Η αποφευκτική διαταραχή της προσωπικότητας είναι ένα διάχυτο πρότυπο κοινωνικής αναστολής, συναισθημάτων ανεπάρκειας και υπερευαισθησίας στην αρνητική αξιολόγηση, με έναρξη στην πρώιμη ενήλικη ζωή του ατόμου και παρουσία σε ποικιλία πλαισίων (American Psychiatric Association, 2013).
Έχει παρατηρηθεί μια οικογενειακή προδιάθεση στην εμφάνιση της αποφευκτικής διαταραχής της προσωπικότητας. Συνήθως στην παιδική ηλικία του παιδιού, υπάρχει κάτι που έχει υποσκάψει την αίσθηση της αξίας του εαυτού του ή και μια επικριτική φιγούρα ή ένα επικριτικό περιβάλλον, τις φωνές των οποίων εσωτερίκευσε.
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της αποφευκτικής διαταραχής είναι ότι ο θεραπευόμενος κατά βάθος επιθυμεί σφοδρότατα την επαφή και σχέση με άλλους ανθρώπους, όμως νιώθει πολύ ανασφαλής και «λίγος» για να εκφράσει τα συναισθήματα και τις επιθυμίες του.
Οι άνθρωποι με αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας, αποφεύγουν να κάνουν νέους φίλους εκτός αν είναι σίγουροι ότι θα είναι αρεστοί και αποδεκτοί, χωρίς κριτική. Μέχρι να περάσουν πολύ αυστηρά τεστ που θα αποδεικνύουν το αντίθετο, οι άλλοι άνθρωποι θεωρούνται ότι είναι επικριτικοί και αποδοκιμαστικοί. Τα άτομα με αυτήν την διαταραχή δεν θα συμμετάσχουν σε ομαδικές δραστηριότητες, εκτός αν υπάρξουν επαναλαμβανόμενες προσφορές υποστήριξης και φροντίδας.
Η διαπροσωπική εγγύτητα είναι συχνά δύσκολη για αυτά τα άτομα, παρόλο που είναι ικανοί να σχηματίσουν κοντινές σχέσεις, όταν αισθάνονται ασφαλείς ότι θα γίνουν αποδεκτοί χωρίς κριτική. Μπορεί να συμπεριφερθούν συγκρατημένα, να έχουν δυσκολία στο να μιλήσουν για τους εαυτούς τους και να συγκρατούν πολύ προσωπικά συναισθήματα από το φόβο μήπως εκτεθούν, ντροπιαστούν ή χλευαστούν.
Αν κάποιος είναι έστω και ελάχιστα αποδοκιμαστικός ή επικριτικός μαζί τους, μπορεί να νιώσουν υπερβολικά πληγωμένοι. Τείνουν να είναι ντροπαλοί, ήσυχοι, αμήχανοι και ‘αόρατοι’, επειδή έχουν το φόβο πως κάθε προσοχή μπορεί να είναι υποτιμητική και απορριπτική.
Περιμένουν πως ό,τι και να πουν, οι άλλοι θα το δουν ως λάθος, οπότε καλύτερα να μην πουν τίποτα. Αυτά τα άτομα πιστεύουν ότι είναι κοινωνικά ανίκανα, μη ελκυστικά, ή κατώτερα από τους άλλους. Είναι απρόθυμα να πάρουν προσωπικά ρίσκα και να συμμετέχουν σε νέες δραστηριότητες, επειδή μπορεί να αποδεχτούν ντροπιαστικά.
Αξιολογούν, συχνά γρήγορα, τις κινήσεις και τις εκφράσεις αυτών με τους οποίους είναι σε επαφή. Η φοβισμένη και έντονη συμπεριφορά τους, μπορεί να οδηγήσει σε χλεύη και κοροϊδία από τους άλλους, η οποία με τη σειρά της επιβεβαιώνει τις αμφιβολίες για τον εαυτό τους. Αυτοί οι άνθρωποι είναι πολύ αγχωμένοι σχετικά με την πιθανότητα να αντιδράσουν κλαίγοντας ή κοκκινίζοντας. Περιγράφονται από τους άλλους ως ντροπαλοί, δειλοί, μοναχικοί και απομονωμένοι.
Τα μεγαλύτερα προβλήματα σχετικά με αυτή την διαταραχή προκύπτουν στην κοινωνική και εργασιακή λειτουργία. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η υπερευαισθησία στην απόρριψη σχετίζονται με περιορισμένες διαπροσωπικές επαφές (American Psychiatric Association, 2013).
Οι άνθρωποι με αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας, μπορεί να γίνουν σχετικά απομονωμένοι και συνήθως δεν έχουν μεγάλο κοινωνικό δίκτυο για να τους βοηθήσει. Επιθυμούν στοργή και αποδοχή και μπορεί να φαντασιώνονται ιδανικές σχέσεις με τους άλλους. Μπορεί επίσης να βιώνουν αρνητικές επιρροές στην εργασιακή τους λειτουργία, επειδή αποφεύγουν όλους τους τύπους των κοινωνικών καταστάσεων που μπορεί να είναι σημαντικοί για τη δουλειά τους και την ανάπτυξη αυτής.
Θεραπεία
Η ομαδική θεραπεία μπορεί να αποτελέσει επανορθωτική συναισθηματική εμπειρία που θα επιτρέψει στο θεραπευόμενο να διεκδικήσει σχέσεις με εγγύτητα έξω από το θεραπευτικό πλαίσιο. Ο θεραπευτής μπορεί να βρει χρήσιμο να εμπλέξει μέλη της οικογένειας στη θεραπευτική διαδικασία, εκπαιδεύοντας τους σχετικά με τη σημασία των συμπεριφορικών αλλαγών στον θεραπευόμενο.
Τα μέλη της οικογένειας μπορεί να γίνουν εξαιρετικά βοηθητικά στο να ενθαρρύνουν το θεραπευόμενο να εμπλακεί σε κοινωνικές καταστάσεις και επίσης μπορούν να δώσουν συναισθηματική υποστήριξη, ενώ παρακινούν το θεραπευόμενο να αναζητήσει νέες εμπειρίες (Kuznetsova, 2011).
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
