Επειδή είναι αδύνατο να ξεφορτωθούμε την ανησυχία από τη ζωή μας, τελικά πρέπει να μάθουμε να ζούμε με αυτή.
Δεχόμαστε την αβεβαιότητα ως κάτι που πρέπει να ανεχτούμε στη ζωή; Πολλοί από εμάς όχι. Aν είστε άνθρωπος που υποφέρει από χρόνια ή καταστροφική ανησυχία, δεν πρόκειται να αφήσετε κάτι τόσο αποδιοργανωτικό όσο η αβεβαιότητα να μπει στον δρόμο σας.
Αντίθετα, θα αφιερώσετε αρκετό από τον χρόνο σας αγωνιώντας, ματαίως, για το πώς θα αποκτήσετε μία κατάσταση της σιγουριάς και θα δημιουργήσετε μια ολόκληρη νέα σειρά από ανησυχίες για να σας απασχολήσουν.
Όσοι από μας ανησυχούμε παθολογικά, συχνά αναπτύσσουμε μια ψυχολογική αποστροφή προς την αβεβαιότητα, αν και πάντα θα υπάρχει ένα στοιχείο αβεβαιότητας σε κάθε ανησυχία που μας ταλανίζει. Αυτή είναι μια κατάσταση που οι ψυχολόγοι αποκαλούν «δυσανεξία στην αβεβαιότητα», και είναι ένα χαρακτηριστικό που σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με την παθολογική και την καταστροφική ανησυχία.
Είναι μια κατάσταση που αποτελεί επίσης κύριο χαρακτηριστικό της Γενικευμένης Αγχώδους Διαταραχής – της αγχώδους διαταραχής της οποίας το πρωτεύον χαρακτηριστικό είναι η ενοχλητική, ανεξέλεγκτη ανησυχία. Η δυσανεξία στην αβεβαιότητα συγκρίνεται με μια αλλεργική αντίδραση.
Όταν κάποιος που δεν ανέχεται την αβεβαιότητα εκτίθεται έστω και σε ένα μικρό της τμήμα, βιώνει μια δυσανάλογα έντονη αντίδραση προς αυτή. Αυτό δεν θα προκαλέσει μόνο ανησυχία, αλλά θα καταλήξει σε μια έντονη συναισθηματική αντίδραση, προκαλώντας στρες και άγχος.
Αν είναι δύσκολο να πετύχουμε μια κατάσταση απόλυτης σιγουριάς, τότε τι κάνει το άτομο που ανησυχεί και το οποίο παρουσιάζει δυσανεξία στην αβεβαιότητα; Πιθανώς, μένει φυλακισμένο σε έναν κύκλο ατέρμονης ανησυχίας, που ψυχολογικά είναι δύσκολο να τερματίσει. Η δυσαρέσκεια του ατόμου που ανησυχεί θα εγείρει την κλασική ερώτηση «Και αν…;» σε μια μάταιη προσπάθεια να κλείσει το κενό στον κύκλο που άφησε η αβεβαιότητα.
Στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, θα δημιουργηθούν πολλές περισσότερες υποθετικές ανησυχίες, κυρίως για πράγματα που δεν θα συμβούν ποτέ. Έτσι αρχίζουμε να νιώθουμε ότι η ανησυχία μας είναι ανεξέλεγκτη και μοιάζει πως είναι αδύνατο να σβήσει.
Διαβάστε σχετικά: Πόση… αβεβαιότητα αντέχουμε στην ζωή μας;
Πώς όμως όσοι δεν έχουν ανοχή στην αβεβαιότητα βγαίνουν από αυτόν τον φαύλο κύκλο της ανησυχίας;
Δεν σταματάνε έτσι απλά να ανησυχούν, επειδή η ανησυχία γι’ αυτούς δεν έχει έναν διακόπτη που μπορούν να κλείσουν. Αντίθετα, εφαρμόζουν ένα σύνολο διαφορετικών στρατηγικών, που είτε τους αποσπούν από την ανησυχία τους ή πολύ έξυπνα διαχέουν την ευθύνη γι’ αυτή. Αυτές οι στρατηγικές δεν διαλύουν την ανησυχία, απλώς μειώνουν τα επίπεδα ενόχλησης που προκαλούνται από αυτή.
Για παράδειγμα, κάποιοι άνθρωποι προστατεύουν τον εαυτό τους από την αβεβαιότητα μένοντας όσο το δυνατόν πιο απασχολημένοι, και έτσι μειώνουν την αβεβαιότητα στην οποία μπορεί να εκτεθούν. Άλλοι μπορεί να αποσπούν την προσοχή τους από την ανησυχία που τους διακατέχει ή απλά να χρονοτριβούν. Αν αναβάλλεις και αποφασίζεις να μην κάνεις κάτι, δεν χρειάζεται να νιώθεις αβέβαιος γι’ αυτό.
Αλλά η πιο «πονηρή» στρατηγική είναι να διαχέεις την ευθύνη αναγκάζοντας κάποιον άλλον να πάρει την απόφαση. Στην πιο συνηθισμένη της μορφή, πρόκειται για μια αναζήτηση υπερβολικής σιγουριάς – δηλαδή ζητάτε από κάποιον άλλο τη γνώμη του για μια απόφαση που βρίσκετε δύσκολο να πάρετε οι ίδιοι, επειδή δεν μπορείτε να επιλύσετε το πρόβλημα της αβεβαιότητας που συνδέεται με αυτή.
Το άτομο που παρουσιάζει δυσανεξία στην αβεβαιότητα έχει πολλά να κερδίσει από αυτή τη στρατηγική. Μειώνει την ανησυχία που προκαλείται από την αβεβαιότητα και επίσης μεταφέρει αλλού την ευθύνη για την απόφαση.
Συνεπώς, γίνεται σαφές ότι η δυσανεξία στην αβεβαιότητα είναι βασικός παράγοντας που κάνει την ανησυχία να μοιάζει ανεξέλεγκτη και ασταμάτητη, και ότι η προσπάθεια να κάνουμε την ανησυχία να ξεθυμάνει ανησυχώντας είναι ανέφικτο έργο.
Επειδή είναι αδύνατο να ξεφορτωθούμε την ανησυχία από τη ζωή μας, τελικά πρέπει να μάθουμε να ζούμε με αυτή.
Αυτό εγείρει το ερώτημα του πώς κάποια άτομα αρχίζουν να παρουσιάζουν δυσανεξία στην αβεβαιότητα. Δεν γνωρίζουμε με σιγουριά, αλλά μια ομάδα ατόμων που πράγματι παρουσιάζουν μια αυξημένη μη ανοχή στην αβεβαιότητα είναι αυτοί που έχουν διαγνωστεί με διαταραχή αυτιστικού φάσματος. Έχει φανερωθεί ερευνητικά ότι σχετικά υψηλά επίπεδα άγχους και ανησυχίας στα άτομα με αυτισμό μπορεί να προκληθούν εν μέρει από την αυξημένη δυσανεξία τους στην αβεβαιότητα.
Εικάζεται ότι η δυσανεξία στην αβεβαιότητα σε αυτή την ομάδα ατόμων μπορεί να είναι αποτέλεσμα κάποιων από τα βασικά χαρακτηριστικά του αυτισμού, όπως είναι η επιμονή στα ίδια πράγματα, η άκαμπτη προσκόλληση στη ρουτίνα και η δυσκολία στο να ανεχτούν την αλλαγή.
Οι διαφορές που παρουσιάζουν στην αισθητηριακή επεξεργασία και η δυσκολία στο να κατανοήσουν τα συναισθήματά τους κάνουν τον κόσμο ακόμα πιο αβέβαιο και απρόβλεπτο για τα αυτιστικά άτομα – μια αβεβαιότητα που μπορεί να μετατραπεί σε μια απεχθή για αυτά κατάσταση, η οποία τροφοδοτεί το άγχος και τη χρόνια ανησυχία.
Παρ’ όλα αυτά, αν και τα άτομα που έχουν διαγνωστεί με αυτισμό συχνά παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα δυσανεξίας στην αβεβαιότητα, σίγουρα δεν είναι τα μόνα που αναπτύσσουν μια τέτοια αποστροφή προς αυτή. Προσφάτως, η δυσανεξία στην αβεβαιότητα έχει αναγνωριστεί ως παράγοντας κινδύνου όχι μόνο όσον αφορά την παθολογική ανησυχία, αλλά και για πολλά άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως το άγχος, η κατάθλιψη, οι ψυχαναγκαστικές διαταραχές, η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή και οι διατροφικές διαταραχές.
H εμβέλεια της δυσανεξίας στην αβεβαιότητα φαίνεται πως αγγίζει διαφορετικές διαγνώσεις, κι έτσι ίσως αποδειχτεί πως βρίσκεται στο παρασκήνιο πολλών συνηθισμένων προβλημάτων ψυχικής υγείας.
Απόδοση: Νταλιακούρα Παναγιώτα, απόφοιτη του τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
