικό τρόπο. Μερικές φορές όμως αυτές οι οπτικές συγκρούονται.
Αν τα χέρια σας είναι καλυμμένα με χώμα και βρίσκετε μικρά φυτά όπου πηγαίνετε, τότε ίσως είστε ο κηπουρός, είπε κάποτε ένας θεραπευόμενός μου.
Πέρα από τις μεταφορές, ο θεραπευόμενός μου – που στην πραγματικότητα δεν έχει εργαστεί ποτέ ως κηπουρός – αναφερόταν στην επίγνωση της ευθύνης του για τα προβλήματα του στη ζωή του. Κατείχε μια υψηλή θέση εργασίας με ικανοποιητική αμοιβή, αλλά συνεχώς διαφωνούσε με τον προϊστάμενό του και δεν συνεργαζόταν ικανοποιητικά με πολλούς συναδέλφους του.
Καθώς βρισκόταν σε θεραπεία για αρκετό χρονικό διάστημα, του επεσήμανα ευγενικά ότι το πρόβλημα ενδεχομένως να μην αφορούσε αποκλειστικά τη συμπεριφορά των άλλων ανθρώπων στη ζωή του. Τότε ο θεραπευόμενός μου άρχισε να εξετάζει μια εναλλακτική υπόθεση: ότι υπήρχε κάτι στη συμπεριφορά του και στην προσωπικότητά του, που του προκαλούσε κατ’ επανάληψη τα ίδια προβλήματα.
Ίσως έχετε ακούσει τη φράση ότι όταν έχετε προσωπικότητα, έχετε επίσης και μια διαταραχή προσωπικότητας. Μιλώντας από κλινική εμπειρία, δεν υπάρχει η έννοια του «κανονικού» χαρακτήρα, διότι ο καθένας μας έχει έναν μοναδικό, ελαττωματικό και ιδιοσυγκρασιακό τρόπο να βλέπει τον κόσμο. Στην πραγματικότητα η διάγνωση με μια διαταραχή προσωπικότητας δεν είναι τόσο σκληρή κριτική, όπως θα πιστεύατε.
Υποδηλώνει ότι η προοπτική σας επηρεάζεται σταθερά από μια συγκεκριμένη, αναγνωρίσιμη θέση – είτε αυτή είναι η τελειομανία (όπως στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας), είτε η ανάγκη για επικύρωση από τους άλλους (ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας) ή η επιθυμία για φροντίδα (εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας).
Εγγενής είναι επίσης ο φόβος και η κοινωνική ανησυχία που σηματοδοτεί την αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας καθώς και η “σταθερή αστάθεια” της διάθεσης και των διαπροσωπικών σχέσεων αναφορικά με την οριακή διαταραχή προσωπικότητας. Ωστόσο, υπάρχει μια αρκετά ευρεία περιοχή στην οποία κάθε προσωπικότητα εμπίπτει, έτσι ώστε ένας άνθρωπος, που έχει διαγνωστεί για παράδειγμα με ιστριονική διαταραχή προσωπικότητας, να μην μοιάζει ακριβώς με κανέναν άλλον.
Παρακολουθήστε δύο συναρπαστικές ψυχοθεραπείες Γνωσιακής Συμπεριφοριστικής Προσέγγισης για τις Διαταραχές Προσωπικότητας.
Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία για τις Διαταραχές Προσωπικότητας (Μέρος 1ο)
Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία για τις Διαταραχές Προσωπικότητας (Μέρος 2ο)
Πώς είναι όμως στην πραγματικότητα να έχεις μια διαταραχή προσωπικότητας;
Μοιάζει περίπου με οποιονδήποτε άλλο τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι συμβάλλουν στα προβλήματα τους χωρίς να το παρατηρούν. Φανταστείτε λοιπόν να φοράτε γυαλιά ηλίου όλο το απόγευμα και το βράδυ, έτσι ώστε όταν τελικά τα βγάλετε, να συνειδητοποιήσετε ότι για ώρες κοιτάζατε μια όλο και πιο σκοτεινή μορφή του κόσμου, χωρίς να αναγνωρίζετε την τροποποιημένη οπτική σας.
Μια διαταραχή προσωπικότητας, όπως ακριβώς και κάθε άλλη προσωπικότητα που δεν πληροί τα κριτήρια για τη διάγνωση του ICD-10, θα χρωματίσει τον τρόπο που βλέπετε τον κόσμο και στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ανεπαίσθητη από μέσα. Φυσικά, επειδή δεν μπορείτε να αφαιρέσετε την προσωπικότητα σας, δεν είναι πάντα εύκολο να παρατηρήσετε τις προκαταλήψεις που μεταφέρετε στις σχέσεις σας και στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.
Η παθολογία της προσωπικότητας είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης. Όλοι μας ζούμε μέσα σε μια περίπλοκη ψευδαίσθηση ότι αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο με τέλεια ακρίβεια, κάτι που κανένας από μας δεν είναι πραγματικά σε θέση να κάνει. Οι προοπτικές μας περιορίζονται φυσικά από τις αισθήσεις και το σώμα μας: δεν μπορούμε να βιώνουμε πτυχές του φυσικού κόσμου ή άλλων ανθρώπων όταν ο εξοπλισμός με τον οποίο έχουμε εφοδιαστεί δεν ανταποκρίνεται σ’ αυτά τα ερεθίσματα (είναι, για παράδειγμα, δύσκολο να δείτε το πίσω μέρος του κεφαλιού σας σε έναν καθρέφτη).
Είμαστε περιορισμένοι ακόμη περισσότερο από το μυαλό μας, το οποίο τείνει να χτίζει άκαμπτα καλούπια για τις ελαττωματικές σχέσεις με τις οποίες μεγαλώσαμε: πρότυπα που καθοδηγούν τον τρόπο που θα συνδεόμαστε με τους ανθρώπους που συναντάμε αργότερα στη ζωή.
Η δυσκολία να δει κανείς τις προκαταλήψεις του ίδιου του του εαυτού – να αναγνωρίσει τους περιορισμούς ή να αποκτήσει μια εικόνα των αόρατων προτύπων στον εγκέφαλο του – είναι επίσης ένας λόγος για τον οποίο είναι τόσο δύσκολο να υπάρχει μία ξεκάθαρη επικοινωνία. Εν γένει, όταν οι άλλοι άνθρωποι σας μιλούν, επικοινωνούν μαζί σας μέσω ενός πλέγματος υποθέσεων σχετικά με εσάς και σχετικά με τον τρόπο που εσείς τους βλέπετε. Εσείς αφετέρου, θα λάβετε τις παρατηρήσεις τους μέσω του φίλτρου των δικών σας προκαταλήψεων και θα απαντήσετε αναλόγως.
Οι συνειρμοί που ακούτε ενδέχεται να μην ανταποκρίνονται σ’ αυτό που ο συνομιλητής σας σκόπευε να σας μεταβιβάσει. Ομοίως, η δική σας επικοινωνία ερμηνεύεται σύμφωνα με τη μοναδική εσωτερική προοπτική κάποιου άλλου και όχι τη δική σας. Και όλα αυτά για να καταλήξουμε ότι η παθολογία της προσωπικότητας δεν υπάρχει σ’ έναν κενό χώρο: εκφράζεται μέσα στις στενές διαπροσωπικές σχέσεις, αναστατώνοντας όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.
Αν διαπιστώσετε ότι ο τυπικός τρόπος αλληλεπίδρασής σας με τους άλλους ανθρώπους, σας προκαλεί πρόβλημα ή αν παρατηρήσετε συνεχείς, δύσκολες τάσεις σε πολλές από τις σχέσεις σας, η ψυχοθεραπεία μπορεί να σας βοηθήσει. Το κλειδί για την πραγματοποίηση ουσιαστικών αλλαγών-τουλάχιστον για να ξεκινήσετε-είναι η διορατικότητα.
Ένας καλός θεραπευτής θα εργαστεί μέσα από τις πολλαπλές προκαταλήψεις και υποθέσεις, της έμφυτης δηλαδή ικανότητάς σας να βλέπετε τον κόσμο μέσα από τον δικό σας φακό, συμπεριλαμβανομένων κι εκείνων που επηρεάζουν τις συνομιλίες που θα έχετε με τον θεραπευτή σας. Αν αυτή είναι η οπτική σας, θα αναγνωρίσετε ότι η σχέση θεραπευτή-ασθενούς είναι η μόνη σχέση που προσφέρεται προς ουσιαστική διερεύνηση, ακόμη και όταν λαμβάνει χώρα ή ακόμη μπορεί να καταστεί εργαλείο για διορατικότητα και θεραπεία.
Η ψυχοθεραπεία παρέχει έναν προστατευμένο χώρο, όπου άνθρωποι με κάθε είδους προσωπικότητες – ή διαταραχές της προσωπικότητας – μπορούν να κάνουν βήματα προς την ουσιαστική αλλαγή.
Πηγή: psychologytoday.com
Απόδοση: Ελένη Μαρόκου, Προπτυχιακή Φοιτήτρια Τμήματος Ψυχολογίας ΕΚΠΑ
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
