Κάθε γεγονός που μας προκαλεί άγχος είναι και μία κρίση, Τι κρύβεται πίσω από αυτό; Μπορούμε να κερδίσουμε κάτι;
Όταν ρωτάω τους θεραπευόμενούς μου τι αισθάνονται μετά από δύσκολα θέματα που έχουν ανακύψει στη συνεδρία και αφορούν στην εξέλιξή τους, μου απαντούν: «Άγχος». «Τέλεια!» τους απαντώ και με κοιτούν με έκπληξη. «Είστε στο σωστό δρόμο», συμπληρώνω «καθήστε πάνω στο άγχος και εμπιστευθείτε τον εαυτό σας». Το συναίσθημα της έκπληξης, αντικαθίσταται αμέσως με ένα χαμόγελο και την αίσθηση της εμπιστοσύνης στη θεραπευτική διεργασία: Ξέρω ότι φοβάμαι να φτάσω εκεί που θέλω, αλλά ξέρω ότι το θέλω. Περισσότερο από το φόβο μου.
Για τους περισσότερους ανθρώπους, το άγχος είναι ένα άλλο ένα συναίσθημα, όπως η λύπη, ο φόβος, η χαρά και άλλα. Και όμως, το άγχος δεν είναι συναίσθημα. Είναι κάτι παραπάνω από ένα συναίσθημα, δεν αφορά μία περιφερειακή απειλή αλλά τα αίτιά του κρύβονται ακόμη πιο βαθιά μέσα μας. Το άγχος έχει οντολογική σημασία καθώς αγγίζει τον πυρήνα της ύπαρξής μας για αυτό και μας επηρεάζει τόσο δυσλειτουργικά και άκαμπτα.
Η λέξη άγχος, προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα άγχω, που σημαίνει πιέζω, σφίγγω ειδικά στο λαιμό και από αυτή τη λέξη προέρχεται και η αγχόνη. Πρόκειται για μία παγκόσμια ανθρώπινη εμπειρία και αφορά μία υποκειμενική ανησυχία σχετικά με ένα επερχόμενο γεγονός. Το άγχος αφορά ένα μελλοντικό γεγονός που έρχεται να προκαλέσει την ασφάλεια που μέχρι τώρα είχαμε και τον εαυτό μας αν μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτή την απαίτηση.
Αγχωτική χαρακτηρίζεται η αντίδρασή μας σε ένα γεγονός και όχι αυτό από μόνο του. Το γεγονός έχει τη δική του αξία π.χ. οι εξετάσεις, μία συνέντευξη για νέα δουλειά, μία παρουσίαση, μία νέα σχέση… όλα αυτά είναι γεγονότα της ζωής που έχουν ένα υπερβατικό ή μεταμορφωτικό χαρακτήρα. Η διάσταση της ανησυχίας φανερώνει ότι τα γεγονότα είναι αγχωτικά για ένα πρόσωπο που τα βιώνει, ενώ ίσως για κάποιον άλλον δεν είναι. Οπότε χρειάζεται να είστε προσεκτικοί στις συμβουλές που δίνετε σε φίλους και γνωστούς που βιώνουν άγχος.
Τι κρύβεται όμως πίσω από το άγχος;
Δύο πράγματα χρειάζεται να αναφερθούν αρχικά: πρώτον ότι λόγω του οντολογικού προσδιορισμού του άγχους, αν τα αγχωτικά συμπτώματα εξαφανιστούν με ένα μαγικό τρόπο, πιθανότατα να εμφανιστούν σε μία άλλη συνθήκη της ζωής.
Το δεύτερο είναι ότι από τη στιγμή που βιώνουμε άγχος για ένα γεγονός, έχει αρχίσει η στιγμή της μετάλλαξής μας. Είναι αδύνατο να καταφέρουμε να παραμείνουμε ίδιοι από αυτή την αγχωτική διαδικασία.
Οπότε, γνωρίζοντας τα παραπάνω μπορούμε να δούμε τι μπορούμε να κερδίσουμε από το άγχος. Η αλήθεια είναι ότι το έχουμε δαιμονοποιήσει και θα προτιμούσαμε να το αποφύγουμε στην πορεία της ζωής μας. Όμως, χωρίς άγχος δεν υπάρχει ζωή. Δεν θα ήμασταν ζωντανοί αν δεν αγχωνόμασταν.
Κάθε γεγονός που μας προκαλεί άγχος είναι και μία κρίση, μία καταπληκτική ευκαιρία να γνωρίσουμε τον εαυτό μας και να δούμε γιατί αυτό το επερχόμενο γεγονός μας αγχώνει. Ουσιαστικά, αν αφήσουμε το άγχος να μας μιλήσει, θα δούμε τι έχει να μας πει. Αν του κλείσουμε τη φωνή, θα επανέλθει με μεγαλύτερη ισχύ και άλλο τρόπο. Κρίσεις και αγχωτικά γεγονότα έχουμε συναντήσει όλοι μας κατά τη διάρκεια της εξέλιξής μας. Άγχος έχουμε νιώσει από τη στιγμή που αποχωριστήκαμε για πρώτη φορά τη μητέρα μας, όταν είδαμε για πρώτη φορά άγνωστα πρόσωπα, όταν πήγαμε για πρώτη φορά σχολείο, όταν νιώσαμε ερωτική έλξη για έναν άλλο άνθρωπο, όταν θέλαμε να πετύχουμε ένα στόχο μας και άλλη σημαντική συνθήκη. Σε κάθε παρόμοιο γεγονός υπερβήκαμε τον εαυτό μας, το πετύχαμε και χρειάζεται να το αναγνωρίσουμε και να εκτιμήσουμε τον εαυτό μας.
Εκτός από τις ψυχολογικές υπερβάσεις, η αντιμετώπιση μίας αγχωτικής συνθήκης έχει και βιολογικά θετικά αποτελέσματα. Το άγχος γεμίζει με αδρεναλίνη το σώμα και δίνει ενέργεια. Η θετική αντίδραση δεν σταματά αφού η καρδιά σταματήσει να χτυπά και σκουπιστεί η τελευταία σταγόνα ιδρώτα. Μετά την υπέρβαση, έχουν απελευθερωθεί και άλλες ορμόνες που ενισχύουν την νευροπλαστικότητα. Τι σημαίνει αυτό: ότι ο εγκέφαλός έχει μάθει από την εμπειρία και έχει δυναμώσει ώστε να μπορεί να αντιμετωπίζει με επιτυχία παρόμοια ψυχολογικά προβλήματα. Η αγχωτική διαδικασία έχει αφήσει ένα υπερβατικό αποτύπωμα στον εγκέφαλό και τον καθιστά περισσότερο δυνατό την επόμενη φορά.
Επομένως, δεν πρέπει να φοβόμαστε το άγχος, αλλά να κατανοήσουμε ότι χωρίς άγχος δεν υπάρχει ανθρώπινη ύπαρξη. Προσωπικά, ανησυχώ όταν ακούω ανθρώπους να λένε ότι δεν αγχώνονται για τίποτα. Νιώθω ότι δεν έχουν καμία ελπίδα για τη ζωή ή περιμένουν τόσα λίγα από αυτήν. Πιστεύω στην εξέλιξη του ανθρώπου και κάθε αγχωτικό γεγονός είναι μία ένδειξη ενδότερης επιθυμίας να αναδείξουμε τις δυνατότητές μας, τις επιθυμίες μας και να πάμε ένα βήμα παραπέρα. Κάθε αγχωτική εμπειρία, κρύβει μία νέα πτυχή του εαυτού μας που αναμένει να εμφανιστεί. Κάθε αγχωτική εμπειρία είναι και μία νέα γέννηση και ποτέ πια δεν θα ήμαστε οι ίδιοι που ήμασταν πριν. Έχει γεννηθεί πλέον ένα νέο αισιόδοξο κομμάτι του εαυτού μας.
Οι θεραπευόμενοί μου που έρχονται την επόμενη εβδομάδα, έχουν βιώσει την ολότητα της εμπειρίας του άγχους και όσο και αν φαίνεται παράδοξο, κάθονται στην πολυθρόνα ανακουφισμένοι. Γνωρίζουν ότι το άγχος, τους μιλάει για το πώς να γίνουν καλύτεροι, πώς να αφήσουν τη δυσκολία στο παρελθόν και αρχίζουν να διεκδικούν με εμπιστοσύνη το μέλλον που τους αξίζει. Γνωρίζουν πια ότι το παρελθόν και το παρόν είναι οι πιο αγχωτικές περίοδοι να ενσταλάξουν την ύπαρξή τους, ενώ στο μέλλον βρίσκονται οι επιθυμίες μίας ολόκληρης ζωής, της δικής τους, που περιμένουν να τις ζήσουν.
